Trăng hạ tuần

Lòng đập rộng chưa đầy thước nổi lên giữa cánh đồng tối mịt. Tiếng ếch nhái từ hai bờ mương cùng ngọn gió rì rào trên đọt lúa, tấu lên khúc nhạc muôn thuở của đồng quê. Dù cắm mắt xuống đường, thỉnh thoảng tôi vẫn bị vấp phải hay trượt chân suýt ngã vì những thớ đất mấp mô, nhẵn thín chân người. Mỗi lần như thế, mấy chiếc sào lại đánh vào nhau lộp cộp, khiến chị Mảnh quay đầu động viên tôi vài tiếng, rồi cái bóng lực lưỡng của chị cùng máng xe dài thượt, tiếp tục thọc sâu vào đêm tối.

Đến nơi, chị đặt một đầu xe vục xuống nước, đầu kia ngước lên bờ mương cạn. Mở sợi thừng ở cánh chóng, chị nhanh nhẹn đóng cọc, găm sào, gài dây để giá xe thật vững và quay thử xích lá xoành xoạch. Vừa làm, chị vừa bảo tôi:

- Đóng chiếc xe cho chắc là học xong được nửa nghề làm ruộng rồi đó Thuyết à. Trước đây, chị cũng trầy trật mãi vì nó.

Không biết nửa còn lại của nghề nông chị Mảnh muốn nói gì, đây không phải lần đầu tiên chị nhắc, chỉ đáng tội là tôi tỏ ra hờ hững với dụng cụ dẫn nước cổ xưa này. Vì ở tuổi mười sáu, vừa học xong năm cuối cấp hai, tôi đã biết nhiều nơi trên trái đất đã sử dụng những cỗ máy liên hiệp làm nhiều khâu trong sản xuất nghề nông. Nhưng thôi, hãy bỏ qua chuyện đó. Trước mắt, tôi vẫn trèo lên ngồi ở chiếc đòn tre đen đủi, được mạ bóng bởi bao lớp mồ hôi của cha mẹ tôi, không chừng cả ông bà, cụ cố nhà tôi nữa, và với vồ chóng dưới chân, phải nhấn cho thật mạnh. Những chiếc lá gỗ như hai tai cối xay lúa, chơi trò đuổi bắt không bao giờ thỏa nguyện. Ngồi tựa tay vào thanh ngáng, gió bốn bề rào rạt. Tiếng chóng đập soàn soạt, tiếng nước chảy lùi róc róc trong lòng xe, tiếng chốt gỗ nghiến lên cọc tre ken két… tất cả âm thanh ấy trộn lẫn nhau thành một điệu ru lắc lư, bồng bềnh vào giấc ngủ. Chị Mảnh ngồi vững chãi, hai tay mập mập của chị tì lên ngáng, khiến tôi có cảm giác giá xe nghiêng về phía ấy. Và chị đạp mạnh đến nỗi, nhiều lúc tôi co cả hai chân vờ gãi, chóng xe vẫn quay tít.

Tôi vừa cố không để chị chê nhác, vừa mơ mơ màng màng, chợt thấy bóng nội tôi lẫm đẫm bước đến, tay ôm chiếc rá có đậy nửa tàu lá chuối.

Chị Mảnh kêu lên:

- Ôi chao! Trời tối mịt thế này, nội mò mẫm ra đây làm gì cho khổ. Cháu định ráng một hơi nữa thì dỡ xe về nhà thôi. Nội đi rủi vấp ngã…

- Đường ở lòng tay nội chứ xa lạ gì mà bảo ngã với vấp - nội tụt xuống rửa chân ở chỗ cửa nước - Chị em bây khá đó, hấp xong nồi khoai, nội mang đi ngay, vậy mà nước đã lấp đầy đường nẻ. Thôi nghỉ ăn cho ấm bụng đã, cháu.

Ba bà cháu ngồi bệt xuống lòng đập, bóc vỏ khoai còn nóng nhai nhỏn nhẻn. Nước xấp xỉ chân lúa nên bóng tối ở mặt ruộng đặc hơn, những khóm lúa đang thì con gái trở nên tươi tốt, mỡ màng. Nội tôi ăn hết củ khoai, vén yếm móc miếng trầu têm sẵn, rồi chợt vỗ đùi tiếc ngẩn.

