Nỗi buồn của một người có nghề viết và đọc

09:00 11/11/2015

hông biết đã đến đáy chưa thảm trạng tác giả (khoa học và nghệ thuật) bị xâm hại trắng trợn về bản quyền như hai công trình về dân tộc học của GS.Từ Chi, và về sử học của GS.Trần Quốc Vượng. Hai tác giả có tên tuổi đã quá cố, và những nhà xuất bản gây nên sự cố, làm méo mó, biến dạng đứa con tinh thần của họ lại là những nhà xuất bản có những cái tên rất sang, là cơ quan ngôn luận của những cái hội nghề nghiệp lẽ ra phải rất nghiêm chỉnh, đứng đắn trước công luận. Các cơ quan truyền thông đã lên tiếng. Không biết gia đình, thân nhân của hai tác giả có ý kiến gì không? Ta đã có lệ luật gì về những vụ việc như vậy, để đưa ra tòa án dư luận?

Không kể một cuốn Từ điển của tác giả Vũ Chất soạn ở miền Nam trước 1975 được nhiều nhà xuất bản cho in lại, và lưu hành hàng chục năm để phổ cập kiến thức cho học sinh nhằm mục đích kiếm tiền, với bao là sai lạc, rất có hại cho đông đảo bạn đọc nhỏ tuổi.

Tôi nói không biết đã đến đáy chưa, bởi ngược về trước nhiều chục năm những sự kiện như trên không phải là hiếm thấy, nhưng ít được nghe, bởi không ai lên tiếng; và người bị vi phạm không biết, hoặc biết mà cứ âm thầm chịu đựng cho qua. Một trường hợp rất tiêu biểu mà tôi biết đó là Nam Cao. Đây là tác giả qua đời cách đây hơn 60 năm; sách của ông được tái bản không biết là mấy chục lần, chắc chắn nếu sục vào đây để tìm kiếm thì sẽ có vô vàn sự tam sao thất bản. Sự thật này chỉ mới được chỉ ra gần đây khi gia đình nhà văn, nói cụ thể là ông con rể, chồng con gái trưởng nhà văn là bà Trần Thị Hồng, bỏ ra hai tháng để đối chiếu các bản in trước 1990 (mới chỉ là trước 1990 chứ chưa phải bản gốc hoặc bản in lần đầu) với ba cuốn sách được in bởi các nhà xuất bản lớn chuyên cho văn học ở Hà Nội. Giấy rất trắng. Bìa rất cứng. Thế mà đọc vào thì ít có trang nào mà không sai, hoặc thiếu chữ, hoặc thừa chữ, hoặc để sót cả đoạn; không kể những lỗi in thì vô số. Hai tháng đối chiếu với các văn bản in trước 1990, để chữa các lỗi cho ba cuốn sách in ở ba nhà xuất bản khác nhau mà ông Côn - bà Hồng vừa được nhận, trong đó có bộ Tuyển tập Nam Cao (2 tập) của một Nhà xuất bản lớn, in năm 2005, với Người biên tập là Phòng Tổng hợp, mà không phải là một cái tên riêng nào? Lại một quyển khác: Nam Cao - truyện ngắn chọn lọc, với người biên tập là Đ.P, dày 473 trang, mà, theo thống kê của ông Côn, có đến 268 từ sai, 1335 từ thiếu, 53 từ thừa, 77 đoạn văn thiếu, đoạn ít nhất là 1 câu, đoạn nhiều nhất là 10 câu, như trong hai truyện ngắn Đón khách và Dì Hảo…mà ông đưa cho tôi xem. Cuốn tuyển thứ 3 có tên chung Chí Phèo, 278 trang, có 96 từ sai, 665 từ thiếu, 22 từ thừa, 44 đoạn văn thiếu…. Có thể xem đó là một cuộc thảm sát, một trận B52 trong văn chương nhằm biến các trang in thành nghĩa địa..chữ!. Thật quá là buồn cho Nam Cao. Càng buồn cho cách làm ăn của các ông chủ xuất bản và người biên tập thời nay. Ẩu với bất cứ ai cũng đã là hỏng. Ẩu với Nam Cao thì đó là một xúc phạm đến hương hồn nhà văn, bởi Nam Cao là một tấm gương cực kỳ cẩn trọng về nghề, và bởi văn Nam Cao là một thứ văn để đời!

