Người đàn bà không hóa đá

09:20 25/02/2010
NGUYỄN THẾ TƯỜNG                               Bút ký Dải đất Việt khi chạy dài vào tới miền Trung thì xép lại trong một khúc eo. Một bên là dãy Trường Sơn hùng vĩ che chắn. Một bên là biển rộng sóng vỗ bờ.

Nhà văn Nguyễn Thế Tường - Ảnh: vanhocquenha.vn

Sách địa lý có nói rằng đoạn hẹp nhất từ bờ biển lên đến biên giới Việt Lào vẻn vẹn bốn mươi ki- lô- mét. Từ Bắc vào, du khách đi hết đất Kỳ Anh (Hà Tĩnh) bỗng gặp một dãy núi chắn ngang đó là dãy Hoành Sơn, nghĩa Hán tự là “ núi nằm ngang”. Đoạn đường xuyên Việt vượt qua dãy núi ấy gọi là Đèo Ngang. Nơi đây, hơn thế kỷ qua đã vang vọng những vần thơ tuyệt bút của Bà Huyện Thanh Quan:

Bước tới đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen đá lá chen hoa
Lom khom dưới núi TIỀU vài chú
Lác đác bên sông RỢ mấy nhà...”


Ngay dưới chân Đèo Ngang, nơi Bà Huyện Thanh Quan trên đường theo chồng vào kinh thành Huế ghìm cương ngựa, có một cụm làng mạc hiu hắt, khô cằn. Cái vùng dân “rợ mấy nhà” này là xã đầu tiên của phủ Quảng Trạch tiếp giáp với sông Gianh, dòng sông mà cậu cháu Trịnh- Nguyễn phân tranh đánh nhau chí chết gần hai trăm năm, là xã Quảng Đông. Quảng Đông vào thời điểm này có năm thôn, dân số kể khoảng gần năm ngàn người. Trong năm thôn có một thôn kinh tế mới ra đời cách đây chừng ba mươi năm lấy ngày sinh Bác Hồ đặt tên quai nôi: Làng 19 tháng 5. Trong làng này có một người đàn bà suốt bốn mươi năm qua mòn mỏi chờ đợi một người đàn ông. Một người đàn ông gặp bà được vài mười ngày rồi bỗng biến mất. Nỗi chờ đợi của bà còn sâu hơn cả lịch sử lập làng.

Bà Bùi Thị Khê sinh năm Bính Tý (1936) người làng Cảnh Dương, cách Quảng Đông gần chục cây số. Năm 1958 chị Khê 22 tuổi. Những năm ấy cán bộ, bộ đội miền tập kết nhiều. Có đơn vị về đóng quân hoặc về giúp dân làm thủy lợi, làm mùa... Tuổi 22, chị Khê quen anh Nguyễn Văn Dò quê Quảng Ngãi, sinh năm 1930, bộ đội tập kết. Thư qua từ lại, kịp khi anh Dò được nghỉ phép bèn về Cảnh Dương cưới chị Khê làm vợ. Sau đúng một “tuần” trăng mật (10 ngày) anh Dò từ biệt vợ theo đơn vị chuyển tuốt lên Tuyên Quang. Năm sau, 1959 anh Dò lại được về phép mười ngày nữa. (Các vị cựu quân nhân hoặc cán bộ cũ hẵng còn nhớ cái suất phép mười ngày không kể thời gian đi đường của những năm sáu mươi!). Dịp này hai người gặp may. Chị Khê có mang để đến năm sau, năm Canh Tý (1960) chị sinh hạ cháu gái, cháu Nguyễn Thị Bê.

Sau năm 1960, như chúng ta đều biết, tình hình cách mạng miền diễn biến mau lẹ. Sau luật 10/ 59 đẫm máu của Mỹ- Diệm là cuộc đồng khởi Bến Tre, lan ra cao trào cách mạng cả nước. Anh Nguyễn Văn Dò lên đường về quê hương miền chiến đấu và... mất tích. Không một lá thư, một dòng tin, một lời nhắn gửi. Chị Khê một mình nuôi con một năm, mười năm, mười lăm năm. Đến năm 1975, miền hoàn toàn giải phóng. Nhiều chiến sĩ ra đi trong suốt hai cuộc kháng chiến lục tục trở về. Nhiều người da xanh màu lá, người tóc bạc muối tiêu, người chống gậy, kẻ cụt tay. Nhưng tất cả những ai sống sót đều rạng rỡ trong niềm hân hoan ngày chiến thắng. Còn những ai không về thì coi như không còn sống, được tôn vinh liệt sĩ, gia đình được kính trọng, được hưởng chính sách ưu đãi mọi bề.

