Đâu dám tự cho mình hơn người xưa để mà thay đổi một “kiệt tác”
TRẦN VĂN KHÊ
Từ 10 năm nay Nhã nhạc cung đình Huế được Unesco tôn vinh là một kiệt tác di sản truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại, là một danh hiệu rất lớn so với những danh hiệu sau này (Unesco đã bỏ chữ “kiệt tác” và thay thế chữ “của” bằng chữ “đại diện”), vì những lẽ đó mà việc bảo tồn và phát triển nhã nhạc Huế có phần khó khăn.
GS Trần Văn Khê - Ảnh: internet
Đã là một “kiệt tác” thì chúng ta ngày nay đâu dám tự cho mình hơn người xưa để mà thay đổi một “kiệt tác”. Và bộ môn đó sau khi được nhìn nhận đã trở thành “của nhân loại” chứ không phải riêng của Việt Nam. Lẽ tất nhiên chúng ta ở bên trong biết rõ những cái thật hay của chúng ta, nhưng cũng có thể phát triển cho đẹp hơn, nhất là:
1. Về hình thức: trang phục - điều chỉnh cho thật giống ngày xưa mà dùng những vật liệu mới để màu sắc được rực rỡ hơn; cách đi ra sân khấu, trở vào hậu trường; tư thế ngồi đàn... nên sắp xếp cho được đồng bộ; nhạc khí phải được đóng lại cho đúng phong cách của nhạc khí dùng trong nhã nhạc ngày xưa: đàn tỳ bà phải có 4 tượng băng ngà hay băng xương; đàn nguyệt chỉ có 8 phím trúc thay vì 12 phím như cây đàn nguyệt dùng trong chầu văn; đàn nhị phải có ống bằng gỗ, mặt đờn tròn chứ không phải bát giác như cây nan-hu (Trung Quốc).
2. Về nội dung thì khi tô điểm chữ nhạc bằng những cách rung, nhấn, mổ, chúng ta phải rất chính xác và khi biểu diễn phải tôn trọng những chữ “già - non” như trong cổ nhạc. Lúc đàn không phải chỉ lo đàn cho trúng chữ, mà phải tập trung để đàn cho có “thần”.
Chúng ta ngoài việc bảo tồn còn phải nghĩ đến việc phát triển bằng cách tìm trong những bài bản xưa có những bản nào cần phải xây dựng lại. Các nghệ nhân khi nắm vững tay nghề có thể sáng tác một vài bản theo phong cách xưa mà diễn tả những tình tiết ngày nay.
Từ 10 năm nay về hình thức chúng ta có nhiều tiến bộ, nhưng cũng có việc cho nữ nhạc công vào dàn nhạc phụ hoạ cho các vũ điệu cung đình, việc đó nên suy nghĩ lại có nên hay không? Chúng ta có thể căn cứ trên những tư liệu ghi trong Lê Triều Hội Điển, Lịch Triền Hiến Chương Loại Chí, Khâm Định Đại Nam Hội Điển Sự Lệ để dựng lại những dàn nữ nhạc trong cung.
Chúng ta nên nghiên cứu lại cách ‘thài’ dùng trong khi ca công biểu diễn những chương dùng trong cổ nhạc. Điều này chúng ta cần tham khảo ý kiến của những nghệ nhân đã tham gia vào nhạc cung đình mà hiện nay còn sống và tỉnh táo như cụ Lữ Thi, hay là tìm các vị cao tăng biết rõ cách “tán tụng”, “thỉnh bạch”, “thài”... trong nhạc Phật giáo, để chấn chỉnh lại cách biểu diễn những chương cho phù hợp với truyền thống ngày xưa.
Chúng ta nên bảo tồn vốn cổ mà không “nệ cổ”, nên phát triển vốn cổ mà không làm “biến chất” vốn có và sáng tạo những loại nhạc ngoại lai hay có tính chất Âu hóa.
Trên đây là một vài ý kiến sơ lược của tôi. Có dịp chúng ta sẽ đi sâu vào công việc bảo tồn và phát triển để giữ cái đẹp của vốn cổ mà không làm cho nó bị xơ cứng.
