Vĩnh Quyền và những trang văn về quá khứ vùng Thuận Quảng
THIẾU SƠN
* Vĩnh Quyền sinh năm 1951 tại Huế, tốt nghiệp Đại học Sư phạm và cử nhân Văn khoa Huế 1974.
Nhà văn Vĩnh Quyền - Ảnh: internet
Năm 1986 nổi lên một tác giả trẻ - Vĩnh Quyền.
Bạn đọc chú ý cái tên còn rất mới này bởi hai lẽ. Một, Vĩnh Quyền xuất bản ba tiểu thuyết và một tập truyện ngắn trong cùng một năm(1). Hai, cả bốn quyển sách đều thuộc thể tài lịch sử, mảnh đất còn quá vắng vẻ trong khu vườn văn học hiện đại Việt Nam. Vắng vẻ tác phẩm giá trị. Trong khi đó, Vĩnh Quyền còn rất trẻ. Anh sinh năm 1951 tại Huế, tốt nghiệp Đại học Sư phạm và cử nhân Văn khoa Huế, năm 1974.
Dải đất miền Trung đầy biến động giai đoạn cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX là đề tài, bối cảnh tiểu thuyết lịch sử của Vĩnh Quyền. Trong đó đậm nhất là đất Thuận - Quảng. Điều ấy thật tự nhiên. Miền Trung giữ vai trò quan trọng trong giai đoạn lịch sử này và Thuận Hóa, Quảng Nam có mối quan hệ máu thịt trong suốt quá trình vận động yêu nước và cách mạng. Vĩnh Quyền, đứa con của Huế và đồng thời là một cây bút trưởng thành trên đất Quảng. Anh có điều kiện thâm nhập thực tế, nghiên cứu quá khứ dầy dặn của vùng Thuận - Quảng. Khả năng xử lý tư liệu Hán - Nôm cũng là yếu tố tích cực giúp Vĩnh Quyền vượt qua ngưỡng cửa gian khổ của một nhà văn khi chọn đề tài lịch sử. Tư liệu cổ dường như một căn phòng khép kín đối với các nhà văn trẻ. Đấy là một trong những nguyên nhân vắng vẻ tác giả tiểu thuyết lịch sử hiện nay.
Tiểu thuyết của Vĩnh Quyền đã tỏ ra khá bén nhạy với cái mới, với tính thời sự. Tất nhiên không thời sự nóng bỏng kiểu Cù Lao Tràm của nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn. Mà là thứ thời sự lọc qua tấm gương phản chiếu của lịch sử. Vĩnh Quyền đã nỗ lực nối liền trang viết - dù viết về những chuyện xảy ra non thế kỷ trước - với trang đời tươi nóng hôm nay. Như nhà văn Alêcxây Tônxtôi đã viết: Tiểu thuyết lịch sử không chỉ là đèn chiếu hậu của cỗ xe, soi lại chặng đường đã đi qua mà chính là ánh đèn pha soi sáng quãng đường phải vượt.
Vầng trăng ban ngày có thể xem là cuốn tiểu thuyết đầu tiên, mạnh dạn xây dựng một hoàng đế triều Nguyễn làm nhân vật tích cực. Sách viết từ năm 1983, bốn năm sau, chúng ta mới được chứng kiến lễ đón rước hài cốt nhà vua yêu nước Duy Tân về cố đô yên nghỉ nghìn thu. Mạch nước trong tái hiện phong trào Duy Tân của thế hệ nho sĩ đầu thể kỷ XX. Tác giả đã bắc được một nhịp cầu giữa quá khứ và hiện tại, khẳng định truyền thống khát vọng đổi mới của ông cha để chúng ta có chỗ tựa tinh thần vững chắc trong cuộc vận động đổi mới tư duy đang diễn ra vào những năm cuối thế kỷ XX.
