TRẦN VĂN DŨNG
Vừa qua, sau khi tấm hình chụp về Ngọ Môn không có 8 bộ mái lợp ngói thanh lưu ly ở lầu Ngũ Phụng xuất hiện trên các trạng mạng xã hội đã lôi cuốn một lượng lớn độc giả quan tâm tìm hiểu, đã có nhiều ý kiến bình luận đưa ra khác nhau.
Hình chụp Ngọ Môn không có 8 bộ mái lợp ngói thanh lưu ly ở lầu Ngũ Phụng (trên), và Ngọ Môn hôm nay (dưới)
Có ý kiến cho rằng bức ảnh đã bị chỉnh sửa bởi photoshop, có ý kiến cho rằng 8 bộ mái xây dựng thêm vào các đời vua triều Nguyễn sau này hoặc 8 bộ mái bị phá sập do cơn bão năm Thìn (1904), v.v.
Qua quá trình tìm hiểu, tôi muốn chia sẽ ý kiến riêng của mình như sau:
Thứ nhất, tôi muốn khẳng định tấm hình về Ngọ Môn là ảnh gốc do nhà nhiếp ảnh gia nổi tiếng người Pháp Pierre Dieulefils (1862 - 1937) chụp nên không có việc bức ảnh đã được chỉnh sửa, tẩy xóa. Nhiếp ảnh gia Pierre Dieulefils đã hoạt động tại Đông Dương từ năm 1888 - 1925 và để lại một gia tài đồ sộ là hàng nghìn tấm bưu thiếp ghi lại hình ảnh đặc sắc về con người và phong cảnh tại các địa điểm khác nhau ở Đông Dương.
Thứ hai, sử sách triều Nguyễn ghi chép rõ: Ngọ Môn được xây dựng năm Minh Mạng 14 (1833), khi triều Nguyễn tổ chức quy hoạch lại toàn bộ mặt bằng kiến trúc Hoàng thành. Nguyên tại vị trí này trước kia là Nam Khuyết Đài, xây dựng đầu thời Gia Long. Về mặt kiến trúc, Ngọ Môn gồm hai phần chính: đài - cổng và lầu Ngũ Phụng. Vì thế không có chuyện 8 bộ mái ở lầu Ngũ Phụng được xây dựng thêm bởi các vị vua sau này.
Thứ ba, đúng là vào năm 1904 ở Huế đã hứng chịu trận bão với mức độ tàn phá khốc liệt không thua kém cơn bão hồi năm 1999 làm hư hỏng nhiều công trình kiến trúc lúc bấy giờ. Tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa tìm thấy một dòng tư liệu nào, kể cả ca dao dân gian phản ánh sự kiện lầu Ngũ Phụng bị cơn bão phá sập. Vì vậy, giả thuyết cho rằng 8 bộ mái bị phá sập do cơn bão năm Thìn là không đáng tin cậy.
Thứ tư, dựa vào những cứ liệu thu thập được tôi phỏng đoán nguồn gốc bức ảnh này ra đời vào thời vua Thành Thái (1889 - 1907) khi Pierre Dieulefils đến Huế. Sau chuyến đi này, ông đã cho ra đời nhiều bức ảnh nổi tiếng về Huế và triều Nguyễn, đặc biệt là bức ảnh chân dung vua Thành Thái chụp vào năm 1897.
![]() |
Chân dung vua Thành Thái do nhiếp ảnh gia nổi tiếng người Pháp Pierre Dieulefils chụp 1897 |
Thứ năm, căn cứ vào sách Đại Nam Thực lục Chính biên Đệ lục kỷ Phụ biên của Quốc Sử Quán triều Nguyễn do nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh dịch cho chúng ta biết được sự kiện vào năm Thành Thái thứ 12 (1900) triều đình cho phép tiến hành trùng tu lầu Ngọ Môn.
Từ đó, kết nối những thông tin có được tôi cho rằng bức ảnh nêu trên được Pierre Dieulefils chụp vào thời điểm kiến trúc Ngọ Môn đang trong quá trình trùng tu nên 8 bộ mái lợp ngói thanh lưu ly đã được những người thợ cung đình hạ giải để tu bổ. Vì thế sau khi hoàn thành công việc trùng tu Ngọ Môn thì hệ thống cột và bộ khung gỗ chắc chắn không bị cơn bão năm Thìn (1904) phá sập, (trong khi đó cơn bão đã làm gãy cả cầu Trường Tiền). Hiện nay, chúng ta quan sát kiến trúc trang trí lầu Ngũ Phụng sẽ nhận thấy sự khác biệt của bộ mái chính giữa lợp ngói hoàng lưu ly và tám bộ còn lại lợp ngói thanh lưu ly vì nghệ thuật trang trí trên nóc có sự khác nhau nhiều về phong cách qua đợt đại trùng tu này. Đặc biệt, bức ảnh Ngọ Môn không có 8 bộ mái thanh lưu ly đã ngẫu nhiên làm cho hậu thế nhận thức được về tầm nhìn, tính sáng tạo của vua Minh Mạng và tài năng của những nghệ nhân cung đình xưa khi xây dựng Ngọ Môn: Nếu không có 8 bộ mái thanh lưu ly thì Ngọ Môn giống như một bản sao thu nhỏ của kiến trúc Thiên An Môn.
![]() |
Thiên An Môn (Trung Quốc) |
Nhưng ở đây, Ngọ Môn với mái tầng trên chia thành 9 bộ, với rất nhiều hình chim phụng trang trí ở phần bờ nóc, bờ quyết, khiến tòa lầu trông rất nhẹ nhàng, thanh thoát, thể hiện rõ phong cách kiến trúc dân tộc. Ngọ Môn xứng đáng được xếp vào hàng những công trình kiến trúc nghệ thuật xuất sắc nhất của triều Nguyễn nói riêng và của nền kiến trúc cổ Việt Nam nói chung.
T.V.D
(SHSDB21/06-2016)
LÊ VĂN LÂN
Khi nói đến xây dựng và phát triển Huế, không ai không nghĩ đó là một “thành phố xanh”. Đó không chỉ là suy nghĩ của những nhà đô thị hiện đại mà là một chuỗi trăn trở từ những người đầu tiên xây dựng Huế, những người dân bản địa đến các nhà nghiên cứu, nhà văn hóa, du khách đến Huế trong và ngoài nước.
PHƯƠNG ANH
Thủy Biều - làng quê cổ kính
Ai từng đến vùng đất phù sa bãi bồi bên dòng sông Hương, hẳn không quên được cái mát mẻ, trong lành và cổ kính cùng với con người hòa nhã nơi đây; Thủy Biều, vùng đất của xứ hoa thơm quả ngọt.
Không phải đền đài, lăng tẩm uy nghi mà chính những điều bình dị như góc phố yên bình hay giọng nói ngọt ngào đã để lại nỗi nhớ khôn nguôi trong lòng du khách.
LTS: Cuối tháng 4, trên đường từ thành phố Hồ Chí Minh trở lại Hà Nội, sau đợt "trốn rét", bác sĩ Nguyễn Khắc Viện có ghé lại Huế. Bác sĩ định dừng chân lại đây lặng lẽ, âm thầm "trò chuyện" với những kỷ niệm thời niên thiếu của mình 65 năm trước. Thế nhưng những người mến mộ bác sĩ ở Huế lại không muốn như vậy. Và thế là những cuộc "chuyện trò" chung đã được tổ chức, tiếp ngày này sang ngày khác, giữa bác sĩ và cán bộ các ngành các giới. Dưới đây là một mẩu "chuyện trò" bác sĩ gởi lại bạn đọc Sông Hương trước khi lên đường.(S.H)
NGUYỄN VĂN UÔNG
Mùa hạ, mùa sen.
Sen kín mặt các hồ Tịnh Tâm, hồ hào thành quanh Thành Nội.
HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
Chúng tôi không quy lại vấn đề từ đầu để khẳng định sự tồn tại của "Văn hóa Phú Xuân", nghĩa là xét xem liệu thuật ngữ "Văn hóa Phú Xuân" có một nội dung đích thực hay không; công việc này giáo sư Lê Văn Hảo đã làm xong, qua một loạt những công trình kiểm kê có tính hệ thống của ông.
