Nhà văn Võ Văn Trực: Người làng vẫn nhớ!

09:06 11/04/2019

Nhà văn Võ Văn Trực, người được mệnh danh là “Nhà văn của làng quê”, những câu chuyện ông viết ra khiến người ta không khỏi khâm phục. Đôi khi, nói đến các nhà văn, người ta nghĩ tới những con người bay bổng, lãng mạn, thi vị hóa cuộc đời này, nhưng Võ Văn Trực lại là con người của cuộc đời chân thực, lầm lũi và vạm vỡ khác thường.

Nhà văn Võ Văn Trực

Chuyện làng vây hổ

Tôi biết nhà văn Võ Văn Trực lần đầu tiên qua những trang ông viết về làng tôi, làng Tam Lễ ở Quỳnh Lưu, Nghệ An. Làng tôi thời phong kiến rừng núi nhiều, hổ voi thường kéo về. Người dân không sợ hãi mà mỗi khi hổ về thì tổ chức bắt lấy con hổ đó. Trong cuốn địa chí về Nghệ An, nhà nghiên cứu Ninh Viết Giao có viết một đoạn về làng Tam Lễ và lễ hội vây hổ. Khi muốn viết về chính làng mình, tôi đã gặp nhà nghiên cứu Ninh Viết Giao, khi ấy ở khu tập thể Quang Trung, thành phố Vinh. Nhà nghiên cứu được xem như “thổ địa” cái gì cũng biết về xứ Nghệ ấy, thật bất ngờ, lại giới thiệu cho tôi: “Cháu hãy tìm bác Võ Văn Trực, bác ấy từng viết rất hay về lễ hội của làng cháu. Bác ấy đã sống nhiều ngày để tìm hiểu và viết về phong tục lạ của làng cháu”. Tôi rất bất ngờ, vì bác Võ Văn Trực từ lâu đã ra sinh sống ở Hà Nội, là nhà văn nổi tiếng, song đối với mảnh đất xứ Nghệ, dù xa xôi mà những phong tục tập quán gì bác cũng tỏ tường khiến chính người ở quê cũng phải kính nể như vậy.

Tôi ra Hà Nội, tìm đến báo Văn Nghệ. Bác Trực đậm người, tiếng nói rất hiền lành, khác hẳn khuôn mặt chữ điền nom góc cạnh của bác. Bác bảo tôi: “Các cháu lớn lên sau này ít biết chuyện đời trước. Bác đã tới gặp nhiều vị trưởng lão, các vị thợ săn, ngồi bên bếp lửa ghi chép tỷ mỷ cách thức dân làng bắt hổ thế nào. Phong tục quê cháu rất hay, hổ đến nhà thì không được sợ hổ, mà phải tìm cách bắt lấy nó!”.

Bác tặng tôi một cuốn sách của bác có nguyên bài viết về lễ hội vây hổ của làng tôi do bác viết. Tôi mừng không còn bút giấy nào tả xiết, vì hồi trước sách vở hiếm, lại chưa có internet như bây giờ. Cảm động nữa là bác lại bảo: “Bác cũng từng vào nhà cháu, được bà của cháu nấu nước chè xanh cho uống”. Lần gặp bác Võ Văn Trực để lại dấu ấn sâu đậm trong tôi, một người viết báo, viết văn mới ngoài 20 tuổi. Đó là hình ảnh một con người giản dị, thông hiểu những phong tục tập quán của các làng quê, tình yêu quê hương đất nước biến thành những trang viết, lưu giữ  thuần phong mỹ tục.

Ði viết là đi sưu tầm, nghiên cứu

Những nhà văn ở làng tôi, như nhà văn Lê Lân, nhà thơ Trần Ngưỡng đều dành cho nhà văn Võ Văn Trực những lời tri ân, bởi chính ông, một nhà văn từ huyện khác tới đã ghi lại đầy đủ chi tiết hơn cả những phong tục tập quán của quê tôi. Cùng làm việc nhiều năm với nhà văn Võ Văn Trực tại Báo Văn Nghệ, nhà văn Trần Thị Thắng nói: “Nhà văn Võ Văn Trực sống ở đời hết sức hiền lành, nhưng văn chương ông viết ra lại rất sắc sảo”.