T.V.K.
(SDB12/03-14)
............................................
* Thành viên danh dự của Hội đồng Quốc tế Âm nhạc thuộc Unesco. Tham luận tại Lễ kỷ niệm 20 năm Quần thể di tích Cô đô Huế được Unesco tôn vinh là Di sản văn hóa Thế giới. Đầu đề do Tòa soạn đặt.
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
DƯƠNG BÍCH HÀTheo dòng lịch sử, âm nhạc dân gian Việt Nam không ngừng hội tụ, giao thoa với nhiều nền âm nhạc của nhiều dân tộc, nhiều xứ sở, tuy nhiên, theo một dòng chảy - với truyền thống hàng nghìn năm, vẫn nguyên vẹn bản sắc của riêng mình. 54 tộc anh em, với những nét đặc trưng riêng biệt, đã tạo nên sự phong phú, đa dạng, đầy màu sắc, đầy hương vị cho nền âm nhạc nước nhà.
-
PHAN THUẬN THẢOVào lúc 5 giờ sáng ngày 31/7/2002, nghệ nhân Nguyễn Kế, một danh cầm của cố đô, thành viên xuất sắc của bộ môn Ca Huế đã vĩnh viễn từ giã cõi đời.
-
NGUYỄN XUÂN HOATrong bối cảnh tiến tới Festival Huế 2002, Hội Âm nhạc Thừa Thiên- Huế đã tập hợp 100 tình khúc Huế để giới thiệu với các bạn yêu thích âm nhạc và những người yêu Huế như một món quà trong những ngày hội. Sông Hương xin giới thiệu bài viết nhìn lại những tình khúc Huế trong thế kỷ vừa qua như một lời giới thiệu về tuyển tập này.
-
DƯƠNG BÍCH HÀ1 NGŨ TỰ NHẠCDưới triều Nguyễn, Ngũ tự nhạc không chỉ ra chính xác tính chất của một loại nhạc như tên gọi của nó. Chính Gs. Trần Văn Khê cũng nói là đã mượn từ ngũ tự đã được dùng ở thế kỷ XV để chỉ loại nhạc tế lễ khác với Giao nhạc. Theo ông, Ngũ tự nhạc là nhạc trong tế xã tắc, mỗi năm hai lần, xuân thu nhị kỳ; tế Tiên nông, một năm một lần vào mùa hạ.
-
Lần đầu đến Huế, ôm mộng ngắm bóng áo dài Đồng Khánh, tôi nghe một anh bạn vốn là một gã nhà báo kỳ cục bảo: “Mày nên gặp bà Thanh Tâm mà xin nghe ca Vè nữ sinh Đồng Khánh”.
-
LTS: Hơn 60 năm về trước (1940), Hà nội cũng như hai bậc phụ mẫu không thể ngờ rằng đứa hài nhi do mình sinh ra sẽ trở thành một trong những nhạc sỹ tài danh của thế kỷ 20 được thế giới ghi nhận khi tuổi đời mới hơn 40! Nhưng đó là sự thật, sự thật ấy có tên là Nguyễn Thiên Đạo- người được từ điển danh nhân Le Petit Larousse (1982) và Le Petit Robert (1995) tôn vinh là "nhạc sỹ tài năng, tác giả của dòng nhạc hợp lưu Đông -Tây vô cùng độc đáo".
-
Khi biết nhà bác Cẩm ở trong ngõ nhỏ bên đường Phạm Hồng Thái, đối diện với Tòa soạn Tạp chí “Sông Hương”, tôi vừa ngạc nhiên, vừa như có chút ân hận.
-
Bạn tôi nhà văn H.P.N.T có lần đã nói về một nỗi riêng của cỏi lòng gửi tới ai tri âm trên đời rằng: “Có nhiều lúc cát bụi mệt nhoài, tôi thèm ngồi yên một mình để nghe lại những bài hát Huế xưa...... Tất cả những gì đã mở được cánh cửa của tâm hồn để đi vào bên trong đều kết tinh thành những hạt long lanh gọi là kỷ niệm”...
.png)
.png)
