Năm 2000 sẽ là năm văn hóa cho hòa bình

16:22 04/03/2010
TRẦN VĂN KHÊChương trình Văn hóa của Unesco trong hai năm tới (2000 - 2001).Tôi vừa dự xong cuộc thảo luận về Chương trình lớn số III, trong dịp Unesco họp Đại hội tại trụ sở Paris, từ ngày mùng 8 đến ngày 11 tháng 11 dưng lịch năm nay (1999) với tư cách Thành viên Hội đồng Quốc tế Âm nhạc.

Đề tài thảo luận rất nhiều. Nhưng chỉ có một số quyết định đã được thông qua để đề nghị Đại hội ghi vào Chương trình thường trực của Unesco về mặt văn hóa.

Về nội dung thì đã chắc rằng Chương trình Văn hóa trong hai năm tới, bắt đầu thiên kỷ thứ 3, sẽ tập trung vào công việc "Phát triển Văn hóa: Di sản và Sáng tạo" (Développement culturel: Héritage et Création).

Chương trình được xây dựng chung quanh hai cột trụ:

1. Bảo vệ và làm sống lại những di sản văn hóa.

2. Phát huy những nền văn hóa đang sống động.

Sau khi đọc những điểm ghi trên trang đầu của chương trình, tôi rất xúc dộng, vì từ năm 1961 trong Hội nghị Hội đồng Quốc tế Âm nhạc tại Téhéran (Ba Tư), tôi đã đưa ra đề nghị: "Nên bảo vệ truyền thống âm nhạc của các nước trên thế giới trước sự đe dọa của "nạn Âu hóa".

Từ đó đến năm 1994 trong Hội nghị Unesco tổ chức tại Huế, hơn 10 lần tôi đã tham luận về đề tài "Bảo vệ và phát triển truyền thống âm nhạc" tại châu Á hay tại Việt Nam: Tây Bá Linh năm 1965 và 1967, Lisbonne (Bồ Đào Nha (năm 1971, Montreal (Gia Nã Đại) năm 1975, Téhéran (Ba Tư) năm 1976, Manila (Phi Luật Tân) năm 1976 và 1978, Baghdad (Iraq) năm 1979, Adelaide" (Úc Châu) năm 1979, Nữu Ước (Mỹ), năm 1982, Dakar (Sénégal) năm 1985, Antatanarivo (Madagascar) năm 1985.., và Huế năm 1994. Tôi đã trả lời những câu hỏi "Bảo vệ những gì"? Tại sao phải bảo vệ"?, "Bảo vệ bằng cách nào"? Tôi đã thuyết trình về hai cách bảo vệ tiêu cực, và bảo vệ tích cực v.v...

Lúc ấy tôi nói đi lập lại một đề tài, mà có cảm giác mình đang gào to trong một bãi sa mạc. Ai là người hữu trách sẽ lắng tai nghe mình để đem thực hiện trong thực tế những điều mình đề nghị? Bạn bè thân thích có khi chọc tôi và hỏi: "Bộ anh hết đề tài tham luận sao mà đi đâu cũng nghe anh lập đi lập lại, "bảo vệ, phát triển, phổ biến, phát huy truyền thống"? Và hơn cả chục lần anh kết luận:"Bảo vệ vốn cổ không phải là nệ cổ. Tiến bộ không đồng nghĩa với ngoại lai hay Âu hóa." Tôi trả lời: "Quảng cáo lập đi lập lại hằng ngàn lần câu" "Sữa con chim (Nestlé) ngon nhứt" thuở nhỏ tôi nghe mãi. Đến lớn, khi sang Pháp, có nhiều loại sữa, tôi vẫn tìm cho được sữa con chim (Nestlé) mà mua. Tôi lập lại như vậy mãi, biết đâu ngày nào đó có người hữu trách nghe lọt vào tai và chương trình "Bảo vệ, phát triển truyền thống" sẽ được đem ra thực hành.

Thì từ năm 1961 đến nay, chưa đến 40 năm, tôi còn sống, để thấy những đề nghị của tôi trước kia chỉ vang trong phòng họp, ghi vào báo cáo hội nghị âm nhạc, ngày nay; được ghi vào chương trình văn hóa của Unesco trong năm 2000-2002. Một số biện pháp do nhiều đại biểu các nước đưa ra, không khác những điều tôi đã đề nghị từ hơn một phần tư thế kỷ! Hay nhứt là một số đông các nước Á Phi đồng ý với đề nghị của Unesco là nên giữ những "dị biệt văn hóa", chống lại xu hướng "hoàn cầu hóa" văn hóa theo một mẫu nào đó. (mondialisation trong bản tiếng Pháp và "globalisation" trong bản tiếng Anh).

