Tuồng vua Trụ - Ảnh: sachxua.net
Tương truyền ông Duật tính khí mạnh mẽ, sức học sánh được với Quản Trọng, Bảo Thúc bên Tàu, có nghĩa có thể ra phò vua giúp nước. Người ta bảo không phải ông không muốn xuất chính vì gặp buổi chính sự triều Định Vương Nguyễn Phúc Thuần rối ren, phiền tạp, mà vì mãi đeo đuổi việc tìm hiểu lý khí đất trời cùng lẽ tương tác của vạn sinh. Lúc cày ruộng, ông Duật bảo lũ con: “Hết thảy muôn loài phải nương theo nắng mưa, ấm lạnh của mặt trời mặt trăng mà sống. Cho nên phải biết lúc nào thì gieo giống, lúc nào thì bón phân, xới cỏ. Cày ruộng gieo lúa là công việc lớn lao và hệ trọng trong cõi đất trời này”. Bà Duật than nghèo túng, ông nói: “Con người cũng giống như loài cây cỏ, đều lấy lẽ sống làm đầu. Khí tiết tốt, xanh tươi. Khí tiết xấu, úa tàn. Nhưng có ai nghe cỏ cây than thở đâu?. Mải khi bạn đồng môn của ông là ông Khảo, tri phủ Thương Sơn, có lần về thăm quê đem lời nói khích “nếu bo bo cái sở học cho riêng mình thì con người cũng chẳng hơn gì đất đá”, ông Duật mới chịu ra thi. Cũng đỗ hương cống như ông Khảo, và được bổ tri phủ ở đất Quảng Nam. Nhưng ông Duật xin được làm tri huyện sở tại, có nghĩa chức nhỏ hơn, và là quan dưới ông Khảo. “Vạn sự khởi đầu đều khó, nên Duật tôi muốn bắt đầu công việc nước ở nơi có nhiều người từng biết mặt mình”. Định Vương Thuần nghe lời ấy có phần khác thường, lấy làm nể, nên đã chấp thuận. Nhận ấn tín xong, ông không đến huyện đường, mà thẳng về quê, treo bảng tiếp dân ở nhà mình. Ông hương cống bảo ai muốn đề đạt điều gì cứ nói ra hết để quan ký lục chép vào sổ. Hơn tháng trời mới ngớt người đến gặp quan tri huyện mới. Hầu hết đều nói ra những việc làm ngang trái của quan tri huyện trước, là thân tộc của quan quốc phó Trương Phúc Loan, vì dân ta thán quá nhiều nên vừa được đổi đi làm tri huyện ở một huyện khác. Do biết ghế tri huyện sở tại đang trống, ông Duật mới xin thẳng với triều đình như thế. Việc đầu tiên của quan tri huyện mới là khảo sát đất đai. Không có nơi chốn nào trong huyện Thiên Sơn là ông Duật không đặt chân đến. Chỗ thì ông lệnh bỏ gieo lúa, trồng dâu để nuôi tằm, ươm tơ, dệt lụa. Chỗ, ông xuất công quĩ cho đắp đê, khai mương dẫn nước, để biến ruộng một vụ thành đôi ba vụ. Dải đất cằn bạt ngàn dọc chân dãy Thiên Sơn thì ông lệnh bỏ cây sắn trồng giáp năm cao không quá gối, để trồng cây rừng. Thấy việc làm của ông Duật có phần táo bạo, khác thường, ông Khải hơi ái ngại “Liệu có được kết quả như mong muốn không?”. Ông Duật nói “Duật tôi đã đọc được gần trăm cuốn sổ thư bàn việc canh nông, nay mới có dịp đem ra ứng dụng”. Công việc làm ăn đang trôi chảy, thì có người tố cáo quan huyện Thiên Sơn có âm mưu tụ tập dân chúng để làm phản. Triều đình giao cho tri phủ Thương Sơn xem xét sự vụ. Ông Khảo về huyện đường Thiên Sơn gặp ông Duật, “Theo chỗ ta biết, tay tri huyện cũ vì oán ghét ông nên đã súc siểm với quan quốc phó”. Ông Duật nói “Làm quan không đem lại lợi ích cho dân, để dân ta thán, xoay sang làm hại đồng liêu, là không phải lẽ”. Ông Khảo về triều tâu thẳng với Định Vương Thuần “Dân huyện Thiên Sơn đã tự động kéo đến gặp quan huyện mới để bày tỏ nỗi bất bình đối với quan huyện cũ. Vì sự an lạc của xã tắc, xin chúa thượng cho truy xét kẻ nào vừa đơm đặt điều gian dối”. Nước đã về đồng, tằm đã lên giàn bủa kén, dân chúng Thiên Sơn đương hết lời ca ngợi quan tri huyện mới, thì ông Duật nhận được chiếu chỉ đổi đi làm tri châu ở một vùng rừng núi thuộc đất Thuận Hóa. Thấy vợ con khóc lóc, ông hương cống khuyên “Như ta có chết nơi non xa nước lạ ấy thì nhà phải giữ lấy nền nếp làm ăn bấy lâu nay”. Lúc tiễn ông Duật, ông Khảo nói: “Do lời khuyên của ta mà ông mới xuất chính. Nay bọn người ti tiện hại ông không được, lại tìm cách đẩy ông đến nơi rừng thiêng nước độc, xin hãy gắng bảo trọng lấy thân” Ông hương cống cầm chặt tay bạn “Xưa, khi thất quốc, Giới Tử Thôi cắt thịt mình cho vua ăn để lập lại nước, khi nước định, vua quên, Tử Thôi chẳng dám nửa lời trách móc. Duật tôi đâu đã làm được gì cho đất nước này mà dám nghi trách đồng liêu”. Châu Sa Bôi thuộc vùng núi cao, dân tình còn thô lậu, không nói được tiếng trung châu, đói cơm, lạt muối. Lúc ông Duật đến thì quan tri châu cũ vì không chịu được cực khổ đã bỏ về nhà gần năm. Nhờ đọc cuốn U Châu tạp lục, biết lá rừng có thứ có vị mặn, ông Duật đã chế ra được muối ăn cho dân Sa Bôi. Hết lạt muối, nhưng thiếu cái ăn. Ông Duật lại nghĩ ra thứ nỏ bắn cùng lúc mười mũi tên, và thứ bẫy làm bằng đá núi. Thú rừng bắt được nhiều vô kể, lớp ăn, lớp đem xuống trung châu để đổi lấy gạo ăn và vải mặc. Khi dân Sa Bôi ngăn được nước suối để cấy lúa, và nói được tiếng trung châu, thì tiếng đồn về cách chăn dân của ông Duật đến tai ông Khảo. Trong lần về triều để xin giảm bớt số binh lính ở phủ Thương Sơn, ông Khảo nghe được bao nhiêu lời bàn tán về bạn ông “Con người ấy lẽ ra phải làm quan triều để giúp chúa thượng ta trong việc trị nước”. Nghe lời này, ông Khảo vừa mừng vừa lo. Quan phủ Thương Sơn đánh liều tâu bày với Định Vương Thuần: “Là chỗ bạn chí thiết, thần biết rất rõ về ông hương cống Duật. Sách đọc đến nghìn cuốn, về thiên văn địa lý đoán trước được nắng mưa, về phép trị nước biết cách làm cho nước mạnh dân giàu. Xin chúa thượng xét soi để ông Duật được đứng vào văn ban võ ban ở triều thì có lợi muôn phần cho huân nghiệp của chúa thượng”. Định Vương Thuần chưa có lời gì thì quan quốc phó Trương Phúc Loan đã vặn hỏi ông Khảo: “Quan phủ Thương Sơn chiếu điều luật nào của triều đình để xin vinh thăng cho ông Duật?”. Ông Khảo cố kiềm chế mà không được, liền tiến đến trước mặt quan quốc phó: “Còn ông thì theo điều luật nào để ngồi ghế quốc phó?”. Sau đó không lâu có người thân tín của ông Khảo mang thư đến nhà ông Duật “Tài trị nước của ông có thể đứng cạnh vua. Song, ta biết đám quan dốt nát, hèn hạ đang tìm cách thải ông về dân dã, bởi ông còn làm quan thì có ngày chỗ ngồi cao sang của bọn họ sẽ không còn. Có thể ta sẽ bị hại. Ông phải gắng gìn giữ lấy thân”. Ông hương cống có phần nghĩ ngợi trước những lời chân tình của người bạn cũ. Song, liền cho là bạn ông có lòng hoài nghi thái quá. Đến lúc nhận được chiếu chỉ sai ông xuống động Man thuộc châu Sa Bôi để thay chân viên tù trưởng ở đó vừa mới chết, ông Duật mới thấy giật mình. Từ ngày