Cần nhớ rằng, anh Dò miền . Thậm chí đến tên huyện, xã của anh, chị Khê cũng chưa kịp hỏi. Đến tên tỉnh Quảng Ngãi cũng nghe rất xa lạ và nhiều lúc chị cũng quên luôn. Anh chỉ về quê chị hai lần, mỗi lần mười ngày, chưa một lần đăng ký nhân khẩu thường trú, tạm trú. Anh biến mất như một con chim lạc đàn trong đêm mưa bão dạt vào một vòm mái rạ rồi sáng bay đi vào cõi trời rộng vô cùng.

Không ai công nhận chị Khê là vợ liệt sĩ, cháu Bê là con liệt sĩ.

Cũng sau năm bảy lăm, theo tiếng gọi của tổ chức, chị Khê bồng con lên vùng gò đồi khai hoang lập làng mới ở thôn Mười chín Tháng năm bây giờ. Chị dựng lều lập bàn thờ chồng theo đúng phong tục Việt . Cháu Bê đến tuổi, xây dựng với một thanh niên làng, sinh con đầu lòng: Cháu Võ Thị Lê. Những năm lớn lên thành thiếu nữ, cả những khi đã có chồng con, chị Bê nhiều lần trông vọng, ước mơ đi tìm cha, tìm về quê cha nhưng không thực hiện được vì một nỗi... nghèo quá. Vả lại, biết tìm nơi đâu. Đất nước mình dài rộng, loạn ly bao năm, quê cha vời vợi miền ! Đến những năm chín mươi, bà Khê không còn hy vọng gì tin tức chồng. Bà dồn tình thương cho con gái và đàn cháu ngoại. Cả mấy mẹ con, bà cháu ở chung trong một túp lều chật. Kinh tế vùng Quảng Đông rất khó khăn. Ngoài nghề nông trồng lúa, trồng vừng một vụ trên đất bạc màu, không có nghề ngỗng gì có thể có tiền. Những đứa trẻ bảy tám tuổi thất học đã phải lên đồi chặt củi, xuống ruộng mò ốc. Sau cháu Lê, chị Bê lần lượt đẻ thêm ba cháu nữa. Rồi, như những phụ nữa nông thôn khác, chị Bê mang thai lần thứ năm. Năm 1996 (năm Bính Tý định mệnh, năm tuổi của bà Khê) chị Bê trở dạ sinh đôi trong tình trạng suy kiệt nghiêm trọng. Hai ngày sau, chị qua đời để lại hai đứa con nhỏ tí đỏ hỏn như hai con chuột. Thế là, họa vô đơn chí, chôn cất người con gái, bà Khê, tuổi sáu mươi, ngày ngày hai nách hai cháu nhỏ đi lang thang xin sữa cùng với bốn đứa cháu lớn rền rĩ đòi cơm. Vài tháng sau, một cháu trong cặp song sinh qua đời. Rồi “cơm cháo qua dần chuyện xót đau”, còn may là bà Khê có được người con rể chăm làm, theo bạn phụ nề kiếm tiền đắp đổi. Tình làng nghĩa xóm cũng giúp bà nguôi ngoai.

Một buổi chiều giữa tháng 10/1998, một người dân họ Bùi ngụ tại xã Cảnh Dương (Quảng Trạch) lên văn phòng UBND xã. Trong khi chờ đợi nhà chức trách chứng thực giấy tờ, ông vô tình nhìn người cán bộ văn thư soạn đống công văn. Ông để ý đến một tờ công văn có liên quan đến một người trong dòng họ ông. Và, khi mà đã gần ba mươi năm ở quê cũ không còn hộ khẩu, hộ tịch của người trong giấy, sự tò mò của người đàn ông họ Bùi có một ý nghĩa như thế nào đến số phận những người liên quan.

Xin trích nội dung công văn:

"Bộ Lao động
Trung tâm PHCN (Phục hồi chức năng) tâm thần Hoàng Long; về việc tìm thân nhân bị bệnh tâm thần.