- Chui cha! Nội quên mất cái bi đông nước! Đã chiết sẵn để trên bàn mà cũng quên đành. Tại con mẹ thằng Thuyết cứ cản, phải đi lén nó mới ra nông nỗi!

Thấy nội cứ suýt xoa mãi, chị Mảnh đứng dậy:

- Cháu chỉ vù một tí là có nước ngay, việc gì phải than thở.

Chị Mảnh đi rồi, nội không nhắc đến chuyện bi đông nước nữa, đưa miếng trầu vào miệng nhai móm mém. Tôi nhìn nội ăn trầu, bỏ nửa củ khoai trên tay xuống rá vì nghẹn không nuốt được. Chừng như miếng trầu đã dập và mang lại cảm giác sảng khoái, nội giựt mạnh tay tôi:

- Leo lên đạp với nội, Thuyết.

Tôi trố mắt, ngạc nhiên. Chưa bao giờ tôi thấy nội làm việc này. Đành rằng so với những cụ già ở tuổi bảy mươi, thì nội tôi nổi tiếng khỏe mạnh. Nhiều lúc, nội còn đi giếng làng gánh nước hay mang cơm ra đồng, nhưng tuyệt không bao giờ bác gái và mẹ tôi chịu để nội nhúng tay vào những việc nặng nhọc. Thấy nội đã níu cột sào trèo lên trụ chống, tôi vội vã đến, rồi cũng đu tay lẹ làng ngồi cạnh. Đạp được ít vòng, đột nhiên, chân nội chận lên vồ chóng, những lá gỗ rên siết và chững lại, nước trong máng òa xuống mương ùng ục.

- Cháu nhìn kìa, trăng đã lên! - Nội tôi cất tiếng thảng thốt.

Tôi đã thấy vầng trăng hình bầu dục đang chấp chới cuối cánh đồng. Màu trăng đỏ au, tuôn những tia sáng dữ dội làm cả vùng phía dưới rực lên như đám cháy. Gió xáo mặt nước cuốn vòng lăn tăn lấp lóa ánh trăng làm tôi liên tưởng đến những nếp gấp chằng chịt trên gương mặt nội. Những nếp gấp ấy giờ đây đang run rẩy. Và với vòm trán dô nhăn dúm, cái mũi hếch phập phồng, quai hàm dưới trề ra chóp chép, nội tôi vừa gần gũi thân thiết, vừa xa lăng lắc, cơ hồ từ một câu chuyện cổ hiện về.

- Cách đây năm mươi năm - nội tôi nói, mắt không rời vầng trăng đỏ au trước mặt - lúc ấy nội vừa tròn hai mươi tuổi. Nhà nghèo, nội phải đi ở đợ từ nhỏ. Gần đến tuổi lấy chồng, cố ông mới đưa cố bà đến thế chân để xin nội về. Mái tranh xiêu vẹo như chiếc nón rách úp lên mặt đất, vậy mà hàng ngày nhiều người ngấp nghé vào ra. Hồi ấy, con gái làng có chút nhan sắc như nội kể cũng hiếm, nên nhiều người để mắt là phải lắm. Nhưng tất cả những đám ấy nội đều khinh ghét, dù chẳng dám nói ra. Không thích vẫn cứ ngồi vào chỗ cố ông định đoạt. Đó là đám con nhà Cự Đệ, tuy chẳng lúa nghìn lúa vạn, cũng ruộng sâu trâu nái, có mày có mặt với người ta. Cố ông bảo thế, và cho định ngày ăn hỏi. Lòng nội rối như tơ vò vì trót thương ông cháu, lúc ấy cũng đi ở với nhau, cùng một chủ. Mối tình của nội chỉ có gã Chiêu, con lão chủ biết và tìm cách ngăn trở. Gã muốn cưới vợ môn đăng hộ đối, nhưng thả một cô gái đẹp cho người khác cưới làm vợ cũng tiếc của trời! Nghe nội sắp lấy chồng, ông cháu buồn bã bỏ làng ra đi… Gần đến ngày ăn hỏi, thì…

Nội tôi ngừng kể, lấy chéo khăn quệt vệt trầu nhểu ở khóe môi, đôi mắt ẩn dưới hốc sâu hoắm nhíu lại như muốn ngủ.