Tôi không nói trường hợp tôi - một số bài nghiên cứu, tiểu luận được chọn in trong một số tuyển tập về tác giả nhân có kỷ niệm chẵn năm sinh hoặc năm mất, hoặc các tuyển cho giáo khoa hoặc sách tham khảo dùng ở nhà trường, tôi chỉ được biết qua thông tin bởi các bạn thân hoặc học trò, mà không hề có lời yêu cầu của người làm sách và nơi in; và sau khi sách được phát hành khá lâu vẫn không có một cuốn sách biếu, không nói đến nhuận bút. Thôi thì đành cho qua và tự nhủ cũng đừng than trách làm gì. Chỉ âm ỷ một nỗi lo về sự in ấn cẩu thả, làm sai lạc nguyên bản, bạn đọc đọc vào sẽ nghĩ sai, hoặc nghĩ xấu về mình, cho mình là người viết văn cẩu thả.

Tôi là người từng quen với công việc chữa bông in ở Tòa soạn Tạp chí Văn học, với Thư ký Tòa soạn là Hoài Thanh - cũng là người từng có nghề chữa bông in ở Huế 30 năm về trước. Sự cẩn trọng của ông trong duyệt bài vở và soát xét bông in đã dạy cho tôi phải rất cẩn thận, chu đáo như thế nào để không xảy ra sai sót, gây buồn phiền cho những người viết đã thành danh, và làm giảm uy tín của tờ Tạp chí. Do vậy mà đối với tôi, gửi một bài để đăng trên báo, nếu để sai hoặc sót dấu chỉ dăm bảy lỗi, thì chẳng bằng không in còn hơn!

Một người bình thường như tôi mà còn nghĩ thế thì không biết những bậc thầy về ngôn ngữ như Đặng Thai Mai, Hoài Thanh trong nghiên cứu, phê bình; hoặc Nguyễn Tuân, Thạch Lam, Nam Cao, Xuân Diệu trong giới sáng tác, nếu sống lại mà đọc vào những trang như vậy thì họ sẽ xấu hổ và phẫn nộ đến thế nào!

Tôi nhớ lúc sinh thời, hai đối tượng khiến Nguyễn Tuân bất bình nhất, đó là những người viết cẩu thả, không xem trọng nghề của mình, và những người đọc nông nổi, đọc gì cũng được, đọc ai cũng được. Bởi Nguyễn Tuân là bậc thầy về ngôn ngữ. Mà văn học là nghệ thuật của ngôn từ. Một ngôn ngữ phải được nghệ thuật hóa, được cá thể hóa đến cao độ mà làm nên phong cách nhà văn. Nguyễn Tuân là thế! Và Thạch Lam hoặc Nam Cao cũng là thế!

Hiểu vì sao sự chăm chút cho ngôn từ, trên từng chữ dùng; cách đặt câu; cách để dấu chấm hoặc phẩy, hoặc chấm phẩy; cách qua hàng hoặc ngắt dòng …của nhà văn là được cân nhắc thấu đáo đến thế nào. Sai một ly đi một dặm. Huống nữa, sai như cách Nam Cao phải chịu ở ba cuốn sách đã nêu trên là tệ hại và đau đớn biết mấy!

Hiểu vì sao, việc cân nhắc để có một bản Kiều đúng với nguyên tác của Nguyễn Du là khó khăn đến thế nào! Khó đến mức phải huy động vào đây công sức của nhiều thế hệ học giả đứng ở hàng đầu nền văn chương học thuật dân tộc trong đó có người gần như dành cả một đời theo đuổi mà vẫn chưa xong, như Giáo sư Hoàng Xuân Hãn.