  Nho quan, ngày 10 tháng 9 năm 1998
Kính gửi: UBND xã Bình Đông, Bình Sơn, Quảng Ngãi
            UBND xã Cảnh Dương, Quảng Trạch, Quảng Bình
            Bà Bùi Thị Khê

Trung tâm... đề nghị với các quý cơ quan về việc tìm thân nhân đồng chí Nguyễn Văn Dò: Đ/c Nguyễn Văn Dò sinh năm 1930 về Trung tâm tháng 8/1965, bệnh binh 1/3, mất sức 81%, quê Bình Đông, Bình Sơn, Quảng Ngãi, nhập ngũ tháng 6/1952, đơn vị Công trường 14... Tháng 4/1962 điều trị tại Quân y viện 103. Về Trung tâm 8/1965 với căn bệnh "tâm thần phân liệt, mất trí hoàn toàn". Từ ngày về trung tâm không liên hệ gì với gia đình. Hiện nay đồng chí Dò tuổi cao sức yếu, đề nghị địa phương tìm ai là thân nhân...
Mọi thông tin xin liên hệ điện thoại...

                        Thủ trưởng đơn vị
       Giám đốc: Nguyễn Ngọc Tĩnh"


Tờ công văn đi thêm mười ki- lô- mét nữa bằng xe đạp để đến với người nhận. Thông tin đã được chờ đợi 39 năm 6 tháng bởi một người đàn bà.

... Xuống ga Ninh Bình, đi ô tô từ Nho Quan, đi xe ôm mươi cây số thì đến Hoàng Long. Các bác sỹ, nhân viên y tế Trung tâm phục hồi chức năng xúc động đón vợ một thương binh mất trí. Và, trong khi ông Dò, người đàn ông 69 tuổi ngơ ngác trong thế giới của người điên thì bà Khê khuỵu xuống...

- Chị nhận ra ngay à?

- Ra ngay, tui quên anh ấy khi mô mà không nhận được! Tui còn soát lại hai ngón tay cụt. Duy cái răng vàng ở hàm trên đạn bắn văng đâu mất...

Bạn hãy hình dung ở một nhà thương điên, tất cả mọi người, từ người tỉnh đến người điên đều ồ ồ khóc, quây quanh một người đàn ông ngơ ngác, một người đàn bà héo quắt, khô cằn như tàu lá chuối mùa gió Lào luôn tay kéo vạt áo lau nước mắt.

Nhưng dù sao thì họ đã gặp nhau dù hai người vẫn đang ở hai thế giới khác nhau của tư duy, ngôn ngữ. Điều may mắn trên đây là kết quả của một sự tình cờ khi một buổi sáng đẹp trời ông Dò bỗng tỉnh lại và thốt lên rằng ông từng có một người vợ tên là... quê ở... Và người y tá đã mau tay ghi chép được trước khi ông lại chìm vào giấc ngủ.

Ngày 10/7/1999 nắng miền Trung 38 độ, chúng tôi tìm đến nhà bà Khê. Xe chạy từ Đồng Hới. Gió Lào thổi ràn rạt. Đường quốc lộ 1 A bụi cuốn mịt mù. Người ta đang thi công các hạng mục trong dự án nâng cấp quốc lộ đoạn Vinh- Đông Hà. Quảng Đông hiện ra thật tiêu sơ, thê lương. Có ba thứ cây còn sống: bạch đàn, dương liễu và... cỏ. Bà Khê ở trong căn nhà nhỏ cùng đàn cháu ngoại lít nhít. Người con rể đi làm nề vắng nhà. Cháu Võ Thị Lê, mười lăm tuổi, bỏ học từ năm lớp bốn, tóc cháy nắng, quần ống xắn ống xổ mang về một giỏ ốc dính đầy bùn. Ông Dò vẫn chưa thể về lại cái nơi bốn mươi năm trước, tuổi ba mươi cường tráng đã đẹp duyên cùng cô gái biển Cảnh Dương hiền thục. Cách đó 2 ki- lô- mét, lưng chừng Đèo Ngang, có một hồ nước, hồ Đồng Mười, trên một triệu mét khối nước treo lơ lửng đã gần mười lăm năm nay. Dân làng 19 tháng 5 không sao đóng góp đủ tiền làm kênh dẫn về đồng. Cách vài trăm mét về phía Đông là vũng Hòn La. Nơi đây, năm năm trước, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã về thị sát và thiếu chút nữa cảng Hòn La đã được xây dựng. Trên dọc dải đất miền Trung cứ vài mươi ki- lô- mét lại có một dãy núi nối từ Trường Sơn, cắt ngang địa hình ăn lan ra biển. Ở những nơi “trời- non- nước” gặp nhau ấy, sóng biển hàng triệu năm vỗ bờ bào mòn đá tạo thành những hang hốc, những hình khối như cánh nhạn, như ông sư, như người đàn bà ôm con ngóng chồng hóa thân vào sự tích “hòn Vọng Phu”. Truyện cổ tích kể rằng: Người vợ chờ mãi, chờ mãi tới một ngày hóa đá. Bao nhiêu năm?!

