Nhà báo Nguyễn Cửu Thạnh - chủ nhiệm báo Sông Hương tục bản

15:21 21/09/2015

HỒ VĨNH

Nhà báo Nguyễn Cửu Thạnh sinh ngày 15/6/1905 tại Phú Hội, thành phố Huế. Thuở thiếu thời ông là người ngay thẳng, vui tính, thích văn chương nghệ thuật; ông bước vào nghề báo từ năm 1929 và tham gia hoạt động tích cực trong phong trào Mặt trận Dân chủ tại Huế và hoạt động báo chí do Xứ ủy Trung kỳ chỉ đạo.

Báo Sông Hương Tục bản số 1, 19-6-1937. Chủ nhiệm Nguyễn Cửu Thạnh- Ảnh tư liệu của Hồ Vĩnh

Trong giai đoạn 1936 - 1939, việc đẩy mạnh hoạt động trên lĩnh vực văn hóa, báo chí công khai và vận động nghị trường để phục vụ cho đấu tranh cách mạng là hình thức đấu tranh mới trong đó có những tờ báo đóng vai trò quan trọng trong cuộc vận động dân chủ ở Huế là Nhành Lúa, Sông Hương Tục bản, Dân Tiếng Dân… “Ngày 27/3/1937, trong khuôn khổ một cuộc họp công khai, được phép của nhà cầm quyền, Hội nghị báo giới Trung kỳ đã khai mạc tại Đông Pháp lữ quán (số 7 - Đông Ba Huế) với 70 đại biểu các báo Trung kỳ”(1). Báo Kinh tế Tân Văn đăng tải danh sách đủ mặt các nhà viết báo trong đó có nhà báo Nguyễn Cửu Thạnh.

Sông Hương Tục bản nguyên là Sông Hương của Phan Khôi. Vào giữa năm 1936, Phan Khôi xin được giấy phép và đứng tên sáng lập báo Sông Hương, số 1 ra mắt độc giả ngày 1/8/1936. Tờ Tuần báo này chỉ sống được 8, 9 tháng thì phải đình bản do tài chính mất cân đối, thu không đủ bù chi. Các đại lý lấy báo rồi không trả tiền, hoặc trả tiền nhỏ giọt, vốn dự bị lại cạn kiệt, không còn cách xoay xở để trụ lại nên phải đóng cửa thì được “các đồng chí Xứ ủy Trung kỳ chủ trương mua lại vẫn tên báo cũ, thêm hai chữ Tục bản, vì báo đã nghỉ mấy tháng, nay ra lại; vẫn để Phan Khôi tên sáng lập viên để giữ thế hợp pháp về hình thức, nhưng chủ nhiệm là Nguyễn Cửu Thạnh”(2).

Sông Hương Tục bản, số 1 ra ngày 19/6/1937, khổ báo 40x32,5cm và 49x42,5cm, có 4 trang, giá mỗi số 2 xu. Tòa báo đóng tại 68 rue Jules Ferry (nay là đường Lê Lợi, thành phố Huế). Mặc dù mới ra mắt nhưng Sông Hương Tục bản đã đăng tải nhiều bài về kinh tế, chính trị, xã hội, yêu cầu chính phủ Pháp cải cách dân chủ, hướng dư luận vạch trần bộ mặt thật của bọn phản dân hại nước. Ông Lê Thanh Cảnh là người bị mũi nhọn chính chĩa vào, đã vin cớ kiện Sông Hương Tục bản về tội hủy báng. Tòa Khâm gọi chủ nhiệm Nguyễn Cửu Thạnh lên “cảnh cáo” đòi thay đổi thể tài(3). Trên báo Sông Hương Tục bản, số 7 ra ngày 19/8/1937 có đăng bài về vụ kiện này: “… Nay xảy ra vụ ông Lê Thanh Cảnh, chủ bút báo Tràng An kiện Sông Hương về tội hủy báng. Ta chưa vội nói cho ông Cảnh kiện như thế nào? Đã làm một việc hèn thế nào? Ta chỉ nói trong vụ này đáng lẽ tòa Nam án nếu biết trong luật pháp thì phải bác lá đơn ấy đi mới phải. Bên này cụ chánh án Nguyễn Khắc Niêm lại cứ đường hoàng, đưa vụ đó ra xét. Ta chẳng cần nói đến chỗ cụ xử công bình hay là có thiên vị thế nào, ta chỉ biết cụ cứ ngang nhiên buộc tội một vụ kiện hủy báng về báo chí mà trong Hoàng Việt Hình Luật không có khoản nào ấn định về tội đó. Cụ Nguyễn Khắc Niêm khép ông Nguyễn Cửu Thạnh, chủ nhiệm báo Sông Hương vào điều khoản 321 về tội hủy báng, phải phạt 20 đồng, như tôi đã nói, trong Hoàng Việt Hình Luật không có khoản nào nói về báo chí… Thế mà ông (Lê Thanh Cảnh) không thấy thế làm nhục? Sao ông lại để cho tòa Nam án được có quyền xử quyền hủy báng giữa ông và tôi, tức là giữa báo Tràng An với Sông Hương. Chẳng những thế, ông lại còn xui dục người khác đi kiện Sông Hương và chạy vạy đủ cách để đóng cửa Sông Hương nữa kia. Cái cử chỉ nói trên mới ti tiện làm sao? Chúng tôi hãy để cho dư luận phán đoán”(4).