Ngôn từ trong văn chương, nhất là với các tác giả lớn - đó là mối quan tâm hàng đầu; và những tác phẩm được lưu giữ qua thời gian đều là những tác phẩm đáng được ứng xử một cách nâng niu, trân trọng. Và xét trên tiêu chí này thì phải xem là đúng đắn ý kiến của Rolland Barthes (1915-1980), khi ông cho rằng chỉ được xem là nhà văn, những người có dụng công trau chuốt ngôn từ, chú ý tạo ra văn phong và làm nên một ngôn ngữ riêng của chính mình, khác với mọi người viết thông thường xem chữ viết chỉ là phương tiện để diễn đạt các hành vi, ý tưởng…

Có lẽ là không quá muộn cho sự lên tiếng, từ nhiều góc độ để trừ diệt cho hết cái nạn lớn trong cách ứng xử với các tác phẩm văn chương học thuật, trước đây là nạn cửa quyền, và bây giờ là sự tham tiền của những ông chủ xuất bản lớn nhỏ, để dần dần có được một nền xuất bản, báo chí văn minh, lành mạnh, góp vào việc chấn hưng giáo dục và trong sạch hóa đời sống văn hóa, tinh thần của xã hội.

Trong những nỗ lực khôi phục lại các giá trị đã thành kinh điển trong kho tàng văn học Việt, cổ và hiện đại, tôi rất trân trọng những đóng góp của nhà nghiên cứu Cao Đắc Điểm trong việc khôi phục lại đúng nguyên tác các tác phẩm của nhà văn lớn Ngô Tất Tố. Cũng tương tự như vậy là nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân trên một số tác phẩm tiêu biểu của Vũ Trọng Phụng. Đó chỉ là hai trong số rất nhiều tên tuổi lớn thuộc Thế hệ vàng của văn chương Việt hiện đại. Gần đây tôi có được nghe việc Công ty sách Nhã Nam đang gắng công xây dựng tủ sách các Danh tác - đó là một sáng kiến hay, rất cần thiết, đáng được các giới nghiên cứu và giảng dạy văn học chịu ơn.

Từ câu chuyện tôn trọng bản quyền tác giả đối với tác phẩm mà nhìn rộng ra đời sống văn hóa, giáo dục, khoa học ở ta trong vài chục năm gần đây, thấy còn ngổn ngang nhiều câu chuyện đáng bàn, khi hàng giả, của giả là tràn ngập khắp nơi, từ phân bón giả, thuốc men giả đến bằng cấp giả. Rồi là sách giả. Và, hàng trăm nghìn thứ giả khác; khiến Nhà nước phải chọn ngày 28 tháng 11 hàng năm làm ngày chống hàng lậu, hàng giả[1] … Giả, là kết quả của sự làm ẩu, để lừa người và kiếm tiền; bất chấp lệ luật và đạo lý. Giả còn là thói đạo văn, đạo ý, lấy của người khác làm của mình tràn lan trong khắp các khu vực học đường từ sách cho trẻ con đến luận văn, luận án thạc sĩ, tiến sĩ... Đó là một câu chuyện dài, có liên quan đến câu chuyện ta bàn hôm nay, xin dành một dịp khác./.

[1] Xin dẫn lời của ông Lê Thế Bảo - Chủ tịch Hiệp hội chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam: “Bây giờ đúng là khó tìm thấy mặt hàng nào mà không có hàng giả, hàng nhái. Từ đồ điện tử, phân bón, thuốc trừ sâu đến thực phẩm, thuốc chữa bệnh, vật dụng xây dựng, tôn thép(…) Thế kỷ này có thể nói là thế kỷ của hàng giả, hàng nhái. Chúng ta lại có cái không may là sống cạnh một nước làm giả vào bậc nhất thế giới. Biên giới chúng ta lại rộng”. (Tuổi trẻ; 1-12-2014)

Theo GS. Phong Lê - Vanvn.net

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

'Tự tình cùng cái đẹp' - tùy bút cuối của Chu Văn Sơn

Sách của nhà phê bình khơi gợi tình yêu cuộc sống qua những vẻ đẹp giản dị, nhân văn.
Cuối trời mây trắng

Tưởng nhớ nhà thơ Gia Dũng
Nhà xuất bản Phụ nữ ra mắt hàng loạt ấn phẩm mới tại Công viên Thống Nhất