Tôi còn nhớ một lần ghé báo Văn Nghệ lấy truyện ngắn tòa soạn một tờ báo đặt bác viết. Bác đưa cho tôi một bản thảo đã đánh máy sẵn, thậm chí nó hơi úa vàng. Bác cứ viết, cứ để sẵn trong một cái phong bì, nơi nào xuất bản, bác sẽ đưa cho in. Có thể nói, trong cái tủ cũ kỹ của bác luôn sẵn sàng những truyện chưa in bao giờ, được đánh máy ngăn nắp. Bác trái ngược với mẫu nhà văn viết ra cái gì là muốn in ngay, không in được ngay thì ăn ngủ không yên. Nhà văn Võ Văn Trực đưa cho tôi tập bản thảo tới hàng ngàn trang cũ kỹ, bảo: “Tôi có hàng chục cuốn sách chưa in, cũng không quan trọng, vì còn nhiều việc phải làm hơn”.

Quả nhà văn Võ Văn Trực có nhiều việc để làm. Ông sinh năm 1936 tại Diễn Châu, Nghệ An. Ông viết về nông thôn, nhưng xuất thân từ ngành ngoại giao, một người đọc rộng biết nhiều, song lại chọn mảnh đất “canh tác văn chương” là những vùng đất lề quê thói, thuần Việt nhất, xa xôi, hẻo lánh, nơi mà những phong tục xưa còn đó, nơi mà con người vẫn thuần hậu từ những câu chuyện về cố Bợ,chuyện về núi Hai Vai đi vào lòng người. Ông gợi cho tôi nghĩ về nhà văn Lão Xá, một nhà văn Trung Quốc rất giỏi ngoại văn, nhưng chọn cho mình lối viết kể chuyện dung dị về những người dân bình thường, những chủ nhân văn hóa của một dân tộc, hay M. Gorki, một nhà văn viết về cuộc sống lao động của người dân Nga.

Tôi hỏi nhà văn: “Bác làm lãnh đạo, phó tổng biên tập báo Văn Nghệ, thời gian đâu viết lách?”, nhà văn Võ Văn Trực bảo: “Bác chỉ nghĩ mình là một nhà văn bình thường như mọi nhà văn khác”.
 
Nhà văn Võ Văn Trực (trái) và nhà thơ Tế Hanh. Ảnh  Tư liệu


Ðời văn đời người

Đúng như nhà văn Trần Thị Thắng, người từng nhiều năm làm việc tại Báo Văn Nghệ cùng Võ Văn Trực nhận xét, nhà văn xứ Nghệ rất hiền lành trong đời thường để mà góc cạnh trong văn chương. Cuốn tiểu thuyết: “Vết sẹo và cái đầu hói” của nhà văn xứ Nghệ gây xôn xao một thời, khi nhiều người cho rằng nó đã phơi bày nhiều sự thật không ai dám viết về đời sống văn chương Việt Nam một thuở. Cũng là một  người trong nghề, nhà văn Trần Thị Thắng nói với phóng viên “Vết sẹo và cái đầu hói” là tiểu thuyết đáng đọc của Võ Văn Trực.

Nhà thơ Trần Hoàng Thiên Kim từng nhận xét về Võ Văn Trực: “Ông cương trực như chính cái tên cha mẹ đặt cho mình, luôn thẳng thắn và quyết liệt đấu tranh với những thói rởm đời dù ông hoàn toàn nhận thức được rằng, sự đấu tranh đó không phải lúc nào cũng mang lại cho ông những điều may mắn”.