hết đói cơm lạt muối, người động Man coi quan tri châu Sa Bôi như cha đẻ thứ hai của mình. Nhờ tình nghĩa ấy, ông hương cống cũng bớt phần nghĩ ngợi. Khi nghe tin ông Khảo bị triều đình bắt giam, ông Duật chẳng kịp nói với ai một lời, nhảy lên con ngựa già người động Man đã tặng ông, chạy thẳng một mạch về kinh. Ở bờ sông Linh, quan đô tri của ti xá sai đương sắp xếp đội hình của lính đao phủ. Lúc ông Duật tìm đến nơi thì đầu ông Khảo đã lìa khỏi thân. Ông hương cống gục lên lưng con ngựa già, khóc bạn, rồi bảo ngựa: “Ngươi hãy trở về nói với người động Man rằng kể từ nay ta không còn là tù trưởng động Man nữa”. Rất khó khăn, ông hương cống mới vào được phủ Dương Xuân bên bờ nam sông Linh, nơi Định Vương Thuần đang ngoạn cảnh. “Duật tôi rất đau lòng trước cái chết của người bạn cũ, nên liều mình đến gặp chúa thượng để được biết quan tri phủ Thương Sơn đã làm điều chi đến phải tội chết?”. Định Vương Thuần vốn nể ông Duật từ hôm đọc bài văn sách khảo hạch và cho ông đỗ đầu khoa thi hương cống, nên đã không hạch tội đường đột vào phủ, mà còn cho ông biết theo tấu trình bên ti xá sai, ông Khảo xin giảm bớt lính phủ để lấy khoản binh lương ấy nuôi binh lính riêng, chờ ngày khởi loạn. Thấy ông hương cống quá khổ đau, Định Vương Thuần tìm lời an ủi, rồi nói: “Nay quan tri huyện đã rõ sự việc ấy rồi, hãy gắng trở lại Thiên Sơn chăn dân giúp ta”. Ông hương cống thưa “Duật tôi đã được triều đình đổi đi làm tri châu Sa Bôi, rồi xuống làm tù trưởng động Man ở châu ấy hơn năm. Nay liều chết gặp chúa thượng để biết vì sao ông Khảo bị chém, và xin được lui về”. Định Vương Thuần giật mình “Ông bị biếm trích sao ta không biết? Mà sao lại lui về?”. Ông hương cống đáp “Duật tôi sợ chưa làm được việc chi đã bị rơi đầu như quan phủ Thương Sơn, nên quyết trở lại nghiệp cày cuốc, xét ra có ích hơn cho huân nghiệp của chúa thượng”. Đi cày ruộng ít lâu, ông hương cống lại nhớ lời ông Khảo, không dám để phí sở học của mình, xoay sang soạn tuồng hát bội. Bấy giờ ở Đàng Trong, hát bội rất thịnh hành. Thi đỗ, được bổ quan, thì rước gánh hát về hát mừng. Nhà giàu, sinh được con trai, cũng hát mừng. Đấy là chưa kể mỗi năm hai bận xuân kỳ thu tế ở các đình làng, đều có hát bội. Ở huyện Thiên Sơn thời ấy có đến năm bảy gánh hát. Ông bầu gánh hát Lâm Thượng nghe ông Duật soạn tuồng, liền mang lễ vật đến nhà “Xin ông hương cống hạ cố giúp cho bổn ban về tuồng tập, lộc tổ được bao nhiêu sẽ xin kính cho một nửa”. Ông Duật bảo “Ta ngỡ làm quan sẽ đem điều hiểu biết của mình ra phục vụ đất nước. Không ngờ, ở chốn quan trường mỗi việc lo giữ chiếc ghế đã chiếm hết thời gian, thì đâu còn để lo cho dân cho nước. Nay chỉ muốn mượn sân khấu hát ca để tả lại những cảnh đời bình thường mà phải suy gẫm, thấy là vui nhưng sa nước mắt, để giúp người đời thấu hiểu thêm về lẽ nhân sinh”. Theo lời truyền, tuồng ông Duật soạn phần lớn mượn các điển tích thời tam hoàng ngũ đế bên Tàu. Ông Toại Nhân tìm ra lửa, nướng cua đá cho rợ Miêu ăn, khen ngon. Ông Phục Hy đương dạy dân cày ruộng, thấy chim diều hâu đâm chết con gà con, thì sa nước mắt. Vua Thái Giáp nhà Thương không noi gương các bậc