Sức sống của một nhà báo thọ hơn trăm tuổi

09:39 19/06/2014

Ngày 9/6/2014, nhà báo Nguyễn Khoa Bội Lan đã vĩnh biệt chúng ta, hưởng thượng thượng thọ 105 tuổi

Nhà báo Nguyễn Khoa Bội Lan tại tư gia. Ảnh: Internet

Cho đến nay, chị Nguyễn Khoa Bội Lan (NKBL) có lẽ là nhà báo sống thọ nhất cả nước, chứ không chỉ ở Huế. Cuộc đời hơn một thế kỷ của chị đã trải qua rất nhiều công việc, đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng, nhưng tên tuổi chị “chính danh” xuất hiện đầu tiên trên tờ “Xã hội mới” ngay từ sau Cách mạng Tháng 8, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Tỉnh ủy Thừa Thiên.

Trong cuốn “Lịch sử báo chí Huế” (NXB Thuận Hóa, 2013), nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa, dẫn theo tài liệu của nhà báo Dương Phước Thu, đã ghi rõ:

“…Báo do nhóm Hải Triều, Nguyễn Khoa Bội Lan, Lưu Quý Kỳ, Chế Lan Viên thực hiện. NKBL được cử làm chủ bút, Nguyễn Chí Thanh là cố vấn. Báo hoạt động từ tháng 9/1945 đến tháng 12/1945…”
Không phải ngẫu nhiên, NKBL được cử làm Chủ bút một trong những tờ báo đầu tiên do Tỉnh ủy Thừa Thiên chỉ đạo. NKBL thuộc lớp nữ sinh Đồng Khánh giác ngộ cách mạng rất sớm. Từ phong trào bãi khoá khi các trường học ở Huế sôi nổi hưởng ứng phong trào đòi ân xá cho Phan Bội Châu và để tang Phan Chu Trinh năm 1927, NKBL đã là một thành viên tích cực.
Cuốn sách “Đại tướng Võ Nguyên Giáp thời trẻ” của Hồng Cư (NXB Thanh niên, 2004), trong chương kể lại giai đoạn sôi nổi này, có đoạn viết:
“…Cảnh sát cho xe vòi rồng phun nước bừa bãi. Một nữ sinh Đồng Khánh đến trước vòi rồng phản đối. Một tên cảnh sát nắm kiềng vàng của chị kéo ra. Phóng viên L’Annam có mặt tại chỗ đã viết bài đăng ngay lên báo. Đó là chị Nguyễn Khoa Thể Chi. Chị Thể Chi cùng các chị Nguyễn Khoa Bội Lan, Tôn Nữ Như Phước, Hoàng Thị Hải Đường, Đào Thị Xuân Yến… là những nữ sinh Đồng Khánh mà anh Giáp thường gặp tại ngôi nhà “Ông già Bến Ngự…”(*)
Cũng trong đoạn này, hai trang sau, cuốn sách đã ghi lại:
“…Cảnh sát theo dõi bắt những người hoạt động tích cực. Anh Giáp phải tạm lánh về Vĩ Dạ, ở nhà anh Nguyễn Khoa Thị, một bạn học lớp Đệ tam… Ở Trường Đồng Khánh… trong số nữ sinh bị đuổi học, có các chị Nguyễn Khoa Thể Chi, Nguyễn Khoa Bội Lan…”(**)
NKBL được các đồng chí lãnh đạo tin cậy còn vì chị là “con nhà nòi”. Thân phụ của chị là nhà thơ Nguyễn Khoa Vi, một nhà nho yêu nước nổi tiếng ở Huế. Người dân Huế mãi đến nay vẫn nhớ những vần thơ châm biếm của cụ. Hồi giặc Pháp tái chiếm Huế, căn nhà của cụ bị chúng chiếm làm đồn lính, sách vở bị chúng đốt phá, nhìn bọn lính Tây lố nhố trong đồn Mang Cá, cụ không nén được lòng căm giận: “Lũ quỷ nay lại về luỹ cũ / Thầy tu mô Phật cũng thù Tây!” Với nghệ thuật vận dụng kiểu nói lái tài tình (Lũ quỷ - lũy cũ; Thầy tu - thù Tây) câu thơ đả kích sắc nhọn của cụ càng có sức lan toả mạnh. Đến mức Phan Văn Giáo (tỉnh trưởng lúc đó) cho người đến hăm doạ cụ đã viết thơ ca ủng hộ Việt Minh, đồng thời chiêu dụ cụ về làm cho đài phát thanh với bổng lộc hậu hĩ, nhưng cụ đã từ chối…