Như thế, những ai "vọng ngoại", vì "tự ti mặc cảm" không dám, hay không muốn giữ nguyên vẹn truyền thống của mình, "tôn thờ" văn hóa nước ngoài, nhứt là các nước phương Tây, họ sẽ mất rất nhiều "đồng minh" và biết đâu, họ sẽ "thức tỉnh".

Nhưng cũng không phải thi hành chánh sách "bế môn tỏa cảng" vì phải có những cuộc "đối thoại giữa những nền văn minh, những dòng văn hóa".

Năm 2000 sẽ là "Năm Văn hóa cho Hòa bình´và năm 2001 sẽ là "Năm đối thoại giữa những nền văn minh "Đối thoại tức là trao đổi ý kiến giữa những nước, những dân tộc ngang hàng với nhau, có thể thảo luận hay tranh luận, mà không nước nào, dân tộc nào có thể nghĩ rằng mình hơn dân tộc khác.

Không thể kể hết tất cả những đề nghị của các đại biểu. Và đề nghị hay cả nghị quyết của "Tiểu ban văn hóa", chưa chắc sẽ được Đại hội đưa hết vào chương trình của Unesco. Tôi chỉ ghi lại một vài đề nghị được đại đa số đại biểu tán thành, ủng hộ.

1- Ngày 21 tháng 3 dương lịch mỗi năm sẽ là "Ngày thi ca" cho thế giới (Journée mondiale de la Póesie). Ngày đó, hoặc các nước thành viên của Unesco sẽ tổ chức những buổi họp về thi ca, tặng giải thưởng cho những nhà thơ xuất sắc, hoặc Unesco tổ chức buổi họp quốc tế tại trụ sở Paris , đọc những bài thơ được tuyển lựa. Chưa biết ngày đó sẽ được tổ chức thế nào, nhưng các nước đều thú vị khi nghĩ rằng thi ca nước mình có thể vượt biên giới quốc gia để lên "đài quốc tế".Âm nhạc, từ năm 1975, đã chọn ngày mùng 1 tháng 10 làm ngày quốc tế về âm nhạc. Lúc cố giáo sư Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước còn sinh tiền, bạn đã tổ chức nhiều lần những buồi hòa nhạc, những buổi nói chuyện về âm nhạc, để hưởng ứng với Hội đồng quốc tế âm nhạc mà Việt Nam là một thành viên. Tôi có dịp dự những buổi ấy trong những chuyến về nước làm việc. Bây giờ thì sau Nhạc đến Thơ. Quanh năm suốt tháng tôi sống với Nhạc và Thơ. Nay lại được có dịp hòa tiếng nhạc giọng ngâm với các bạn tri âm trên thế giới thì vui biết mấy!

Đối với các nghệ nhân lão thành, để ghi ơn những người suốt đời giữ gìn, phát triển, phổ biến, giảng dạy nghệ thuật truyền thống, sẽ có một chánh sách tôn vinh các vị bằng một danh hiệu "Trésor humain vivant" tương tự như "Quốc gia chi bửu" của Nhật Bổn hay Đại Hàn, "Padma Shri", "Padma Bushan" của Ấn Độ, người làm nghệ thuật còn sống quí như bảo vật. Không phải đợi đến lúc qua đời rồi mới được đời biết ơn. Của quí đó không riêng cho một quốc gia hay một dân tộc nào, mà là của nhân loại. Tôi tạm dịch là "Nhân loại đương sinh chi bửu". Và tôi nhớ lại sau khi Unesco xuất bản đĩa hát về ca trù do tôi ghi âm tại Hà Nội năm 1976, Hội đồng quốc tế âm nhạc thuộc Unesco có tặng bằng danh dự cho bà cụ Quách Thị Hồ trong đó có câu:"Cám ơn Bà đã giữ vốn cổ quí báu không những cho Việt Nam mà cho cả nhân loại". Đó là cử chỉ đẹp của Hội đồng quốc tế âm nhạc riêng cho âm nhạc. Nay đề nghị mới sẽ mở rộng cho tất cả các loại nghệ thuật, âm nhạc, hội họa, điêu khắc, vũ điệu v.v.. Đẹp hơn và vui hơn biết bao!

Còn nhiều đề nghị khác về "Bản sắc dân tộc, về "Quyền tác giả", về "Vai trò của phụ nữ trong việc bảo vệ và truyền lại văn hóa truyền thống cho thế hệ mai sau", có dịp tôi sẽ trở lại các vấn đề ấy trong chi tiết.

Chỉ vui mừng là nhân loại đã tiến bộ và thảo luận rất nhiều về kỹ thuật. Nay, đã bắt đầu bàn đến văn hóa, nghệ thuật một cách rất sâu sắc và nghiêm túc. Nhưng từ thảo luận, đề nghị đến thực hành các biện pháp, con đường có xa không các bạn?