Nhiều tác giả nghĩ rằng tác phẩm lớn, tác giả lớn phải viết về những đề tài khổng lồ, những chủ đề hấp dẫn, hoặc nhà văn thì viết theo đơn đặt hàng, viết kịch bản phim dài tập mưu sinh. Tôi nhớ mãi một lần ghé thăm bác Võ Văn Trực, nhà văn khoe với tôi một tập bản thảo, ước khoảng 800 trang đánh máy, chỉ về mỗi một thể loại là vè dân gian mà nhà văn sưu tầm được ở Nghệ Tĩnh. Nhà văn nói: “Các nhà văn không dám viết, các nhà báo có thể chưa dám nói về những tiêu cực này nọ, nhưng dân họ đã có ngay vè thời sự về ông nọ, bà kia, chuyện nọ, chuyện kia hết rồi. Vè dân gian không có vùng cấm cháu ạ!”.

Lẽ thường, nhà văn quý từng chữ của mình đã đành, nhưng nhà văn Võ Văn Trực còn quý từng chữ, từng lời của người dân quê, từ mẩu chuyện nhỏ, một vài bài thơ, một câu chuyện kể, đều được nhà văn ghi lại hết cả, chờ gom đủ tập và tìm được nhà xuất bản để in. Bác từng bảo tôi, với sự phấn khích và sự ngỡ ngàng thế này: “Khi tìm hiểu về làng của mình, bác cũng đã gom đủ tư liệu để in hàng vạn trang sách, thành một tổng tập văn học dân gian của một ngôi làng. Vậy đất nước ta bao nhiêu làng? Sẽ có bấy nhiêu tổng tập văn học dân gian đấy cháu ạ!”.
 

Nhà văn Võ Văn Trực, một nhà văn có sự nghiệp sáng tác trải rộng trên các địa hạt thơ, tiểu thuyết, truyện ngắn, nghiên cứu, sưu tầm văn học dân gian đã qua đời ngày 5/4/2019 tại Hà Nội sau thời gian lâm bệnh.
Giải thưởng: Giải thưởng Hội văn nghệ Hà Nội với tập thơ Trăng phù sa năm 1983; Giải thưởng Hội Văn nghệ Hà Nội về thơ (1976 - 1980) và bút ký (1981 - 1985); Giải thưởng Bộ Giao thông Vận tải với tập bút ký Đèo lửa đèo trăng năm 1987.
Các tác phẩm tiêu biểu: Người anh hùng đất Hoan Châu (1976); Trăng phù sa (1983); Tiếng ru đồng nội (1990); Ngày hội của rạng đông (1978); Hành khúc mùa xuân (1980); Trận địa quê hương (1972); Chú liên lạc đội Xích vệ (thơ thiếu nhi - 1971); Câu chuyện những dòng sông (1983); Chuyện làng ngày ấy (1993); Hương trong vườn bão (1995); Vè Nghệ Tĩnh (in chung - 1962); Kho tàng ca dao xứ Nghệ (in chung - 1996); Đèo lửa đèo trăng (1987); Những dấu chân lịch sử (1985); Truyền thuyết núi Hai Vai (1990); Nắng sáng trời ngoại ô (1979); Những thi sĩ dân gian (1996).


Theo Trần Nguyễn Anh - TP

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • 1. Quan sát tiểu thuyết Việt Nam đương đại, chúng ta sẽ nhận thấy có một số triều đại, nhân vật được các nhà văn tập trung khai khác với mật độ khá dày như nhà Trần với Trần Khánh Dư, Trần Hưng Đạo (xuất hiện trong Sương mù tháng giêng của Uông Triều, Trần Khánh Dư của Lưu Sơn Minh, Chim ưng và chàng đan sọt của Bùi Việt Sĩ, Đức Thánh Trần của Trần Thanh Cảnh…), nhà Lê với Nguyễn Trãi (xuất hiện trong Hội thề của Nguyễn Quang Thân, Nguyễn Trãi của Bùi Anh Tấn…), nhà Tây Sơn với Nguyễn Huệ (xuất hiện trong Sông Côn mùa lũ của Nguyễn Mộng Giác, Tây Sơn bi hùng truyện của Lê Đình Danh…).

