Huế xưa – nay, Huế của khúc ruột nước non, chứa đựng trong mình cả một bề dày lịch sử thông qua nét trầm mặc cổ kính của những lăng tẩm, cung điện, chùa chiền… Nhưng có lẽ ít ai biết, Huế vẫn còn ẩn chứa trong mình một A Lưới - vùng đất nổi tiếng với những phong cảnh thiên nhiên kỳ thú và trầm lắng nhiều giá trị văn hoá cổ xưa của cộng đồng các dân tộc thiểu số.
Hình 1: Một đoạn đường đèo trên đường tới A Lưới
Từ thành phố Huế, vượt qua chặng đường dài gần 70km tôi và nhóm bạn đã đặt chân đến địa phận của huyện vùng cao A Lưới. Trên đèo cao nhìn xuống, A Lưới là một biển ngô và sắn xen kẽ nhau. Ngô và sắn được trồng ở khắp nơi - phía trước, đằng sau, bên trái, bên phải, trên đồi dốc, dưới thung bằng, đâu đâu cũng thấy một màu xanh ngút ngàn. Những đồi sắn nhấp nhô điệp trùng như những làn sóng, còn những ruộng ngô tươi tốt cao quá đầu người đang khoe cờ lại hứa hẹn một mùa vụ bội thu.
Có thể nói, vẻ đẹp hoang sơ của đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ với những con đèo uốn lượn cùng những cánh rừng nguyên sinh đan xen với rừng trồng trải dài trên tuyến đường Hồ Chí Minh sẽ làm ngất ngây bất cứ ai khi vừa đến với miền biên giới này.
Cảm giác lâng lâng khi trở về với mảnh đất lịch sử như một dòng máu nóng ran từ tận trong tim dần dần lan truyền khắp cơ thể. Dường như, cái giá lạnh của vùng núi cao cũng không thể ngăn cản được những lời chào hỏi hồ hởi, những cái bắt tay thắm đượm tình ngược - xuôi. Hai tiếng đồng bào lại được vang lên nghe sao mà thân thương, ấm áp. Ngay cả những tia nắng yếu ớt của buổi chiều tà cũng đang cố gắng xuyên thủng những đám mây trên trời, len lỏi qua những cánh rừng xanh mướt để được diện kiến những người bạn mới đến. Chỉ mới đặt chân đến đây thôi nhưng đất và người A Lưới đã thật gần gũi và trìu mến đến lạ lùng.
Cuộc gặp mặt đầu tiên trong ngôi nhà Gươi truyền thống tại thôn Aka Achi với những điệu múa mừng khách vào làng đã mở đầu cho một chuyến trải nghiệm đầy thú vị.
Thôn bản không đông đúc, tấp nập như đồng bằng, cũng không hào hoa tráng lệ mà tất cả đều dân dã, tự nhiên - có lẽ chính điều đó đã khiến cho những ai một lần tới đây đều sẽ nhớ mãi không quên. Nhất là loại hình du lịch homestay – sống trong chính ngôi nhà của người dân bản địa, đã và đang được du khách ưa chuộng, đặc biệt là khách quốc tế.
Khi màn đêm buông xuống, không gian xóm làng trở nên tĩnh mịch. Bữa cơm tại nhà cộng đồng hôm nay thật đông vui và ấm cúng. Thiên nhiên đã ban tặng cho đồng bào các dân tộc nơi đây nguồn sản vật phong phú, làm nên nhiều món ăn đơn giản, dân dã nhưng thể hiện rõ tính bản địa và nét độc đáo riêng trong văn hóa ẩm thực. Những: xôi hông (adeep ihoat), cơm lam (adeep ihoor), thịt xiên nướng, ếch nướng ống (A cụt đù i hoor)… mỗi món ăn đều có hương vị riêng làm vừa lòng tất cả mọi người. Cùng với đó, những câu chuyện kể về lịch sử, văn hoá của vùng đất A Lưới anh hùng dường như không có hồi kết khiến cho buổi tối đầu tiên của chúng tôi ở vùng đất này càng thêm ý nghĩa.
Cảm giác lần đầu tiên được ngủ trong một ngôi nhà sàn cũng thật khó tả. Đêm càng về khuya, tiếng nước chảy róc rách trên những khe đá nghe một rõ ràng hơn. Xa xa vọng về tiếng chim tu hú và… tiếng con gì đó nghe rất lạ. Đâu đó trong đêm, tiếng thì thầm tâm sự của những con người mới đây thôi còn xa lạ bỗng chốc trở thành thân quen. Dường như, A Lưới bây giờ lung linh trong một thế giới khác. Ở thế giới ấy, những vị thần thánh luôn luôn kề bên giúp đỡ và chở che cho dân bản vượt qua những khắc nghiệt của thiên tai và địch hoạ. Đó là thế giới mà cộng đồng các dân tộc Pa cô, Tà ôi, Cơ tu, Vân Kiều, Kinh… luôn khát vọng hướng tới một cuộc sống đoàn kết, ấm no và hạnh phúc.