Gần 70 năm sau những ngày cụ Nguyễn Khoa Vi mừng đón Huế Cách mạng Mùa Thu, cũng là ngày NKBL trở thành nhà báo “chính hiệu”, chúng tôi trở lại căn nhà của cụ ở cuối Thôn Vĩ để tiễn NKBL đi gặp những bậc tiên liệt. Phải! NKBL đã vĩnh biệt chúng ta ngày 9/6/2014, hưởng thọ 105 tuổi! Trong những vòng hoa kính viếng NKBL của nhiều cơ quan, đoàn thể trong và ngoài tỉnh xếp quanh căn nhà dưới bóng mát cây nhãn trước sân, tôi để ý có vòng hoa của giáo sư Vũ Khiêu - một trí thức, Anh hùng Lao động cũng thọ gần trăm tuổi - từ Hà Nội gửi vào. Tin NKBL qua đời chỉ truyền miệng và qua Đài Truyền hình Huế, chứ nếu thông tin rộng rãi, thì tôi chắc là sẽ còn rất nhiều những vòng hoa đến từ những miền xa, từ những người có chức vị quan trọng. Cuộc đời hơn một thế kỷ của chị có quá nhiều bạn bè, quá nhiều con cháu mà chị đã cưu mang trên những chặng đường cách mạng, kể cả ở hai nước bạn Lào và Căm-pu-chia…
Tôi còn nhớ, trong lần trò chuyện với chị hơn 6 năm trước, từ chiếc giường nhỏ ở góc phải căn nhà này, chị NKBL kể cho tôi nghe cuộc đời chị cùng những mối quan hệ với rất nhiều tên tuổi lớn của đất nước; khi nhắc đến thời kỳ chị được điều qua Lào giúp bạn làm tờ báo Neo Lào Hắc Xạt (năm 1950), nên có “người quen” nay là nhân vật lãnh đạo cao cấp của Lào, NKBL bỗng cười nhỏ và chỉ tấm bằng khen treo trên tường và nói: “Của Lào tặng mình đó! Hôm ông ấy đến, xưng tên, gặp người quen cũ, mừng quá, nhưng người ta nay giữ chức vụ cao, mình chắp hai tay cung kính theo kiểu nhà Phật: “Xin chào ông Chủ tịch…”; mình chưa dứt câu, ông ấy đã xua xua tay, như ngượng nghịu: “Chị đừng gọi thế. Hôm nay là thằng em X.M. đến thăm chị thôi…”
Những năm ở miền Bắc công tác ở Ban Văn nghệ miền Nam với anh Bảo Định Giang, NKBL đã có dịp gặp Hồ Chủ tịch mấy lần và quen biết hầu hết các đồng chí lãnh đạo Hội Nhà văn Việt Nam và ngành văn hoá - thông tin. NKBL chỉ để lại một tác phẩm là tập truyện ký “Người con gái không tên” (NXB Thuận Hoá, 1992) viết về những tấm gương phụ nữ miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ - những câu chuyện ngắn gọn mà xúc động, với giọng điệu giản dị, dân giã và hóm hỉnh gợi nghĩ tới những tác phẩm thơ trào phúng nổi tiếng của thân phụ chị - nhà thơ Thảo Am Nguyễn Khoa Vi - nhưng NKBL được rất nhiều nhà văn quý trọng, nhất là các nhà miền Nam tập kết ra Bắc. Không ít người trong số đó đã được NKBL quan tâm chăm sóc nhiều mặt, khi các anh trở lại miền Nam chiến đấu. Nhắc đến văn thơ, chị không quên nhà thơ “bà con” rất gần gũi với mình. NKBL kể: “Cậu không biết chứ hồi Điềm ra Bắc học, mấy anh em Điềm ở với chị trong Viện Văn học đó. Chị gọi cha Điềm bằng chú mà. Mình nhớ hồi làm ở Ban Văn nghệ miền Nam mỗi khi nhận văn thơ từ Huế gửi ra, như “Mặt đường khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm, đọc xúc động đến phát khóc …”
Chuyện một người sống thọ hơn thế kỷ, lại quan hệ rộng như NKBL, phải viết một cuốn sách dày mới kể hết. Từ buổi trò chuyện với NKBL 6-7 năm trước, chị đã tính đến ngày chia tay với bà con, bạn bè. Tôi còn nhớ, hôm đó khi nhắc đến ngày “ra đi”, chị cười khẽ, rồi nói: “Tôi có đất nội táng của họ Nguyễn Khoa rồi! Nói thế chứ cốt sống đàng hoàng, còn chết ở mô cũng được. Thôi, chuyện đời…”
Chị Bội Lan bỏ lửng câu nói. Xem ra không phải vì mệt, mà chị muốn dành sự bình phẩm cho người đời. Một lát, chị đọc:
“Khi trên sân khấu không làm bậy / Lúc hạ vai tuồng chẳng ăn năn”.
Chị mượn hai câu thơ của cụ Ưng Bình (sau khi “cải biên” vài từ) để “tổng kết” sớm cuộc đời mình.
Vậy mà chị đã sống thêm hơn 6 năm, kể từ ngày đó. Một sức sống bền bỉ thật hiếm có. Chị NKBL ơi! Bao nhiêu người đang ước được “hạ vai tuồng” đẹp đẽ như chị đó!
________ 
(*) Danh hiệu nhân dân Huế đặt cho cụ Phan Bội Châu từ khi cụ bị thực dân Pháp an trí trong căn nhà nhỏ trên dốc Bến Ngự.
(**) Nguyễn Khoa Thị là anh em chú bác và N.K.Thể Chi là chị ruột của chị BL.