Ở thôn 19 tháng 5 thuộc xã Quảng Đông dưới chân Đèo Ngang có người đàn bà chờ chồng non nửa thế kỷ. Nhưng bà đã thắng.

N.T.T
(131/01-2000)



 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • VĨNH NGUYÊN                Truyện kýSau “vụ” gặp em, tôi băn khoăn lắm lắm. Là bởi trước đó - trước quả rốc-két mà chiếc F4H phóng xuống và em bị thương dưới đùi, em đang chờ tháo dây thuyền ở hốc đá, còn tôi thì giữ lấy ống ti-dô cho nước vào hai cái thùng phuy trên thuyền cho em. Hai chiếc thùng phuy 400 lít nước sắp tràn đầy. Như vậy là quá đủ thời gian cho chúng ta có thể hiểu biết về nhau, tên tuổi, quê hương bản quán.

  • ĐẶNG VĂN SỞ          Ghi chépKhông hiểu sao tôi lại đi tìm anh - anh Nguyễn Đức Thuận - người anh chú bác ruột cùng chung sống dưới một mái nhà với tôi. Tôi chỉ nhớ là hồi đó chồng của cô tôi nằm mơ thấy anh, và bác vào tận Nha Trang để đi tìm anh Mậu, người đồng đội và là người chứng kiến lúc chôn cất anh.

  • NGUYỄN QUANG HÀMột buổi sáng vợ chồng anh Thảo, chị Ái đang đèo nhau, phóng xe Honda trên đường Nguyễn Trãi, một con đường lớn của thành phố Huế, bỗng có một người lao thẳng vào xe anh Thảo. Nhờ tay lái thiện nghệ, nên anh Thảo đã phanh xe kịp. Hai vợ chồng dựng xe, ra đỡ nạn nhân dậy.

  • HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGBút kýAnh đã xứng đáng với danh hiệu "Nghệ sĩ Nhân dân" của nhà nước ta phong tặng. Riêng Hội Nghệ sĩ điện ảnh Nhật Bản đã tặng cho anh giải thưởng vẻ vang dành cho người nghệ sĩ thuật lại sự tích dân tộc mình bằng điện ảnh...

  • ĐÀO XUÂN QUÝĐã lâu lắm, có đến hơn hai năm, kể từ khi bị tai nạn ở chân tôi chưa đi vào các hiệu sách, kể cả các hiệu sách ở Nha Trang. Đi tới các hiệu sách thì xa quá, đi bộ thì không đi nổi, mệt và nóng lắm, mà đi xe thuê thì cũng khó, vì họ không phải chỉ đưa mình tới nơi mà còn phải đợi hàng giờ khi mình phải tìm chọn sách nơi này nơi nọ, quầy này quầy khác v.v...

  • NGUYỄN THANH CHÍHai mươi tám tuổi, nó không biết chữ và không quen đi dép, mặc áo quần dài; lầm lũi, ít nói nhưng rất khoẻ mạnh... Với nó rừng là nhà, các lối mòn trong rừng thì thuộc như lòng bàn tay... Đó là Trương Ngọc Hoàng, sinh năm 1977.

  • NGUYỄN TRỌNG BÍNHMọi chuyện xẩy ra suốt 55 ngày đêm ở đơn vị trong cuộc tổng tiến công nổi dậy xuân 1975 mà đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, tôi đều nhớ như in. Thế mà, lạ lùng thay, suốt thời gian đó, hàng ngày mình ăn thế nào, lại không nhớ nổi. Chỉ nhớ mang máng có lúc ăn cơm nắm, ăn lương khô. Về giấc ngủ, có thể là tranh thủ nửa ngủ nửa thức giữa 2 trận đánh hoặc lúc ngồi trên xe trong đội hình hành tiến. Cố hình dung, tôi nhớ được bữa cơm chiều ở dinh Độc Lập, hôm 30-4-1975.

  • NGÔ MINHỞ CỬA NGÕ XUÂN LỘCSư Đoàn 7 thuộc Quân Đoàn 4 của chúng tôi hành quân từ Bảo Lộc về ém quân trong một rừng chuối mênh mông, chuẩn bị tấn công cứ điểm Xuân Lộc, cửa ngõ Đông Bắc Sài Gòn, đúng đêm 1-4-1975.

