Những lời nói thẳng

14:48 07/09/2020

Chúng ta đang trong giai đoạn “dầu sôi lửa bỏng” khi dịch bệnh hoành hành, gây nên vô số hệ lụy trong đời sống. Trên khắp thế giới và cả trong nước, các mặt kinh tế - xã hội đều ngổn ngang những vấn đề.

Tại sao chúng ta cần những lời nói thẳng?
 
Những ngày này, trên khắp các báo đài, thậm chí ngay trong những câu chuyện trong quán cafe mỗi sáng, chúng ta vẫn thường nghe những câu động viên: “Việt Nam đang trong quá trình phục hồi kinh tế rất tốt, nhờ vào việc chống dịch vô cùng hiệu quả...”. Nhưng hỏi “tốt như thế nào” thì khó có thể trả lời thỏa đáng, vì kinh tế phải thể hiện bằng các con số, còn chống dịch thì có thể thấy qua việc ngăn chặn hiệu quả số bệnh nhân không để lây lan rộng.
 
Theo báo cáo của Tổng Liên đoàn Lao động vừa qua cho thấy, hiện nay có đến hơn 30 triệu người thất nghiệp do tác động của đại dịch. Riêng về hiệu quả kinh tế, theo Báo cáo cập nhật đánh giá tác động của đại dịch Covid-19 đối với các ngành kinh tế Việt Nam do TS.Cấn Văn Lực và Nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV công bố: “Đối với Việt Nam, sau 6 tháng đầu năm 2020, có thể thấy ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đối với kinh tế - xã hội Việt Nam đã rất rõ nét, nghiêm trọng hơn rất nhiều so với các dự báo trước đây”. Có nhìn rõ vấn đề thì mới có những chiến lược, biện pháp, đối sách vĩ mô và vi mô để khắc phục. Kinh tế không thể là câu chuyện an ủi hay ru ngủ nhau được!
 
Một ví dụ khác, có quan chức Liên đoàn Bóng đá phát biểu rằng: “Liên đoàn kiên quyết xử lý những phát ngôn mang tính nhắm vào liên đoàn và làm xấu hình ảnh của giải, kể cả đối với Huấn luyện viên (HLV) trưởng đội tuyển Việt Nam, HLV có quyền bình luận về chuyên môn nhưng không được bình luận về chính sách của Liên đoàn Bóng đá Việt Nam”. Ngay sau phát ngôn này, Chủ tịch Hoàng Anh Gia Lai - ông Đoàn Nguyên Đức đã có ý kiến phản ứng: “Liên đoàn nói vậy là sai hoàn toàn. Nói như vậy là họ không muốn nghe góp ý từ những người có tâm với bóng đá Việt Nam đấy. Đòi kỷ luật như vậy, họ còn muốn nghe không? Nếu Liên đoàn sai, chúng ta phải ý kiến lại chứ? Bóng đá là thuộc về công chúng, thuộc về xã hội”.
 
Trong một bài viết trước đây trên báo chí, chúng tôi từng nêu lên vấn đề và luận bàn về mục đích của chính trị. Trong đó căn bản học thuyết lãnh đạo ngay trong thời phong kiến là người lãnh đạo hay “quân tử” khi cầm quyền phải có kỷ luật, nên cai trị dân chúng của mình bằng chính tấm gương của mình, đối xử với họ bằng tình thương và sự quan tâm. Niềm tin chính trị gắn chặt với luân thường đạo lý và đạo đức cá nhân. Họ phải chấp nhận sự phán xét của nhân dân, phải lắng nghe những lời nói thẳng, nói thật. Trong cuốn sách Sửa đổi lối làm việc, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng viết: “Lại nói: nếu phê bình khuyết điểm của mình, của đồng chí mình, của Đảng và Chính phủ, thì địch sẽ lợi dụng mà công kích ta.
 
Nói vậy là lầm to. Khuyết điểm cũng như chứng bệnh. Phê bình cũng như uống thuốc. Sợ phê bình, cũng như có bệnh mà giấu bệnh, không dám uống thuốc. Để đến nỗi bệnh ngày càng nặng, không chết ‘cũng la lết quả dưa’”.
 
Nghĩ về Chiếu cầu lời nói thẳng của triều Tây Sơn
 
Lần giở lại lịch sử dân tộc, tổ tiên ta đặc biệt là các bậc kiệt hiệt chưa bao giờ sợ lời nói thẳng, chưa bao giờ ngại “phê bình và tự phê bình”, đó là một truyền thống tốt đẹp vậy.
 