Trong tiểu thuyết của Vĩnh Quyền, mối quan hệ máu thịt giữa Huế và Quảng Nam - Đà Nẵng diễn ra đúng như quy luật phát triển của lịch sử. Huế bấy giờ là kinh đô. Quảng Nam - Đà Nẵng là cửa ngõ của kinh đô Huế, là tỉnh có tầm quan trọng hàng đầu trong Tả trực kỳ. Mỗi biến cố, dù nhỏ hay lớn của Huế, đều trực tiếp dội vào Quảng Nam và ngược lại. Trong cuộc khởi nghĩa 1916, tổng lý Phan Bội Châu quyết định chọn Quảng Nam làm căn cứ địa nhưng cần con dấu Văn lý mật sát của nhà vua trẻ Duy Tân để phụng kim thượng vi an dân cơ sở, cần nổ phát súng thần công khai hỏa từ Phu Văn Lâu (Vầng trăng ban ngày). Chúng ta lại thấy Hội Duy Tân chọn Quảng Nam làm đại bản doanh vì: Quảng Nam đất rộng, giàu, lại nhiều nhân vật yêu nước có tài thao lược. Quảng Nam ở trung độ cả nước, dễ liên lạc. Muốn phát triển mối giao lưu vạn quốc cũng thuận tiện, Quảng Nam có cửa khẩu Hội An, Đà Nẵng... Nhưng các danh sĩ Quảng Nam bấy giờ như Tiểu La Nguyễn Thành, Thái Phiên, Châu Thượng Văn... đã liên kết chặt chẽ với Phan Bội Châu, Lê Võ... ở Thuận Hóa và phải tôn Kỳ ngoại hầu Cường Để làm minh chủ, dù chỉ trên danh nghĩa (Mạch nước trong).
Và, qua tiểu thuyết của Vĩnh Quyền, các nhà yêu nước và cách mạng Quảng Nam hầu hết đều dính líu tới Huế. Thái Phiên, Trần Cao Vân ra Huế vận động hoàng đế Duy Tân khởi nghĩa, bị hành hình tại bãi chém An Hòa và được chôn chung một mộ sau lưng chùa Châu Lâm. Nam Giao (Vầng trăng ban ngày). Các kiện tướng phong trào Duy Tân Quảng Nam: Trần Quý Cáp, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng đều ra Huế dự thí, tiếp xúc sĩ phu kinh kỳ và đều chịu ảnh hưởng tư tưởng Duy Tân của cậu ấm tàng tàng Nguyễn Lộ Trạch, một danh sĩ đất Thuận Hóa. Thời bấy giờ, kẻ sĩ gặp nhau, có câu hỏi đầu môi: "- Đọc Thiên hạ đại thế luận chưa?" Đó là một tác phẩm chính luận thiên tài của Nguyễn Lộ Trạch. Về sau, khi Trần Quý Cáp, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng Nam du đến Phan Thiết kinh ngạc khi biết Nguyễn Lộ Trạch, khoảng hai mươi năm trước, đã đặt bước chân giang hồ tận đây để gieo hạt giống Duy Tân! Và, như nhà văn Nguyễn Văn Bổng nhận xét, cuộc gặp gỡ giữa Phan Bội Châu - Trần Quý Cáp, Phan Châu Trinh- Trần Quý Cáp trên sông Hương là những trang văn đặc sắc của Vĩnh Quyền (Mạch nước trong)(2).
Tiểu thuyết của Vĩnh Quyền rất cụm. Có thể nối các quyển sách lại với nhau bởi trình tự thời gian, biến cố, nhân vật và nhất là bối cảnh Thuận-Quảng. Đọc một lúc ba cuốn tiểu thuyết của anh dễ có cảm giác đang đọc một bộ tiểu thuyết nhiều tập.
Từ đặc điểm đó, cũng dễ nhận thấy Vĩnh Quyền chưa thật đều tay. Chẳng hạn Vầng trăng ban ngày cổ kính hơn Mạch nước trong trong tự sự cũng như đối thoại mặc dù chuyện xảy ra trong Mạch nước trong đáng ra phải "cổ kính" hơn chuyện của Vầng trăng ban ngày!