nguồn: Nguyễn Khắc Phê - báo TTH

>> Nỗi lòng của Thảo Am
 

 

 

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode
Bình luận (0)
Bạn đọc nhiều
Xem thêm

  • Họa sĩ Dương Đình Sang mãnh liệt, thơ mộng và chân thật

    VÕ QUÊLTS: Hoạ sĩ Dương Đình Sang, sinh năm 1950 tại Huế, nguyên giảng viên Đại Học Nghệ thuật Huế, hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam, hội viên Hội Liên Hiệp VHNT TT.Huế, mất ngày 18 tháng 10 năm 2005.Dù trái tim hoạ sĩ đã ngừng đập nhưng tình yêu và khát vọng Cái Đẹp vẫn còn sáng mãi trong sự nghiệp sáng tạo của ông.

  • Bờ quê bến đợi bước lang thang

    LTS: Nhà thơ Trần Hữu Tâm Phương, sinh năm 1949 tại Huế, hội viên Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế, mất ngày 21 tháng 10 năm 2005. Bài viết sau đây của Hạnh Lê sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm về nhà thơ Trần Hữu Tâm Phương.

  • Chứng bệnh hậu sản của bà Hồ Thị Hoa, vợ vua Minh Mạng

    BÙI MINH ĐỨC...Vua Minh Mạng (1791-1841) lúc sinh thời đã có đến 43 bà phi tần nhưng người vợ đầu tiên của vua là bà Hồ Thị Hoa (1791-1807). Bà nầy là một người hiếu đức hiền thục và cũng là con của một công thần nên Bà đã được Vua Gia Long và Thuận Thiên Hoàng Hậu tuyển chọn đưa vào cung Tiềm để hầu hạ cho Hoàng tử con mình...

  • Về một nét đẹp trong phong thái con người xứ Huế

    TRẦN HOÀNGThật là thú vị khi được đọc bài “Như thế nào thì được gọi là người Huế?” của nhà văn Nguyễn Khắc Phê (Sông Hương số 187 tháng 9/2004) và bài “Người Huế, anh là ai?” của nhà giáo – dịch giả Bửu Ý (Sông Hương số 188 tháng 10/2004). Hai anh Nguyễn Khắc Phê, Bửu Ý, người quê xứ Nghệ, người gốc xứ Huế, trong bài viết của mình, dù cách viết, cách kiến giải có khác nhau, nhưng đều tập trung bàn luận, “xác định tính cách Huế, đặc tính người Huế”.