Chiếu cầu lời nói thẳng do Ngô Thì Nhậm thừa mệnh vua chấp bút, sau khi Thái sư Bùi Đắc Tuyên bị xử tử bởi tội chuyên quyền, lộng hành, gây quá nhiều tổn thất về thanh danh, uy tín cho triều đại Tây Sơn. Đọc Chiếu cầu lời nói thẳng, chúng ta cảm động khi từ đầu đến cuối, nhà vua bằng một thái độ rất mực khiêm nhường, trình bày cặn kẽ mọi thực trạng xã hội cho dân chúng biết, không hề che đậy, giấu giếm: “…Vận nước gặp lúc gian nan, họ ngoại thích trộm quyền cương, điềm trời luôn hiện, việc binh hỏa không lúc nào ngơi, người hành dịch có khi bị chìm đắm dưới sóng gió, có khi mắc vào chốn gươm đao, nào là phải vận tải đưa lương, nào là bị tham quan đục khoét…Than ôi, chơi bời là cái điều nguy ngập, khoe khoang là cái cớ diệt vong”.
 
Đáng tôn trọng hơn nữa khi nhà vua bày tỏ sự lo sợ của bản thân trước tình cảnh: “Nay quốc gia đất rộng người nhiều, thực là nhờ công ơn của tiên hoàng đế (chỉ vua Quang Trung) mở mang khi trước. Nhưng đất rộng mà lắm chỗ bỏ hoang, dân nhiều mà nhiều nơi ta thán, trẫm run rẩy sợ hãi như sắp sa vào vực thẳm. Từ xưa công sáng nghiệp đã khó mà sự thủ thành lại càng khó hơn. Trẫm cùng các đại thần thân cận toan tính lo lường nhưng chưa biết thế nào là phải”. Trước thực trạng xã hội, nhà vua kết luận: “Tóm lại, cái tệ trễ biếng là do cái lòng tự mãn tự túc sinh ra, tích tụ chất chứa đã lâu, không sao kể xiết”. Xin hiểu rằng chữ “trễ biếng” mà nhà vua dùng ở đây với hàm nghĩa chỉ trích rất nặng nề: chỉ lo hưởng lạc, không lo việc dân việc nước, là thứ tư tưởng kiêu căng ngạo mạn đến mức đáng sợ.
 
Nhà vua “mong rằng thần dân trong ngoài khuyên bảo để cho trẫm được đức hạnh tốt” và nhằm “cùng các đại thần tính toán tìm ra con đường đúng mà vẫn chưa thấy con đường nào là thích hợp”. Nói cách khác, tinh thần cơ bản của Chiếu cầu lời nói thẳng là lấy dân làm gốc: “Hỡi những kẻ bầy tôi và dân chúng, các ngươi hãy dâng thư dán kín, nói hết, đừng giấu giếm. Trong kinh thì nộp cho triều đình, ở ngoài thì nộp cho các quan trấn để chuyển đệ. Trẫm sẵn lòng nghe theo lời nói phải để thi hành ra chính sự, mong đổi được tệ tục, làm được việc hay”.
 
Ngược dòng lịch sử về trước đó, khi vua Trần Dụ Tông lên ngôi, triều chính đất nước rối ren. Trong nội, vua ham mê tửu sắc, nóng nảy, nông cạn để mặc cho quyền thần liên kết hoành hành; bên ngoài, giặc giã dấy lên cướp bóc, sinh linh đồ thán. Thấy chính sự bê bối, nhà giáo Chu Văn An bất bình dâng Thất trảm sớ, xin chém 7 kẻ nịnh thần, đều là người quyền thế được vua dung túng. Dù bị vua Dụ Tông phớt lờ, tấu sớ của vị Tư nghiệp Trường Quốc Tử Giám đã gây chấn động triều đình cũng như còn lưu lại mãi với sử xanh.
 
Vẫn biết “trung ngôn” thường “nghịch nhĩ”, nhưng nếu không có những lời nói thẳng nói thật, không dám nhìn nhận cái thẳng cái thật, thì chắc chắn, dù là một cá nhân, một tổ chức hay một quốc gia đều không thể phát triển, tiến bộ một cách đích thực.
 
Chánh ngữ trong đạo Phật
 
Đức Phật xếp Chánh ngữ vào vị trí thứ ba trong Bát Chánh đạo, sau Chánh kiến và Chánh tư duy. Chánh ngữ thuộc khẩu nghiệp. Trong ba nghiệp của con người, khẩu nghiệp khó kiểm soát hơn thân nghiệp và ý nghiệp, bởi lời nói xuất phát từ những trạng thái tâm lý thường xuyên biến động theo thất tình.
 
Cũng như ý nghiệp và thân nghiệp, khẩu nghiệp có thiện, ác và không thiện, không ác (trung tính). Ái ngữ là những lời nhẹ nhàng, êm ái, hòa nhã… Vọng ngữ là những lời khiêu khích, đâm thọc, tráo trở, thêu dệt, chưa kể ác ngữ là ngôn từ thù hận… Ở đây chúng ta đang bàn về trung ngôn, thiện ngữ, những lời nói thẳng, nói thật với thiện ý.
 