Nhân ngày sách Việt nam lần thứ 6, NXB Phụ nữ ra mắt hàng loạt ấn phẩm mới với nhiều ưu đãi hấp dẫn tại công viên Thống Nhất, Hà Nội.
Giáo sư triết học Thái Kim Lan và nỗi niềm với Huế

Nhà xuất bản Kim Đồng phối hợp với Thư viện Quốc gia Việt Nam tổ chức chương trình giao lưu ra mắt tập tản văn của tác giả Thái Kim Lan “Mai rồi mưa tạnh trong xuân”. Chương trình có sự tham gia của tác giả Thái Kim Lan, nhà văn Lê Phương Liên và nhà thơ Nguyễn Hữu Quý.
Lịch sử, nguồn cảm hứng sáng tạo vô tận

Thời gian cứ trôi, các thế kỷ nối tiếp nhau chảy hoài. Thế hệ lớp trước sẽ chẳng đọng lại gì nếu như không có lịch sử ghi lại những biến thiên, những nhân vật lịch sử. Những lớp vỉa lịch sử như tầng phù sa nuôi dưỡng thế hệ sau. Để cho cuộc sống thăng hoa hơn, thêm phần ý nghĩa, con người hiện đại càng tìm thấy ở lịch sử nguồn cảm xúc vô tận để sáng tạo, nhất là trong lĩnh vực văn học nghệ thuật.
Nhà văn Võ Văn Trực: Người làng vẫn nhớ!

Nhà văn Võ Văn Trực, người được mệnh danh là “Nhà văn của làng quê”, những câu chuyện ông viết ra khiến người ta không khỏi khâm phục. Đôi khi, nói đến các nhà văn, người ta nghĩ tới những con người bay bổng, lãng mạn, thi vị hóa cuộc đời này, nhưng Võ Văn Trực lại là con người của cuộc đời chân thực, lầm lũi và vạm vỡ khác thường.
Số phận của những đứa trẻ trong Thế chiến II

Hướng đến Ngày Sách Việt Nam (21/4) và kỉ niệm 74 năm ngày chiến thắng phát xít (9/5), sáng 7/4/2019, tại Hà Nội, Wings Books - thương hiệu sách trẻ của Nhà xuất bản Kim Đồng đã tổ chức buổi tọa đàm SỐ PHẬN CỦA NHỮNG ĐỨA TRẺ TRONG THẾ CHIẾN II và giới thiệu, ra mắt hai cuốn tiểu thuyết lịch sử về chủ đề này, đó là Max - bi kịch của chủng tộc thượng đẳng của nhà văn Pháp Sarah Cohen-Scali và Cây vĩ cầm Ave Mariacủa nhà văn Nhật Bản Kagawa Yoshiko.
Tái ngộ dòng sách "Học làm người" của học giả Hoàng Xuân Việt

Với mong muốn bảo tồn và giới thiệu lại những tác phẩm tiêu biểu trong dòng sách "Học làm người" của học giả Hoàng Xuân Việt, Sống - Thương hiệu sách tác giả Việt kết hợp cùng NXB Thanh Niên vừa giới thiệu đến độc giả một số tựa sách tiêu biểu trong tủ sách "Học làm người” của ông.
Nguyễn Vĩnh Nguyên dành hơn hai năm viết sách về Đà Lạt

Sách như một biên niên ký về đô thị vùng cao trong hai mươi lăm năm (1950-1975).
Lính Hà trong Mùa chinh chiến ấy

Một nhà nghiên cứu quân sự nhận xét rằng, trong thế kỉ XX chiến tranh ở Việt Nam đi từ trung tâm ra ngoại biên. Sau hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, nhân dân Việt Nam lại phải đương đầu với hai cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc và Tây Nam, rồi cuộc chiến mở rộng sang đất Campuchia khi quân đội Việt Nam thực thi sứ mệnh quốc tế cao cả cứu nhân dân nước bạn khỏi họa diệt chủng Pol Pot.
NXB Kim Đồng mang hơn 2000 đầu sách đến Hội sách Cần Thơ lần 3