  • Hoàng Văn Hoè - Nhà thơ xuất sắc trong triều Nguyễn

    DUY PHITriều Nguyễn có nhiều nhà thơ lớn. Có một tác giả thơ xuất sắc thời ấy, song trên một trăm năm qua còn ít người biết đến, đó là Hoàng Văn Hoè (1848-?).Ông hiệu Cổ Lâm, quê gốc làng Phù Lưu, Tiên Sơn, Bắc Ninh, vốn thông minh từ nhỏ, bảy tuổi đã đọc Hán thư, có tài thơ văn, ông đỗ tiến sĩ năm Tự Đức thứ 33 (1880), năm sau lại đậu khoa Yêm bác - chuyên về văn chương. Ông làm quan đến Thị độc, sau ra làm tri phủ Kiến Xương, Thái Bình.Cuộc đời của Hoàng Văn Hoè là một bài ca đầy bi tráng.

  • “Anh Tố Hữu”

    NGUYỄN ĐẮC XUÂNTố Hữu không những là một nhà thơ mà còn là một lãnh tụ chính trị được cán bộ và chiến sĩ rất trọng vọng. Nhiều lúc tôi có cảm giác trong tình cảm cán bộ: sau Bác Hồ là đến “Anh Tố Hữu”. Nghe thơ không những người ta tìm cái hay của thơ mà còn tìm ý kiến chỉ đạo cách mạng của ông Tố Hữu trong thơ nữa.

  • Đất Nước qua dòng suy tưởng của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm

    NGUYỄN TỐNGNguyễn Khoa Điềm khẳng định chân lí bằng một trực cảm thiên tài để lí giải một cách cụ thể sinh động về sự khởi nguyên và phát triển của đất nước qua hình tượng miếng trầu, cây tre. Những hình tượng bình thường quen thuộc trong đời sống của nhân dân Việt Nam, nhưng mãi cho đến khi Nguyễn Khoa Điềm phát biểu, cái chân lí ngỡ là hiển nhiên đấy, người đọc lắng lại một khoảnh khắc, sau đó ngớ ra bao điều thú vị...

  • Sớm ấy,

    NGUYỄN THỤY KHAĐàn ngựa cuồng phong lồng về Hà Nội một đợt mưa rét lạnh. Gió thổi mạnh vào khuya khiến lòng người chợt trắc ẩn, thao thức. Có cảm giác như phía Phủ Doãn có một người đang đi trong "Gió nghiêng chiều say, gió lay ngàn cây, gió nâng thuyền mây, gió reo sầu miên, gió đau niềm riêng, gió than triền miên". Ngỡ như ai đó huýt gió giai điệu "Đêm đông" trên đường đêm nơi ngày nào Nguyễn Văn Thương bắt đầu cảm hứng cho tình ca nổi tiếng ấy. Một thoáng mong nhớ về người nhạc sĩ tài năng này.

  • Người con xứ Huế nổ phát súng lệnh mở đầu kháng chiến toàn quốc 1946

    NGÔ KHAPháo đài Láng đi vào lịch sử kháng chiến của thủ đô Hà Nội và của dân tộc ta như một sự tích anh hùng. Khai hỏa loạt đạn đầu tiên bắn vào thành Hà Nội, mở màn cuộc kháng chiến toàn quốc chống xâm lược.

  • Mười lăm phút tiếp chuyện công dân Vĩnh Thụy sau ngày thoái vị ngôi vua (31-8-1945)

    LÂM QUANG MINHSau bao nhiêu sự kiện và bộn bề công việc cuốn hút anh em Thanh niên tiền tuyến chúng tôi trong những ngày lịch sử sôi sục khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Thừa Thiên - Huế, có một câu chuyện mà suốt 60 năm qua tôi chưa có dịp nào chia sẻ và kể lại cho anh em bè bạn nghe. Đó là cuộc gặp gỡ tình cờ và câu chuyện trao đổi ngắn ngủi giữa hai công dân - một bên là tôi, một bên là công dân Vĩnh Thuỵ - ngay sau ngày lễ thoái vị ngôi vua hôm trước.

  • Chỗ “đứng” của cụ Phan ở Huế

    NGUYỄN KHẮC PHÊ(Nhân kỷ niệm 140 năm sinh cụ Phan Bội Châu 26/12/1867-26/12/2007)                            1. Sau phiên toà đại hình mở tại Hà Nội ngày 23/11/1925 kết án khổ sai chung thân cụ Phan Bội Châu, trước sức ép của dư luận trong nước và quốc tế, toàn quyền Pháp Varenne buộc phải ra lệnh “ân xá” và đưa Cụ về “an trí” tại Huế.