Sông Hương Tục bản ra được 14 số thì bị đình bản vì nội dung tuyên truyền đấu tranh cách mạng. Ngày 11/3/1937, Toàn quyền Đông Dương J. Brévier ra nghị định cấm và đến ngày 14/10/1937 (số báo cuối cùng), báo Sông Hương Tục bản bị đình chỉ hẳn. Sau khi Sông Hương Tục bản bị thu hồi giấy phép thì nhà báo Nguyễn Cửu Thạnh tiếp tục làm ở các báo Dân, Quyết Thắng

Nhà báo Nguyễn Cửu Thạnh mất năm 1967 và đã được Nhà nước công nhận cấp bằng Liệt sĩ(5).

H.V  
(SH319/09-15)

-----------------
(1) Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế, Lịch sử công tác Tuyên giáo của Đảng bộ tỉnh Thừa Thiên Huế (1936 - 2005), Nxb. Thuận Hóa, Huế, 2008, tr. 43-44. Xem thêm Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế - Báo Thừa Thiên Huế, Lịch sử báo Đảng bộ tỉnh Thừa Thiên Huế (1930 - 2010), Nxb. Thuận Hóa, Huế, 2014, tr. 68.
(2) Nguyễn Thành, Báo chí Cách mạng Việt Nam 1925 - 1945, Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1984, tr. 213. Đỗ Quang Hưng (chủ biên), Lịch sử báo chí Việt Nam, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2001, tr. 302. Xem thêm Phan Thị Mỹ Khánh, “Kỷ niệm về những ngày cha tôi làm báo ở Huế”, Tạp chí Huế Xưa và Nay, số 83, tháng 9 - 10/2007, tr. 18-19.
(3) Nguyễn Thành, Sách đã dẫn, tr. 221.
(4) Nguyễn Thành (Giới thiệu, sưu tầm, biên soạn), Phan Đăng Lưu - Tiểu sử - Tác phẩm, Nxb. Thuận Hóa, Huế, 1998, tr. 161, 164.
(5) Hồ sơ gia đình do ông Nguyễn Cửu Trị cung cấp cho tác giả, ngày 13/1/2015. Xem thêm Cao Huy Hùng, “Phan Đăng Lưu với báo chí yêu nước và cách mạng ở Thừa Thiên Huế”, Báo Thừa Thiên Huế, 20/6/2002, tr. 3. Lịch sử báo Đảng bộ tỉnh Thừa Thiên Huế (1930 - 2010), Sách đã dẫn, tr. 105.  





 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • PHẠM XUÂN PHỤNG

    Một buổi sáng tháng 7 năm 1994, tại Văn phòng Đảng ủy Bệnh viên Trung ương Huế, tôi tiếp một nhân viên văn phòng Hội Văn học Nghệ thuật (nay là Liên hiệp các Hội VHNT Thừa Thiên Huế).

  • TRẦN NGUYÊN HÀO  

    Lòng nhân ái của Bác Hồ dành cho mọi người dân Việt Nam; tình yêu thương ở Bác lan tỏa đến những người nô lệ mất nước và những người cùng khổ trên khắp thế gian, cho những người da đen bị phân biệt chủng tộc, cho cả những người da trắng bần cùng, cho những người phụ nữ các nước đế quốc thực dân có chồng con bị đưa sang Việt Nam và nước thuộc địa làm bia đỡ đạn; và cho cả chính những người lính ở bị đưa đi đánh nhau và nhận những cái chết oan uổng trong các cuộc chiến tranh xâm lược phi nghĩa.

  • HÀN NHÃ LẠC

    Thêm một giọng ca tài danh từng tôn cao giá trị di sản ca Huế vừa ra đi: nghệ sĩ nhân dân Minh Mẫn vừa qua đời ngày 13 tháng ba năm 2018, nhằm ngày 26 tháng giêng âm lịch.

  • ĐẠI HỘI VHNT THỪA THIÊN HUẾ LẦN THỨ NHẤT

    (Trích bài phát biểu của đồng chí Vũ Thắng, nguyên ủy viên BCH Trung ương Đảng CSVN, Bí thư Tỉnh ủy Thừa Thiên - Huế tại Đại Hội)

  • HÒA ÁI   

    Đến nay, những bài thơ chúc Tết của Hồ Chủ tịch đã trở thành di sản của dân tộc. Những bài thơ chúc Tết của Bác trong mỗi dịp Tết đều toát lên tư tưởng chỉ đạo của Đảng ta trong một giai đoạn lịch sử.

  • PHẠM PHÚ PHONG
              Du ký  

    Do cách chia thời gian theo ngày tháng, người ta thường coi thời gian trôi/ đi qua, nhưng thực ra thời gian vẫn đứng yên đó thôi, chỉ có con người và vạn vật trôi qua dưới con mắt chăm chú, kiên trì và nhẫn nại của thời gian.