Rạng sáng, những tiếng gà gáy làm khuấy động cả xóm làng. Bầu không khí thật khoan khoái và bình yên bởi không có những dòng xe cộ tấp nập, không có những toà nhà cao ngất, không khói bụi chen chân trong không gian của nơi đây. Thay vào đó, những ngọn đồi, những dòng thác, những con suối, những ruộng nương, cây cỏ, mái nhà đều được bao phủ bởi màn sương trắng bảng lảng.
Thật thú vị khi đạp xe ban sớm trên con đèo khúc khuỷu, hướng mắt về những cánh rừng nguyên sinh xanh tốt, ngắm những đóa piêr pang chớm nở, được nghe tiếng chim hót vang lẫn trong tiếng suối chảy róc rách hay nhìn những dòng kênh đượm trong nắng mai.
Đi đến đỉnh đèo, chúng tôi lại như lạc vào một thế giới khác. Ở đó, mây mù phủ kín chân người, chốc lát tan nhanh và để lại những khoảng trống hình cầu bao bọc lấy thân. Cảnh tượng ấy chẳng khác nào một phôi thai đang chờ ngày sinh nở.
![]() |
Hình 2: Khách nước ngoài thăm những người phụ nữ dệt zèng ở A Lưới |
Lúc này, bản làng lại bước vào một ngày mới. Đây đó, những em bé Cơtu say sưa mò ốc bắt cua. Những cụ bà Tà Ôi đeo gùi đi nương không tắt những nụ cười hồn hậu. Những thanh niên trai tráng thì miệt mài đưa trâu cày ruộng, chuẩn bị cho một vụ mùa mới. Còn những người phụ nữ lại chăm chú ngồi dệt zèng hoặc đan lát, sẵn sàng tiếp đón bất cứ ai mỗi khi ghé thăm nhà.
Cuộc sống hiện đại quay cuồng trong dòng xoáy bất tận. Tuy vậy, bản làng ở A Lưới ngày nay vẫn còn lưu giữ được những hằng số văn hoá của từng tộc người. Cộng đồng các dân tộc thiểu số nơi đây luôn ý thức việc bảo tồn những bản sắc mà tổ tiên để lại. Những làn điệu dân ca như Kâr Lơi, Babói, Cha chấp, Oát vẫn vang lên trong đêm đêm. Những tục lệ cưới xin, ma chay, lễ hội truyền thống vẫn được các tộc người đất này rất đỗi tự hào.
Nếu trước đây dân bản chỉ sống dựa vào nghề trồng lúa nương, dệt zèng và đan lát thì vài năm gần đây, vẻ đẹp tiềm ẩn của A Lưới đã dần được du khách biết tới. Cũng từ đó, người dân trong bản đã được các cán bộ từ tỉnh và huyện phổ biến cách thức làm du lịch để cải thiện cuộc sống của chính mình và góp phần đưa cái tên A Lưới trở thành một trong những vùng trọng điểm về du lịch của Thừa Thiên Huế.
![]() |
Hình 3: Lễ hội đâm trâu |
Trong hành trình du ngoạn A Lưới, chúng tôi còn đi hết ngạc nhiên này tới thích thú khác khi được chiêm ngưỡng những nét đẹp hoang sơ và độc đáo mà tạo hoá đã ưu ái cho mảnh đất này. Thật choáng ngợp trước chuỗi thác liên hoàn A Nôr (xã Hồng Kim) hay thác Pông Chất ầm ào nước đổ triền miên như tiếng vọng ngàn đời từ rừng sâu núi thẳm. Cùng với đó hang Kềnh Crâm (xã A Roàng) với tầng tầng lớp lớp tác phẩm được tạo hình lạ mắt bằng thạch nhũ, suối nước nóng Tôm Trung, dòng sông A Sáp, A Lin êm ả… đều khiến cho nơi đây có sức hấp dẫn lạ kỳ.
Đêm xuống, bên ánh lửa trại bập bùng tô hồng cả một khoảng trời, bài hát “A Lưới khúc tình ca” ngân lên giữa màn đêm khiến cho lòng người càng thêm xao xuyến. Những điệu múa truyền thống của dân tộc Tà Ôi, những giai điệu trầm bổng của tiếng khèn, tiếng sáo mỗi lúc một vang xa như càng thắt chặt hơn nghĩa tình giữa chúng tôi và bà con nơi đây. Cứ thế, người và người, chẳng phân biệt địa vị, giàu nghèo, lớn bé, trai gái tay trong tay nhảy múa, hát ca như để níu kéo những khoảnh khắc tươi đẹp nhất.