  • HUỲNH KIM PHONG(Chào mừng kỷ niệm 30 năm ngày giải phóng miền , thống nhất đất nước 30.4.1975 - 30.4.2005)

  • LÊ HOÀNG HẢICon người từ khi cảm nhận thế giới xung quanh là lúc cảm được sự xa vắng, ly biệt... Nhớ hồi thơ dại, đứng trên bến sông trước nhà nhìn sang Cồn Hến thấy sông rộng lắm cứ nghĩ khó mà bơi sang sông được. Mỗi lần đi bộ từ nhà lên cầu Gia Hội dù chỉ vài trăm mét nhưng lại cảm thấy rất xa. Càng lớn khôn cảm nhận về khoảng cách được rút ngắn. Nhưng lạ thay khoa học ngày càng khám phá không gian, vũ trụ thì chạm đến cõi vô cùng.

  • HỒ NGỌC PHÚTôi về lại Huế sau trận lụt tuy muộn nhưng khá lớn vào gần cuối tháng 12 năm 2004. Ngồi ở quán cà phê Sơn bên bờ chân cầu Trường Tiền, nhìn sông Hương vào lúc sáng sớm sao thấy khang khác, trong có vẻ như sáng hơn ngày thường.

  • HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGĐã lâu tôi không hề nhắc đến hoa, và tôi cảm thấy tôi đã có lỗi đối với những người bạn tâm tình ấy dọc suốt một quãng đời chìm đắm trong khói lửa. Thật ra, những cánh hoa nhỏ bé và mong manh ấy đã viền con đường tuổi trẻ đầy kham khổ của tôi. Chiến chinh qua rồi có nhiều cái tôi đã quên, nhưng những cánh hoa dại dọc đường không hiểu sao tôi vẫn nhớ như in, như thể chúng đã được ấn vào trí nhớ của tôi thành những vết sẹo.

  • NGUYỄN THẾ QUANG(Chuyện tình chưa kể của nhà thơ Hoàng Cầm)

  • VÕ NGỌC LANTôi sinh ra và lớn lên tại vùng Kim Long, một làng nhỏ thuộc vùng cận sơn, không xa Huế là bao. Bởi thuở nhỏ chỉ loanh quanh trong nhà, trong làng ít khi được “đi phố” nên đối với tôi, Huế là một cái gì thật xa cách, thật lạ lùng. Đến nỗi tôi có ý nghĩ buồn cười: “Huế là của người ta, của ai đó, chứ không phải là Huế của tôi”, ngôi chợ mái trường, một khoảng sông xanh ngắt và tiếng chuông chùa Linh Mụ... mấy thứ ấy mới là của tôi.

  • NGUYỄN XUÂN HOÀNGNhân một lần ghé ngang Paris , võ sư người Huế Nguyễn Văn Dũng đã đi thăm sông Seine. Đứng lặng lẽ bên dòng sông thơ mộng bậc nhất nước Pháp, bỗng lòng ông nhớ sông Hương quá trời. Về lại Việt , ngồi bên bờ sông Hương, ông vẫn hãy còn thấy nhớ cồn cào cái dòng chảy thầm thì trong sương mù như một nhát cắt ngọt ngào giữa trái tim đa cảm.

  • HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGTôi rẽ vào nhà Thiệp để đưa bé Miên Thảo đi học. Cô bé hét vang nhà để bắt tìm cho ra chiếc dép đi trời mưa lạc nơi đâu không biết. Miên Thảo mặc chiếc quần Jean xanh và khoác áo len đỏ, choàng một chiếc phu la cổ màu đen trông thật đỏm dáng.

  • NGUYỄN QUANG HÀSông Bồ là con sông không dài, nhưng đẹp ở về phía Bắc Huế. Phía tả ngạn, hữu ngạn vùng thượng lưu sông là hai huyện Phong Điền và Hương Trà, vùng hạ lưu sông chảy qua Quảng Điền rồi đổ vào phá Tam Giang. Làng xóm hai bên bờ sông khá trù mật.

  • MINH CHUYÊN (Tiếp Sông Hương số 12-2008)

  • MINH CHUYÊN (Tiếp theo và hết)

  • LÊ HUỲNH LÂMCó thể gọi xứ Huế là thành phố của những tiếng chuông. Sự khởi đầu của một ngày, một ngày mai hun hút trong tương lai cũng như một ngày tận trong nghìn trùng quá khứ. Một ngày mà âm thanh từ đại hồng chung phát ra; vang, ngân, vọng và im bặt. Người ta gọi âm thanh đó là tiếng chuông. Vậy thì, im bặt cũng là một phần của tiếng chuông.