Trong bài pháp cho năm anh em Kiều Trần Như tại vườn Lộc Uyển, Đức Phật đã nói về Chánh ngữ như sau: “Chỉ được nói thật, không nên bịa đặt, không nên nói xấu người khác, phải kiềm chế sự vu khống, không nên buông những lời giận dữ và thóa mạ đến người khác, nên nói tốt và nhã nhặn với mọi người, không nên chìm đắm vào những chuyện gẫu vu vơ, ngu ngốc, mà chỉ nên nói những gì hợp lý và đúng vào vấn đề”. Tóm lại, Chánh ngữ là một trong tám tia sáng nhiệm mầu chiếu kiến đến tận cùng thể tánh, khai phóng năng lực nội tại, cho chúng ta thấu hiểu giá trị đích thực của chân lý và mục đích tối hậu của cuộc sống ngay thời hiện tại là thoát ly khổ não, sanh tử, luân hồi. Trong mười hạnh của Bồ-tát, Chánh ngữ chiếm đến bốn hạnh: 1.Nói lời chân thật. Không nói dối; 2.Không nói lời thêu dệt, vẽ vời; 3.Không nói lời điên đảo, hai chiều; 4.Không nói lời ác độc.
 
Lời nói có vai trò quan trọng trong cuộc sống, là phương tiện giao tiếp, truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm; bày tỏ tư tưởng và tâm lý, tình cảm, xúc cảm của con người. Chúng ta đang cần những lời nói thẳng để nhìn ra những vấn đề cần khắc phục, hoạch định kế sách ứng phó. Những lời xu nịnh, mỹ từ không làm thay đổi cục diện mà còn làm chúng ta chủ quan, dễ phạm sai lầm, tự mãn… Có thể khẳng định, những lời nói thẳng trong thời đại nào cũng là những liều thuốc đắng nhưng cần thiết cho sự phát triển xã hội.


Theo Nguyên Cẩn - GNO

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode
Bình luận (0)
Bạn đọc nhiều
Xem thêm

  • Lá phiếu, niềm tin và sự kỳ vọng

    Trong tháng Năm này, cả nước tiến hành cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIII và đại biểu hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2011 - 2016.

  • Khối C thất thế là suy thoái các giá trị nhân văn

    Dư luận đang lo lắng về việc rớt giá thê thảm của khối C. Khối C đã thật sự bị sĩ tử thẳng thừng từ chối, điều đó cho thấy rằng xã hội đang quay lưng… đằng sau đó có những hệ lụy gì?

  • Huế và con đường đi đến đô thị sinh thái

    Theo định hướng phát triển hiện nay, Huế sẽ là đô thị trung tâm, đô thị hạt nhân giữ vai trò động lực cho Thành phố trực thuộc Trung ương trong tương lai.

  • Nói chuyện làng quê

    Thuở xưa, mỗi làng có một hương ước, nhiều làng có hương ước thành văn nhưng cũng có làng có hương ước bất thành văn.

  • 9 độ richte và bản lĩnh xứ Phù Tang

    Khi nhắc đến xứ sở Phù Tang, điều đầu tiên thế giới nghĩ đến là một Nhật Bản thần kỳ, giàu mạnh về kinh tế và điều thứ hai chắc chắn sẽ là sự đối mặt thường xuyên với thảm họa thiên tai.

  • Bức tâm thư của người con dâu nước Việt

    “Có động đất ở Nhật Bản!” Tôi đang loay hoay xếp lại chồng sách vở ngổn ngang trên bàn thì nghe chồng tôi, giáo sư Michimi Munarushi người Nhật mới về Việt Nam 3 hôm trước báo.

  • Đường đến thành phố phát triển, thân thiện

    Không có một vùng đất thứ hai nào trên dải đất hình chữ S của Việt Nam có vị trí hết sức đặc biệt như Huế. Nơi đây, từ 1306, bước chân Huyền Trân xuống thuyền mở đầu cho kỷ nguyên mở nước về Nam, Thuận Hóa thành nơi biên trấn.

  • Bảo tồn và phát huy các giá trị di sản phi vật thể của Huế trong thời kỳ phát triển du lịch

    I. Đặt vấn đề 1.1. Năm 1945, sau khi nhà Nguyễn cáo chung, một số giá trị văn hóa phi vật thể của Huế không còn giữ được môi trường diễn xướng nguyên thủy, nhưng những gì nó vốn có vẫn là minh chứng độc đáo về sự sáng tạo văn hóa của dân tộc Việt Nam.

  • Thành phố mới nhìn từ đô thị trung tâm

    Đưa Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trong vài năm tới đã trở thành quyết tâm chính trị của cán bộ đảng viên và nhân dân Thừa Thiên Huế.