![]() |
Hình 4: Đêm lửa trại |
Chỉ 2 ngày ngắn ngủi được sống trong tình người, tình đất A Lưới nồng nàn thương yêu khiến mỗi chúng tôi ai cũng không muốn rời xa. Để rồi, trong giờ phút chia li, những giọt nước mắt cứ lăn dài trên những đôi má nghẹn ngào hẹn ngày tái ngộ…
Còn giờ đây, khi đã trở lại với bộn bề công việc, tôi lại chợt nhớ thôn Aka-Achi với những ngôi nhà sàn rêu mốc trầm tích bao lớp văn hóa bản địa. Tôi nhớ đêm A Hưa huyền bí khi nền văn hóa của đồng bào Tà Ôi chợt nghiêng mình thức dậy ngân vang. Tôi nhớ ngày A Roàng linh thiêng với giọng kể già làng chất chứa bao triết lý nhân sinh quan, vũ trụ quan được hun đúc qua bao thế hệ. Tôi nhớ những con người xứ này, hồn nhiên như nắng gió đại ngàn với cái bắt tay nồng nàn và nụ cười ấm áp, mến khách. Tôi cũng sẽ nhớ một chuyến đi thu lượm được nhiều kiến thức hữu ích… Và chắc rằng, trong kỷ niệm tôi mang theo suốt cuộc đời, sẽ không thể thiếu những ngày đã được sống trong không gian văn hóa của vùng đất A Lưới - miền Tây biên giới của Tổ quốc đó.
Trường Xuân (tourconduongdisan.com)
NGUYỄN NHÃ TIÊN Bút ký"Hồng Lam ngũ bách niên thiên hạ. Hưng tộ diên trường ức vạn xuân". Nghĩa là: đất nước Hồng Lam sau ta năm trăm năm sẽ là một thời kỳ hưng thịnh vạn mùa xuân.Không hiểu những tương truyền về "sấm ký" Trạng Trình "ứng nghiệm" đến dường nào, đâu là nguyên bản và thực hư ra sao? Có điều, chúng tôi đang viếng thăm làng quê Trung Am xã Lý Học huyện Vĩnh Bảo - quê hương của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đúng vào cái khoảng thời gian "sau năm trăm năm" ấy, và nhất là vào giữa cái kỳ gian mà đất nước đang từng ngày" Hưng tộ diên trường ức vạn xuân".
TRẦN HOÀNGTrong tiếng Việt, từ "Văn vật" là một từ thuộc nhóm từ gốc Hán và cùng tồn tại song song với các từ: Văn hoá, Văn hiến, Văn minh. Người xưa thường dùng từ này để nói, viết về truyền thống văn hoá của một vùng đất, hoặc của một địa phương. Chẳng hạn, lâu nay, cư dân đồng bằng Bắc bộ đã có câu: "Thăng Long là đất ngàn năm văn vật". Song có lẽ từ "Văn vật" xuất hiện nhiều nhất trong các cụm từ "làng văn vật", "danh hương văn vật". Điều này cho thấy từ xa xưa, tổ tiên ta đã rất quan tâm đến "văn hoá làng" và "làng văn hoá".
TÔ VĨNH HÀTrong lịch sử loài người, có những bức tranh, những pho tượng lấp lánh toả ánh hào quang lặng im của chúng trong sự lâu bền của năm tháng. Có những ký ức có thể thi gan cùng vĩnh cửu. Nhưng có lẽ, ngôn từ có sức mạnh riêng mà không một thách thức nào, dù là của không gian hay thời gian có thể làm nhạt nhoà những âm vang của nó. Tất nhiên, một khi nó đã đi vào trái tim và khối óc của con người. 1034 chữ của bản Tuyên Ngôn Độc Lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà là một trong những áng ngôn từ có sức sống bền vững với thời gian như thế.
TRẦN QUỐC TOẢN Tôi sinh ra và lớn lên giữa làng Hến bé nhỏ bên bờ sông La xã Đức Tân (tức Trường Sơn ngày nay) huyện Đức Thọ - tỉnh Hà Tĩnh. Qua sự nhọc nhằn của cha, vất vả của mẹ đã đút mớm cho tôi từng thìa nước hến, bát cháo hến để rồi tôi lớn dần lên.