  • Yếu tính nữ trong Huế xưa

    TRƯƠNG THỊ CÚC * Như cá lội tung tăng trong nước, không hề biết mình bơi bằng cách nào, đôi lúc người Huế cũng sống hồn nhiên, không cảm nhận một cách rạch ròi về tính cách Huế, về yếu tính của một vùng đất mà mình đã sinh ra, lớn lên và một đời gắn bó máu thịt.

  • Ấu Triệu Lê Thị Đàn và bài thơ tuyệt mệnh

    TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONGLTS: Tháng Mười, tháng kỷ niệm 72 năm ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (20.10.1930 – 20.10.2002), Sông Hương giới thiệu với bạn đọc một khuôn mặt phụ nữ Huế nổi danh từ đầu thế kỷ XX, người từng được cụ Phan Bội Châu cho lập miếu thờ và gọi là Ấu Triệu.

  • Bửu Chỉ - một hoạ sĩ tài danh của xứ Huế

    BỬU NAMBửu Chỉ là một cái tên không xa lạ với những ai ở miền Nam trước 1975. Anh là người hầu như duy nhất vẽ tranh về đề tài chiến tranh và hoà bình.Tên tuổi và tranh bằng bút sắt, mực đen của anh đã sóng đôi cùng với những ca khúc phản chiến và khát vọng hoà bình của cố nhạc sĩ tài hoa Trịnh Công Sơn - một người con yêu của xứ Huế đã làm rạng rỡ vùng đất đã sinh ra mình.

  • Ưng Bình Thúc Giạ Thị với nhân vật và thi ca xứ Huế

    TÔN NỮ HỶ KHƯƠNG(Trích tham luận trong Hội thảo kỷ niệm 120 năm ngày sinh Ưng Bình Thúc Giạ Thị tổ chức tại Huế)

  • Viết về Bửu Chỉ

    TRỊNH CÔNG SƠNTrong những năm chiến tranh ác liệt nhất ở miền Nam, nếu ở địa hạt âm nhạc tôi viết những ca khúc phản chiến và khát vọng hòa bình thì ở phía hội họa, họa sĩ Bửu Chỉ gần như là người duy nhất vẽ rất nhiều về đề tài chiến tranh và hòa bình. Anh nổi tiếng vào thời ấy với những tranh nhỏ trên giấy vẽ bằng bút sắt với mực đen. Tranh anh được in trên các tạp chí nước ngoài và gây được một dư luận rộng rãi.

  • Hải Triều - Trang sách và thời gian

    HỒ THẾ HÀLTS: Để ghi nhận những công lao to lớn của văn nghệ sĩ trong sự nghiệp xây dựng nền văn học nghệ thuật Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đã dành nhiều giải thưởng cao quý tặng cho những công trình văn học - nghệ thuật xuất sắc của nhiều thế hệ cầm bút: Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước.

  • “Miễn là dám bước qua giới hạn của mình”

    THANH THẢOThơ Nguyễn Khoa Điềm say mê trong điềm tĩnh, khi nói những điều cao lớn, thơ ấy vẫn biết cúi nhìn những vật thấp nhỏ, những điều bình thường.

  • Nhà ái quốc và nhà dân chủ luôn hướng về tương lai

    TRẦN THANH ĐẠMTrước Hồ Chí Minh, Phan Bội Châu là một nhân cách Việt Nam ưu tú và vĩ đại của thế kỷ XX. Bài này thử nêu lên một vài khía cạnh của nhân cách đó.

  • Bể dâu mà không bể đâu anh!

    LTS: Nhân lễ một trăm ngày mất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, Toà soạn nhận được bài viết của Cư sĩ Lê Quang Thái, giáo viên trường Trung cấp Phật học Thừa Thiên Huế - cung cấp thêm nhiều tư liệu quí về Trịnh Công Sơn và gia đình, theo “Phổ hệ” Qui y Tam Bảo tại chùa Phổ Quang - Huế, nhằm giúp độc giả hiểu thêm về quãng đời niên thiếu của nhạc sĩ tài hoa - người con thân yêu của xứ Huế đã viên thành...Sông Hương trân trọng giới thiệu và xem đây như một nén hương lòng gửi tới hương hồn Nhạc sĩ.

    • 1 2 3 4 5 6
Bạn đọc nhiều