Nhân dịp Hội Sách TP Cần Thơ lần thứ 3, diễn ra từ ngày 25 đến 31-3, NXB Kim Đồng mang đến hơn 2000 đầu sách phục vụ thiếu nhi, giới trẻ và các bậc phụ huynh, gồm các mảng sách: văn học, lịch sử - giáo dục truyền thống, kỹ năng, khoa học - nghệ thuật, tranh truyện, comic... Trong đó, có hơn 200 đầu sách mới, gần 100 đầu sách tiêu điểm.
Bút danh gợi nhớ cố hương

Sau các nhà văn lớp trước lấy những chữ ghép tên quê hương thành bút danh như Tản Đà, Tô Hoài, Nam Cao, Thu Bồn, Bình Nguyên Lộc, nhiều nhà văn hiện đại cũng tiếp tục giữ “xu hướng” này.
Hồi sinh dòng văn học cho tuổi mới lớn

Nhân dịp ra mắt tủ sách “Thiên đường không tuổi”, NXB Văn hóa - Văn nghệ vừa tổ chức buổi trò chuyện văn chương cùng chủ đề với sự tham gia của các nhà văn thuộc nhiều thế hệ. Đây là dịp để các tác giả cùng nhìn lại vai trò của dòng văn học dành cho độc giả tuổi mới lớn.
Khắc họa chân dung nhà báo bằng tiểu thuyết

Bạn đọc cả nước, đặc biệt giới báo chí - truyền thông biết đến Phạm Quốc Toàn với góc độ là nhà quản lý và hoạt động báo chí. Trưởng thành từ Báo Quân đội Nhân dân, sau gần nửa thế kỷ làm báo chuyên nghiệp, Phạm Quốc Toàn làm tổng biên tập nhiều cơ quan báo chí. Thêm nữa, 2 khóa liền (2005 - 2015), ông là Phó Chủ tịch chuyên trách Hội Nhà báo Việt Nam.
Sách về cái chết cho người đang sống

Thời gian gần đây, thị trường xuất bản trong nước cùng lúc giới thiệu đến độc giả nhiều đầu sách có chủ đề về cái chết. Tuy nhiên, những đầu sách này không mang màu sắc u ám hay bi quan, mà nó trở thành kỹ năng mềm giúp người sống, kể cả những người cận tử có được sự bình thản, an nhiên và hạnh phúc hơn.
Phát động cuộc thi “Sáng tác văn tế Đại thi hào Nguyễn Du” và “Bạn đọc thuộc Kiều”

Ngày 24-2, tại Di tích quốc gia đặc biệt Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du (xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) đã diễn ra lễ phát động hai cuộc thi: “Sáng tác văn tế Đại thi hào Nguyễn Du” và “Bạn đọc thuộc Kiều”.
Bế mạc hội nghị quốc tế quảng bá văn học Việt Nam lần thứ IV

Sau năm ngày làm việc sôi nổi, say mê và hào hứng, tối 20/2, hội nghị quốc tế quảng bá văn học Việt Nam lần thứ IV và Liên hoan thơ quốc tế lần thứ III đã chính thức khép lại.
Văn học, thi ca giúp rút ngắn mọi khoảng cách

Văn học, thi ca giúp rút ngắn mọi khoảng cách là ghi nhận của hầu hết các đại biểu tham dự Hội nghị quốc tế quảng bá văn học Việt Nam lần thứ IV, Liên hoan thơ quốc tế lần thứ III do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức, khai mạc trọng thể ngày 16/2, tại Hà Nội.
200 nhà thơ nước ngoài đến Việt Nam

Ngày 13/2, tại Hà Nội, Hội Nhà văn Việt Nam đã tổ chức họp báo thông tin về Hội nghị quốc tế quảng bá văn học Việt Nam lần thứ IV, Liên hoan thơ quốc tế lần thứ III và Ngày thơ Việt Nam lần thứ XVII.
Hương vị xuân, tết trong những trang văn Nguyễn Minh Châu

Đã ba mươi năm tròn (1989-2019), nhà văn Nguyễn Minh Châu vĩnh biệt chúng ta vào độ trăng rằm của tài năng sáng tạo. Tết Kỷ Hợi này văn giới Việt Nam lại tưởng nhớ đến ông, một “người mở đường tinh anh” trong công cuộc đổi mới văn học.