  • Thừa Thiên Huế hướng về 1000 năm Thăng Long - Hà Nội

    Thăng Long - Hà Nội, thủ đô, trái tim của cả nước, qua ngàn năm phát triển, đã trở thành biểu tượng của nền văn hiến Việt Nam, là niềm tự hào của cả dân tộc.

  • Nên chăng tái thiết đàn âm hồn và tổ chức lễ tế âm hồn 23.5 ở quy mô thành phố?

    Sau khi phục dựng thành công lễ tế Nam Giao và lễ tế Xã Tắc trong những năm qua, thiết nghĩ việc tái hiện lễ tế Âm Hồn 23.5 ở quy mô thành phố/ tỉnh là một việc làm có ý nghĩa trong việc bảo tồn bản sắc văn hóa và quảng bá du lịch của thành phố Huế chúng ta.

  • Trong hành trình cùng dân tộc

    Thừa Thiên Huế - vùng đất chiến lược nối giữa hai miền Bắc - Nam từng là “phên dậu thứ tư về phương Nam” của Đại Việt, nơi “đô hội lớn của một phương”; từng là thủ phủ của xứ Đàng Trong, kinh đô của đất nước dưới thời Quang Trung - Nguyễn Huệ và triều Nguyễn (1802 - 1945); là miền đất địa linh nhân kiệt gắn liền với những tên tuổi lớn trong hành trình lịch sử của dân tộc, của ngàn năm Thăng Long...

  • Đô thị giang tay

    Đưa Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc trung ương trong vài năm tới theo tinh thần kết luận số 48 của Bộ Chính trị đã mở ra một mốc mới mang tính lịch sử. Với kết luận này, đặt ra nhiệm vụ cho Huế phải trở thành trung tâm của khu vực miền Trung và là một trong những trung tâm lớn, đặc sắc của cả nước về văn hóa, du lịch, khoa học công nghệ, y tế chuyên sâu và giáo dục đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực.

  • Festival & văn nghệ sĩ Huế

    Ôn cố để tri tân, Festival Huế 2010 là lần tổ chức thứ VI. Qua 6 lần tổ chức, nhìn lại những ngày liên hoan văn hóa Việt Pháp (1992) do thành phố Huế phối hợp với Codev tổ chức, anh chị em văn nghệ sĩ Huế lúc bấy giờ phấn khích lắm vì đây là cơ hội tiếp xúc với thế giới dù chỉ mới có một nước Pháp. Họ thấy cần có trách nhiệm phải tham mưu để xây dựng chương trình cũng như chủ động tham gia hoạt động trong lĩnh vực của mình.

  • Tác phẩm, công trình văn học nghệ thuật xuất sắc năm 2009

    Như thường lệ, hàng năm Hội LHVHNT Thừa Thiên Huế tiến hành xét tặng thưởng cho các tác phẩm, công trình văn học nghệ thuật xuất sắc.

  • Cơ hội và thách thức trong phát triển đô thị Huế

    Chúng ta đã đi hết gần chặng đường 10 năm đầu của thiên niên kỷ mới. Thời đại chúng ta đang sống là thời đại mà sự phát triển song hành giữa cơ hội và thách thức đan xen.

  • Đường đã mở...

    (Thừa Thiên Huế trên tiến trình xây dựng thành phố trực thuộc Trung ương)

  • Văn hoá Huế - một năng lực mới đang chuyển động

    Những năm cuối cùng của thế kỷ XX, cùng với thành tựu của công cuộc đổi mới diễn ra sôi động trên đất nước Việt Nam, sức sống của vùng văn hoá Huế sau những năm dài tưởng chừng đã ngủ yên chợt bừng dậy và lấp lánh tỏa sáng.

  • Thơ xứ Huế 2009 - một năm nhìn lại

    Thơ không thể tách rời đời sống con người. Điều đó đã được thời gian minh chứng. Từ lời hát ru của mẹ, những giọng hò trên miền sông nước,… đã đánh thức tình yêu thương trong mỗi chúng ta.

  • Trí thức, văn nghệ sĩ là chất xám

    Gần đây, khi Đảng ta chứng tỏ sự quan tâm của mình đối với đội ngũ trí thức thì trong dư luận cũng đã kịp thời có những phản ứng cộng hưởng. Điều mà chúng tôi lĩnh hội được gồm 3 câu hỏi tưởng chừng như "biết rồi khổ lắm nói mãi" nhưng lại không hẳn thế. Nó vẫn mới, vẫn nóng hổi vì sự tuyệt đối của qui luật vận động cũng như vì tính cập nhật, tính ứng dụng của đời sống. Chúng tôi xin được nêu ra và cùng bàn, cùng trao đổi cả 3 vấn đề.

    • 1 2
    ...
    17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
Bạn đọc nhiều