Lâu nay, Huế được mệnh danh là miền đất của thi ca, đồng thời là vùng văn hóa ẩm thực lớn của cả nước. Sinh ra và trưởng thành trong môi trường đặc trưng thi vị ấy, rất nhiều phụ nữ Huế trở thành những tác gia tiêu biểu trên lĩnh vực nghệ thuật ẩm thực.
TRƯƠNG THỊ CÚC - NGUYỄN XUÂN HOA
Phú Xuân - Huế là nơi có nhiều danh nhân lịch sử và văn hóa của đất nước đã sống và làm việc.
Bài phát biểu của nhà văn Tô Nhuận Vỹ, nguyên Tổng biên tập Tạp chí Sông Hương trong Hội thảo nhân kỷ niệm 300 năm Phú Xuân do Thành ủy và UBND thành phố Huế tổ chức cuối 1987.
Đến Huế mà chưa thưởng thức hết những món bánh bèo, bánh nậm, lọc, ít, ram, khoái... thì quả là đáng tiếc.
LÊ VĂN LÂN
Phong trào đô thị trong chống Mỹ cứu nước được khởi đầu bằng phong trào Hòa Bình, phong trào phát triển sâu rộng ở các thành thị miền Nam, đặc biệt là Huế và Sài Gòn (thành phố Hồ Chí Minh ngày nay)…
LÊ VŨ TRƯỜNG GIANG
Thần Phù là một làng lớn ở phía Nam kinh thành Huế, dưới thời Nguyễn có đơn vị hành chính là xã, thuộc tổng Lương Văn, huyện Hương Thủy, phủ Thừa Thiên.
NGUYỄN HUY KHUYẾN
Sông Hương núi Ngự từ xưa đến nay vẫn là thi tứ quen thuộc của nhiều tao nhân mặc khách du ngoạn thưởng lãm làm thơ. Ngay cả các vị vua triều Nguyễn viết về sông Hương núi Ngự cũng không ít bài. Ngoài việc nơi đây là cảnh đẹp hiếm có của đất Thần kinh, nó còn là báu vật của tự nhiên ban tặng để bảo vệ Kinh đô. Theo thuật phong thủy, Ngự Bình làm tiền án, sông Hương làm minh đường.
Hiếm có món ăn nào chứa đầy mâu thuẫn và cũng đầy... hợp lý như bún bò Huế.
Khi biết tôi muốn đến làng Chuồn - ngôi làng lớn ở xã Phú An, huyện Phú Vang, Thừa Thiên - Huế, nhiều người ở TP Huế đã nhắc tôi phải rất ý tứ, kẻo làm phật lòng người dân ở ngôi làng “có cá tính” này.
Lâu nay, nhiều người ở thị xã Hương Thủy, và có những người ở địa phương khác thường gọi hai ngôi làng một ở xã Thủy Vân, một ở phường Thủy Phương hiện nay, là Dạ Lê (bao gồm làng Chánh ở xã Thủy Vân và làng Thượng ở phường Thủy Phương).
MAI KHẮC ỨNG - TỐNG VIẾT TUẤN
Giữa sân Thế Miếu trong Hoàng Thành thuộc cố đô Huế có chín đỉnh đồng lớn được gọi một tên chung là Cửu Đỉnh.
Ký sự NGUYỄN ĐĂNG HỰU
Tam Giang rộng lắm ai ơi
Ai về ngoài Sịa nhắn người năm xưa
Mỗi khi đông về, nhiều góc phố ở cố đô thơm lừng món chè nóng hấp dẫn học trò. Mùa mưa ở Huế thường kéo dài từ tháng 7 đến tháng chạp, bắt đầu bằng những cơn dông đầu thu ồn ào đến những cơn mưa dầm dai dẳng, lạnh buốt xuyên suốt mùa đông.
Tuy chỉ là món ăn dân dã và phổ biến ở Huế, nhưng để chế biến được một tô bánh canh cá tràu ngon đúng vị… món ăn này cũng đòi hỏi người chế biến phải tỉ mẩn và khéo léo. Ở Huế, bánh canh có nhiều cách chế biến khác nhau, như bánh canh nấu tôm, chả cua, bò viên, da heo... Tuy nhiên, đặc sắc và thu hút nhất vẫn là bánh canh cá tràu (người Bắc gọi là cá quả, miền Nam gọi đó là cá lóc).