  • Có thể coi “Dế mèn phiêu lưu ký” là một trong những tác phẩm đặc biệt nhất của văn học Việt Nam, khi tính đến nay đã có rất nhiều ấn bản đặc biệt của bộ sách này ra đời. Mới đây, độc giả yêu mến “dế mèn” lại một lần nữa được thưởng thức cuộc phiêu lưu của chú dế lừng danh qua ấn phẩm mới với những bức tranh minh họa hoàn toàn khác biệt của nữ họa sĩ trẻ Đậu Đũa.

  • Ở vào tuổi 99, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư vẫn tỏ ra minh mẫn và tinh anh khi giao lưu cùng bạn đọc nhân dịp tái bản bộ tiểu thuyết lịch sử Loạn 12 sứ quân do NXB Văn hóa - Văn nghệ tổ chức vào sáng ngày 20-9, tại Đường sách TPHCM.

  • Khi nghe tin nhà văn Vũ Tú Nam đã trút hơi thở cuối cùng, lòng tôi dâng lên một nỗi buồn. Nhưng trong nỗi buồn ấy là những ký ức đẹp và ấm áp về ông. Hình ảnh ông hiện lên và ngự trị trên hình ảnh ấy là ánh mắt và nụ cười hiền hậu.

  • "Túc tắc sống/ Ngày nối ngày/ Túc tắc say từng phút giây/ Tới khi nào buông tay bút/ Trời xanh ngút túc tắc bay..." - là những dòng thơ của con trai nhà văn Vũ Tú Nam mới đăng để tiễn biệt cha về cõi vĩnh hằng.

  • Sớm thứ hai ngày 7-9, Trung tướng Triệu Xuân Hòa (Ba Hòa), nguyên Tư lệnh Quân khu 7, gọi cho tôi: “Anh nghe tin buồn chưa, bác Văn Lê đi đêm qua rồi”. Tôi không tin vào tai mình, hỏi lại: “Văn Lê nào, có phải nhà thơ Văn Lê?”. Giọng Ba Hòa buồn rười rượi: “Mới sớm qua, bác ấy còn đi qua ngõ nhà chúng tôi. Bác ấy vẫn cười vui mà?”.

  • “Mở mắt ngày đã trôi” là tập truyện mới của tác giả Hoàng Thanh Hương nằm trong đề án Bảo tồn, phát huy giá trị tác phẩm văn học, nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam do Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam thực hiện năm 2020.

  • Kỷ niệm 75 năm Quốc khánh 2.9, NXB Kim Đồng giới thiệu những cuốn sách về quê hương đất nước, lịch sử cách mạng, về Chủ tịch Hồ Chí Minh - lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, nhằm góp phần bồi đắp trong thế hệ trẻ lòng yêu nước thương nòi, tinh thần tự hào, hiểu sâu sắc hơn vị trí, uy tín của Việt Nam trong thế giới hiện đại là khởi nguồn từ ngày 2.9.1945.

  • Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp sinh năm 1950, là một trong những nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam đương đại, với những sáng tác truyện ngắn đặc sắc, mang hơi hướng huyền thoại, cổ tích, hoặc lịch sử. Với Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp (Đông A và NXB Văn học), bạn đọc sẽ được gặp lại một cuốn sách vừa quen vừa lạ.

  • Được xem là tác phẩm đỉnh cao trong cuộc đời sáng tác ngắn ngủi của “Ông vua phóng sự đất Bắc” Vũ Trọng Phụng, tiểu thuyết Số đỏ đã từng quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả Việt Nam. Mới đây, tác phẩm vừa được trở lại với một diện mạo hoàn toàn mới do Công ty Sách Đông A và NXB Văn học ấn hành.