HỒ TƯNằm trên dải cát ven phá Tam Giang, từ xưa làng tôi cũng đã có một ngôi đình. Đến năm 1946, thực hiện chủ trương tiêu thổ kháng chiến, Chính quyền cách mạng đã vận động nhân dân triệt phá ngôi đình để tránh cho Tây khỏi làm nơi trú đóng.
HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG Đất nước ta, miền Bắc và miền nối liền nhau bằng một dải đất dài và hẹp gọi là miền Trung. Dãy Trường Sơn chạy dọc biên giới phía Tây như một cột sống vươn những chi nhánh dài ra tận biển Đông, làm thành những đèo, trong đó hiểm trở là đèo Hải Vân.
PHẠM TIẾN DUẬT1.Trong lịch sử hàng nghìn năm dựng nước, khi nghiên cứu về dân tộc học, có luận điểm cho rằng, trong quá trình định cư dần dà từ Bắc vào Nam, các cộng đồng, một cách tự nhiên, hình thành từng vùng thổ âm khác nhau.
PHAN THUẬN AN.Nhiều người từng đến Lăng Cô hoặc nghe nói đến địa danh Lăng Cô, nhưng ít ai biết rằng vua Khải Định là người phát hiện ra khu du lịch nghỉ mát này.Có thể nói vua Khải Định là ông vua thích du lịch nhất trong số 13 vị vua triều Nguyễn (1802- 1945). Trong đời mình, nhà vua đã đi du lịch nhiều nơi tring nước và cả nước ngoài nữa.
Thiền tông, nhờ lịch sử lâu dài, với những Thiền ngữ tinh diệu kỳ đặc cùng truyền thuyết sinh động, lại chịu ảnh hưởng sâu sắc văn hóa Á đông xưa và thấm nhuần văn hóa Tây phương ngày nay nên đã cấu thành một thế giới Thiền thâm thúy, to rộng.
Nhân giỗ tổ Hùng Vương 10 tháng 3 Âm lịch
Anh tôi đang giàu lên với nghề nuôi rắn độc, bị con hổ mang hỏi thăm vào tay. Mấy tiếng đồng hồ cáng tắt qua các cánh rừng đến bệnh viện huyện được cứu sống, nhưng vết thương bị hoại tử, hơn tháng sau mới xuất viện, tiêu tốn hơn chục triệu. Năm sau anh tôi lại bị chính con hổ mang ấy hỏi thăm ở tay kia. Lần này thì tôi đánh xe đi mời thầy thuốc rắn bản Lúng.
Đó là làng Lệ Mật thuộc xã Việt Hưng, (thị trấn Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội). Làng này có nghề nuôi bắt rắn, tới nay đã qua 900 năm.
Các hoàng đế nước Việt xưa phần lớn giỏi chữ Hán, biết thơ văn, trải Lý, Trần, Lê, Nguyễn đời nào cũng có các tác phẩm ngự chế quý giá. Nhưng tất cả các tác phẩm ấy đều nằm trong quỹ đạo Nho Giáo, dùng chữ Hán và chữ Nôm để diễn đạt cảm xúc về tư tưởng của mình.
"Sang Xuân ta sẽ ăn Tết khai hạ vào ngày mùng 7 tháng Giêng". Vì sao vua Quang Trung dám tuyên bố cả quyết như trên trước mặt ba quân? Tất cả bí mật của cuộc hành binh khôi phục Thăng Long đều được "gói trọn" trong một chiếc bánh chưng.
LGT: Nhà văn Thái Vũ với những cuốn tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng như Cờ nghĩa Ba Đình, Biến động - Giặc Chày Vôi, Huế 1885... nay đã gần 80. Tuổi già sức yếu song ông đã hoàn thành tập Hồi ức, gồm 4 phần dày dặn. Trong đấy phần II: HUẾ - QUẢNG NGÃI VÀ LK5 là những trang hồi ức đầy “xốn xang” trước và sau CM tháng Tám.Sông Hương xin trích đăng một phần nhỏ gửi tới bạn đọc nhân kỷ niệm ngày CM tháng Tám thành công và Quốc khánh 2 – 9.
Nếu kể cả những công trình nghiên cứu văn hóa, địa lý, lịch sử có đề cập đến các địa danh ở các tỉnh Trung Trung Bộ thì xưa nhất phải kể đến “ Ô Châu cận lục” của Dương Văn An đời Mạc chép về sông núi, thành trì, phong tục của xứ Thuận Quảng, từ Quảng Bình đến Quảng Nam. Kế đến là “ Phủ biên tạp lục” của Lê Quý Đôn tập hợp những tài liệu về địa lý, chính trị, kinh tế, văn hóa trong thời gian làm đô đốc xứ Thuận Hóa cuối thế kỷ 18.