T.V.K
(132/02-2000)



 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
Tin nổi bật
  • BỬU ÝMột đất nước có lịch sử lâu đời hẳn nhiên thừa hưởng di sản phong phú và đủ loại.Trước hết, vấn đề di sản không nhất thiết đi đôi với Festival. Di sản có thể nằm  một cõi, mà Festival lại nằm một nơi. Cũng có thể phát huy riêng rẽ, phục vụ quần chúng khác nhau, nhưng cùng chung một trục văn hoá để cùng được bảo tồn và phát huy. Nhưng nếu di sản sánh đôi với Festival thì đó là một cuộc nên duyên như được dành sẵn.

  • PHAN THUẬN ANMối quan hệ công tác giữa UNESCO với Việt đã bắt đầu có từ hơn nửa thế kỷ trước. Nhưng, sự hợp tác chặt chẽ để mang lại những hiệu quả thiết thực và hữu ích cụ thể thì chỉ mới diễn ra trong gần 30 năm trở lại đây.

  • NGUYỄN THẾPhước Tích là một trong những ngôi làng được hình thành từ thế kỷ XV thuộc xã Phong Hoà, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên. Ban đầu, vào thời Lê sơ làng có tên là Dõng Quyết, sau đổi thành Phước Giang, đến thời Tây Sơn làng có tên gọi là Hoàng Giang, đến triều các vua Nguyễn, làng được đặt tên là Phước Tích cho đến nay.

  • NGUYỄN ĐẮC XUÂNHuế là một trung tâm văn hóa Việt Nam, các di tích thuộc Cố đô Huế và Nhã nhạc Cung đình Huế đã được UNESCO công nhận là hai di sản văn hóa của nhân loại. Điều đó không có gì phải bàn luận nữa. Điều mà chúng ta quan tâm, ngoài cái phần vật chất đó, ngoài Nhã nhạc cung đình Huế thì cái hồn, cái phần phi vật chất của trung tâm văn hóa Huế là cái gì, hiện ở đâu, làm thế nào để có thể tiếp cận và toàn cầu có thể sử dụng phát huy được?

  • NGUYỄN HỮU THÔNG Biểu tượng khu trung tâm trong quan niệm của nhiều tộc người, phần lớn đều liên quan đến các mối thông linh với thế lực siêu nhiên. Hệ đức tin biểu thị từ sự chọn lựa địa điểm thiết lập vùng trung tâm của người xưa, cũng mang mô hình gốc của thần thánh. Sự chọn lựa này có ý nghĩa quyết định và là công việc đầu tiên trong quá trình thiết lập một vùng cư trú.

  • NGUYỄN VĂN CAOLTS: “Thành phố và phát triển địa phương” là hai chủ đề tại Đại hội đồng lần thứ 27 của Hiệp hội Quốc tế các Thị trưởng nói tiếng Pháp (AIMF) tổ chức tại Huế từ ngày 24 đến ngày 26-10-2007, hội tụ trên 200 đại biểu là thị trưởng của các thành phố thành viên thuộc 46 nước trên thế giới. Đây là đại hội đồng lần đầu tiên tổ chức tại Việt và là lần thứ 2 diễn ra tại khu vực Đông Á (năm 2003 đã tổ chức tại Pnômpênh, Campuchia).

  • THÁI DOÃN LONGVà tôi cũng muốn mượn ý châm ngôn về Sêda để nói rằng cái gì thuộc về Quang Trung hãy trả lại cho Hoàng đế Quang Trung.

  • NGUYỄN ĐẮC XUÂN Như chúng ta đã biết: Hoàng Cung, Bảo tàng cổ vật, các lăng vua Nguyễn ở Huế là những nơi lưu giữ các cổ vật quý của triều Nguyễn và Huế xưa.

  • PHAN THUẬN THẢO1. Từ quan điểm về hệ thống “Báu vật nhân văn sống” của UNESCO...

  • Những ai đã từng đi đường bộ từ Bắc vào Nam đều phải vượt đèo Hải Vân và đã chứng kiến cái di tích Hải Vân Quan đứng sừng sững trên đỉnh đèo nhìn về phía vịnh Đà Nẵng.

  • Trên thực tế, việc bảo tồn những vốn quý của cha ông để lại quả không phải là việc đơn giản, dễ dàng. Nhưng chúng ta sẽ không thể có sự chọn lựa nào khác bởi vì sẽ không có một nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc nào cả nếu từ bây giờ chúng ta không biết giữ lấy những gì mình đang có.

  • Toàn cầu hóa đang là một xu thế, một hiện tượng rộng lớn bao trùm khắp thế giới, không chỉ về kinh tế mà cả trong lĩnh vực văn hóa và đời sống. Toàn cầu hóa và chống toàn cầu hóa đã trở thành vấn đề thời sự của thế giới. Trong bối cảnh đó, yêu cầu gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là một đòi hỏi cấp thiết, có tính sống còn của mỗi dân tộc khi phải đối mặt với xu thế toàn cầu hóa, đặc biệt là trên lĩnh vực tư tưởng và văn hóa.