  • TRẦN THỊ KIÊN TRINH

    Là em gái của anh nhưng khi tôi được sinh ra anh đã tròn hai mươi tuổi. Những gì nhớ về anh chỉ là ký ức tuổi thơ trong khu vườn tranh thỉnh thoảng anh về.

  • LÊ VŨ TRƯỜNG GIANG  
       (Viết từ lời kể của cựu chiến binh Đặng Hà)

    Tôi tình cờ đọc được thông tin Hải quân Mỹ lấy thành phố Huế để đặt tên cho một tuần dương hạm mang tên USS Hue City (CG-66). Tuần dương hạm này thuộc lớp Ticonderoga, trang bị tên lửa, gắn với trận đánh Trung đoàn 1, Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ tham chiến Huế vào dịp Tết Mậu Thân.

  • NGUYỄN TỰ LẬP  

    Cuộc Tổng công kích - Tổng khởi nghĩa Tết Mậu Thân 1968 của quân và dân ta trên chiến trường miền Nam cách đây tròn nửa thế kỷ (1968 - 2018).

  • Những tượng đài thiêng liêng trong lòng dân Quảng Điền   

    NGUYỄN QUANG HÀ
                             Bút ký 

  • Thái độ về cuộc Cần Vương

    Người thẩm vấn (NTV): Ông có phải là kẻ hâm mộ người anh hùng cuối cùng trong cuộc tử chiến chống người Pháp đó không?

  • CHƯƠNG THÂU

    Hồ sơ Thẩm vấn là tập tài liệu khá khá dày dặn của Hội đồng xử án Tòa Đề hình của chính quyền thực dân để chuẩn bị xử Phan Bội Châu vào ngày 23/11/1925 tại Hà Nội.

  • LTS: Kỷ niệm 150 năm ngày sinh của chí sĩ Phan Bội Châu, Sông Hương được tiếp cận với bản thảo “Vụ án Phan Bội Châu năm 1925: Hồ sơ thẩm vấn”. Đây là nguồn tư liệu quý, nằm trong tập Bổ di II lần đầu được công bố về vụ án chí sĩ Phan Bội Châu.

  • Cuối mùa hè năm 1978 chúng tôi là lứa lưu học sinh đầu tiên được tới Liên Xô bằng máy bay, trước đây chỉ đi bằng tàu hỏa liên vận qua Bắc Kinh. Đối với nhiều người Việt Nam lúc bấy giờ, nhất là những người lính sau mấy năm chỉ sống ở núi rừng, Moscow thực sự là thiên đường.

  • DƯƠNG PHƯỚC THU

    Dưới thời Pháp thuộc, những năm đầu thế kỷ XX, để ra được một tờ báo - mà lại báo tiếng Việt do người Việt quản lý tại Kinh đô Huế quả thực nhiêu khê và vô cùng khó khăn, phức tạp.

  • ĐẶNG NHẬT MINH

    Tôi vẫn còn nhớ đinh ninh cảnh quay đầu tiên của phim Cô gái trên sông vào tháng 10 năm 1987 là cảnh Liên, nhà báo nữ (do Hà Xuyên đóng) đến bệnh viện Huế tìm gặp Nguyệt (do Minh Châu đóng).

  • THÁI KIM LAN

    Con đường ấy, từ dốc cầu Gia Hội đổ xuống, dọc theo con sông nhánh trước kia còn gọi là sông Đông Ba, Hàng Đường, rồi Bạch Đằng, lấy tên dòng sông chảy qua chùa Diệu Đế, qua cầu Đồng Ba, về Bao Vinh, ngã Ba Sình, con đường mang nhiều vẻ lạ, nó mang phố về biển khơi và chuyên chở tứ xứ về kinh thành, vốn là phố cổ một thời với những căn nhà gỗ kiến trúc thuần Huế, nơi những gia đình thượng lưu, quý tộc định cư  một thời quan quan thư cưu

  • DƯƠNG PHƯỚC THU

    Ngay sau Cách mạng Tháng Tám thành công, Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời, nhận chỉ thị của Hồ Chủ tịch, đại diện Ủy ban Nhân dân lâm thời Thừa Thiên và Ủy ban Nhân dân Trung Bộ đóng tại Huế đã đến mời cụ Huỳnh Thúc Kháng, một tiến sĩ Nho học yêu nước, một nhà báo nổi tiếng, một người không đảng phái ra Hà Nội gặp cụ Hồ.

  • HƯƠNG CẦN

    Vài năm lại đây, báo chí thường nhắc đến ông hai lúa Bùi Hiển (Thủ Dầu Một, Bình Dương) tự chế thành công chiếc máy bay trực thăng vào năm 2012, ông làm chiếc thứ hai vào năm 2014.

  • VŨ HẢO

    Tháng Tám năm 1945 đã trở thành mốc son chói lọi, vẻ vang trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Cách mạng tháng Tám thành công đã phá tan xiềng xích của thực dân, phát xít, lật đổ chế độ phong kiến, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - Nhà nước của dân, do dân và vì dân.