Về mặt tư liệu, Vĩnh Quyền tỏ có ra ý thức tôn trọng sự thật lịch sử. Cảm giác mỗi trang văn của anh đều lấp lánh chững chi tiết quý trong quá khứ bị bụi thời gian che phủ. Nhưng rất tiếc, đôi chỗ anh xử lý tư liệu chưa thật khoa học, gây hạn chế không ít cho giá trị của tác phẩm, nhất là trong Vầng trăng ban ngày. Đến nay, có khá nhiều giả thuyết về cuộc hội kiến giữa Thái Phiên, Trần Cao Vân và hoàng đế Duy Tân. Nhưng các nhà viết sử có đủ cứ liệu để chứng minh cuộc hội kiến ấy xảy ra ở Hậu Hồ chứ không phải Hồ Tịnh Tâm. Và trong Trước buổi rạng đông, nhà xuất bản tư tưởng mới của chi bộ Đà Nẵng thành lập sau khi hiệu sách Việt Quảng đã dời địa điểm chứ không phải ở đường Courbet... Nhưng, việc xác minh tư liệu lịch sử ở nước ta trong tình hình hiện nay là điều nói... không cùng!
Những gì Vĩnh Quyền đã đóng góp đều đáng quý. Riêng Mạch nước trong có thể xếp vào hàng những cuốn tiểu thuyết lịch sử hay xuất bản từ trước tới nay. Vĩnh Quyền còn trẻ, con đường sáng tạo nghệ thuật trước mắt anh còn dài và đầy thử thách. Anh có thời gian và điều kiện vượt qua những thiếu sót trong chặng đường viết văn vừa qua. Mong được đọc tác phẩm mới của Vĩnh Quyền trong một ngày gần đây với những thành công mới.
T.S
(SH28/12-87)
-------------------------
(1) Vầng trăng ban ngày - Kim Đồng, Trước buổi rạng đông - Phụ nữ, Mạch nước trong - Thanh niên, Người tử tù không chết - Đà Nẵng.
(2) Nguyễn Văn Bổng "Đọc tiểu thuyết Mạch nước trong". Văn nghệ số 50.- 1986.
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
HỒ HUY SƠN
Năm 2019, văn đàn Việt chứng kiến một cuộc chuyển giao trong đời sống văn học trẻ nước nhà. Thế hệ 8X vẫn cần mẫn viết nhưng có xu hướng trở nên lặng lẽ hơn; trong khi đó, thế hệ 9X lại đang có một sức bật không kém phần táo bạo, bất ngờ. Bài viết dưới đây nằm trong sự quan sát mang tính cá nhân, với mong muốn đưa đến người đọc những nét nổi bật trong năm qua của văn chương trẻ. -
PHẠM PHÚ PHONG
Trong mấy thập niên gần đây, cái tên Nguyễn Thị Thanh Xuân không còn xa lạ với độc giả trong cả nước. -
PHAN TRỌNG HOÀNG LINH
Trong một tiểu luận bàn về Ngoại biên hóa trong tiến trình văn học Việt Nam đương đại, học giả Trần Đình Sử xem “ngoại biên hóa chủ yếu là phương thức tồn tại thông thường của văn học”. -
HỒ THẾ HÀ
Mấy mươi năm cầm bút đi kháng chiến, Hải Bằng chỉ vỏn vẹn có 1 tập thơ in chung Hát về ngọn lửa (1980) ra mắt bạn đọc.
-
LÝ HOÀI THU
Trong bộ tứ bình bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, xuân là bức màn thứ nhất, là khúc dạo đầu của nhịp điệu thiên nhiên. Đó vừa là không gian, vừa là thời gian để vòng tuần hoàn của sự sống tồn tại và sinh sôi. -
LÝ HOÀI THU
Trong bộ tứ bình bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, xuân là bức màn thứ nhất, là khúc dạo đầu của nhịp điệu thiên nhiên. Đó vừa là không gian, vừa là thời gian để vòng tuần hoàn của sự sống tồn tại và sinh sôi. -
PHAN TRỌNG HOÀNG LINH
Trong thế hệ những nhà văn tuổi Canh Tý đương thời (sinh năm 1960), Hồ Anh Thái chiếm lĩnh một vị trí nổi bật. Càng đặc biệt hơn khi hình ảnh con chuột từng trở thành biểu tượng trung tâm trong văn chương ông. Nhân dịp Tết Nguyên đán Canh Tý (2020), hãy cùng nhìn lại cuốn tiểu thuyết được ông viết cách đây gần một thập kỷ. -
NGUYỄN TRỌNG TẠO
• Để chọn được những áng thơ hay, những người thơ có tài, người ta thường mở các cuộc thi, và cuối cùng là giải thưởng được trao. -
PHẠM XUÂN DŨNG
Nhà thơ Tố Hữu là người xứ Huế nhưng lại có nhiều duyên nợ với Quảng Trị, nhất là đoạn đời trai trẻ, đặc biệt là với địa danh Lao Bảo.