  • Nhà nghiên cứu Phan Ngọc khi nghiên cứu bản sắc văn hoá của người Việt Nam đã nêu ra bốn yếu tố: Tổ quốc, gia đình, thân phận và diện mạo. Theo tôi trong bốn yếu tố ấy thì quan trọng nhất, khi hai yếu tố kia đã có rồi, là thân phận và diện mạo, vì hai yếu tố này mới xác nhận vị thế một con người trong xã hội.

  • Tôi xúc động rưng rưng khi đọc những trang đầu cuốn sách mới của nhà văn Ngô Thảo với đầu đề “Nghiêng trong bóng chiều” (Nxb. Quân đội nhân dân, 2020), mừng ông tròn tuổi 80. Ông mở đầu: Khi trò chuyện với người già, lớp trẻ sợ nhất là các vị ôn nghèo, kể khổ về thời bao cấp.

  • Trở về với miền Nam để trả món nợ ân tình, đó chính là khát vọng để Nguyễn Thi sáng tạo nên những tác phẩm cố gắng khái quát bức tranh rộng lớn của một thời cả dân tộc lên đường đánh Mĩ.

  • Bao năm qua, những sáng tác về Hà Nội đều đặn ra mắt công chúng. Không phải ngẫu nhiên nhiều tác giả luôn ưu ái dành một góc văn chương của mình để viết về Hà Nội, bởi tình yêu, sự mến thương và cảm giác gắn bó với mảnh đất Thăng Long xưa.

  • Tiểu thuyết “Những ngày cách ly”, tác giả Bùi Quang Thắng, NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh dài 160 trang được viết trong 12 ngày, đề tài liên quan đến dịch Covid-19. Đọc xong, điều đầu tiên, cũng đáng nể người viết, người biên tập, đây hẳn là cuộc chạy đua để cuốn sách đến được với bạn đọc trong thời gian nhanh nhất có thể.

  • Bộ sách đồ sộ với độ dày gần 5000 trang tập hợp 30 nhật ký của những người lính trong chiến tranh. Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều gọi đây là bộ hồ sơ văn hóa Việt Nam. Còn Trung tướng, Anh hùng LLVTND Đoàn Sinh Hưởng thì coi bộ sách là dấu ấn tâm hồn của các anh hùng liệt sĩ.

  • 5 năm sau khi nữ tác giả Svetlane Alexievich nhận giải Nobel văn học cho những cuốn sách thuộc thể loại phi hư cấu, Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam, bằng sự nỗ lực lớn đã tiếp tục giới thiệu các tác phẩm của bà. Hai cuốn sách được dịch và giới thiệu mới là “Những nhân chứng cuối cùng” và “Những cậu bé kẽm” do dịch giả Phan Xuân Loan thực hiện.

  • Với mong muốn khơi gợi niềm thích thú và sự tò mò của độc giả nhỏ tuổi đến với sách giáo dục truyền thống, Nhà xuất bản Kim Đồng vừa giới thiệu câu chuyện về tấm gương anh hùng của chị Võ Thị Sáu và anh Lý Tự Trọng với phần lời kể được lồng ghép cùng những bức tranh tả thực hoành tráng.

  • Trong lòng tôi, nhà văn Phạm Tường Hạnh là người anh giàu tình nghĩa, sống sôi động, bộc trực, thẳng thắn, nhưng với đồng nghiệp thì luôn biết lắng nghe và tôn trọng. Hôm nay, kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà văn Phạm Tường Hạnh, xin có đôi dòng...

  • Đến nay, nhà văn Ma Văn Kháng đã cho ra đời hơn 20 tiểu thuyết, gần 200 truyện ngắn, chủ yếu lấy cảm hứng từ sử thi và thế sự đời tư, đề cập phần nhiều đến cuộc sống và con người vùng Tây Bắc.