-
TRẦN THÙY MAI
Đọc tập sách của Nguyễn Khoa Diệu Hà, với hơn 30 tản văn, tôi có cái cảm giác như đang ngồi trên tấm thảm thần Aladin bay về một miền mà không có xe tàu nào đưa ta đến được một miền thương nhớ đặc biệt “Ở xứ mưa không buồn”! -
NGUYỄN QUANG THIỀU
Có không ít các nhà thơ lâu nay coi sứ mệnh của thơ ca không phải là viết trực diện về những gì đang xẩy ra trong đời sống con người. -
VŨ VĂN
Một mùa xuân nữa lại về, mùa xuân của hòa bình, của ấm no và những đổi thay của đất nước. Nhưng đã có thời kỳ, những mùa xuân của dân tộc đến vào những lúc chiến tranh vô cùng gian khổ, trong lòng nhiều người từng sống qua những năm tháng ấy lại dâng lên niềm thương nhớ Bác, nhớ giọng nói của Người, nhớ những lời chúc Tết của Người vang lên trên loa phát thanh mỗi đêm Giao thừa. -
ĐỖ QUYÊN
1.
Du Tử Lê thường được xem là một trong bảy nhà thơ hàng đầu của nền văn học miền Nam Việt Nam trước năm 1975, cùng với Bùi Giáng, Vũ Hoàng Chương, Tô Thùy Yên, Thanh Tâm Tuyền, Đinh Hùng, và Nguyên Sa. Cây thơ cuối cùng ấy đã hết còn lá xanh giữa mùa thu này. -
NGUYỄN KHẮC PHÊ
(Nhân đọc các tập truyện của Trần Bảo Định vừa được xuất bản) -
LƯU KHÁNH THƠ
Giai đoạn giao thời ba mươi năm đầu thế kỷ XX đã chứng kiến sự thay đổi vị trí xã hội của người phụ nữ. Từ “chốn phòng the”, một số người phụ nữ có tri thức và tư tưởng tiến bộ đã mạnh dạn vươn ra ngoài xã hội, bộc lộ suy nghĩ, chủ kiến riêng và thể hiện con người cá nhân của mình. -
PHẠM PHÚ PHONG
Trong vô tận (Nxb. Trẻ, 2019) là cuốn sách thứ mười ba và là tiểu thuyết thứ tư của nhà văn Vĩnh Quyền. -
HOÀNG THỤY ANH
“Đá”(1) là tập thơ thứ 5 của tác giả Đỗ Thành Đồng. Điểm xuyết, vấn vương một chút dáng dấp của “Rác”, “Rỗng”, “Xác”(2), nhưng thần thái của “Đá” đã khác.
-
ĐÔNG HÀ
Mỗi dân tộc có một số phận lịch sử. Và lịch sử chưa bao giờ công bằng với dân tộc Việt chúng ta, khi trải qua hơn bốn ngàn năm, luôn phải đặt số phận con dân dưới cuộc chiến. Vì vậy, để viết nên trang sử nước nhà, không chỉ những chính sử gia, mà các nhà văn, nhà thơ, người cầm bút, không tránh chạm ngòi bút của mình vào nỗi đau của dân tộc.
-
NGUYỄN QUANG THIỀU
Khi đọc xong bản thảo trường ca Nàng, quả thực trước đó tôi không hình dung có một trường ca như vậy được viết trong thời đại hiện nay.
.png)
.png)