minh quân đời trước làm điều bạo ngược, bị quan phụ chính Y Doãn đem an trí ở đất Đồng. Hết thảy các bản tuồng ấy đều bị thất truyền. Riêng tuồng Cuộc hội quân ở bến Mạnh Tân tả chuyện Tây Bá Phát hội quân các nước ở bến Mạnh Tân để kể tội vua Trụ thì ngày nay dân Lâm Thượng còn nhớ cốt truyện. Cũng theo lời truyền, tuồng vua Trụ được người xem thời bấy giờ rất hâm mộ. Hễ làm hát bội thì khổ chủ đòi diễn tuồng vua Trụ. Lời lẽ tuồng ấy có tính chất bác học, mà đào kép đều là chân quê, ngày thường làm nghề ruộng, nghề rừng, lúc có ai kêu đi hát mới xáp lại ráp tuồng, ông hương cống phải đích thân tập vợt mới diễn nổi. Do vậy chỉ gánh hát Lâm Thượng mới diễn được tuồng Cuộc hội quân ở bến Mạnh Tân. Các đào kép thủ các vai Đắc Kỷ, Tây Bá Phát, Thương Dung, Tỉ Can, Cơ Tử thường được nhiều tiền thưởng. Nếu là nhà quan làm hát bội, thì vai vua Trụ thường được khổ chủ cho tiền trước rất hậu, để kép thủ vai ấy hứng thú hát cho hay. Về phía gánh hát, vua vai Trụ là vai chính của tuồng nên được phần lộc tổ nhiều nhất. Lúc đầu, chỉ kép Xiên đóng được vai ấy. Xiên làm nghề rừng, người cao to, tiếng nói rất lớn, do ngày nào cũng cầm rìu chặt cây, nên đôi tay rất khỏe. Lúc vua Trụ xua binh triều ra đất Mục Dã để đối địch với quân các nước. Xiên cầm thương múa rất tròn, tiền thưởng ném như mưa lên sân khấu. Về sau ông bầu phát hiện ra kép Chất có khuôn mặt hình quả bí đao, liền bàn với ông Duật: “Nếu kẻ thêm đôi mắt xếch, khuôn mặt ấy có vẻ ác, rất hợp với vai vua Trụ”. Ông hương cống cho vợt thử, quả nhiên kép Chất thủ vai vua Trụ đạt hơn kép Xiên. Biết mình sắp trở thành kép chính của gánh hát, Chất giao việc ruộng nương cho vợ, ngày nào cũng nằm nhà, vợt lại lời hát, điệu đi. Sắp đến ngày hát ở đình làng Lâm Thượng, Chất chạy đến gặp ông bầu: “Thằng Xiên bảo sẽ có đổ máu nếu Chất này thủ vai vua Trụ, xin ông bầu tìm phương giải cứu”. Ông bầu hát sợ xảy chuyện chi thì chẳng còn ai dám kêu gánh hát của mình đi hát, liền chạy đến cầu cứu ông Duật. Ông hương cống cười, bảo “Bọn chúng cùng làng xóm, ra vào thấy mặt nhau, vì tức mà nói vậy thôi. Chẳng lẽ trên sâu khấu ca cũng giành giật nhau ghế vua quan sao?”. Đám hát ở đình làng Lâm Thượng, Chất được phân vai vua Trụ. Xiên được phân vai hoạn quan hầu vua Trụ, nhưng anh ta lấy cớ trặc chân, xin làm binh triều. Lớp vua Trụ mê đắm Đắc Kỷ, tiền thưởng ném lên sân khấu như bướm bay. Ông Duật và ông bầu đứng ở cánh gà, nhìn nhau với vẻ rất hài lòng. Đến lớp vua Trụ mổ bụng Tỉ Can thì bỗng có tiếng la “ giết tên hôn quân ấy đi”. Người xem hát tràn lên sân khấu, lôi vua Trụ ra khỏi ngai vàng. Lý trưởng của làng cũng nhảy lên sàn diễn, hét “ai về chỗ nấy để xem cho hết tuồng”. Nhưng kép Chất đã bị ai đó chém ngang lưng, máu chảy lênh láng. Theo cáo trạng của cha mẹ Chất, chính Xiên đã xúi dân xem hát đánh vua Trụ, để thừa dịp giết Chất. Song, đây là nghịch cảnh bi thương, nên chẳng có ai dám đứng ra làm chứng cho lời buộc tội kia. Lý trưởng của làng xử không xong, báo lên huyện. Do không tìm ra được đích xác ai đã giết Chất, nên cả đám người xem hát hôm ấy đều là thủ phạm. Nhưng luật triều thời bấy giờ không có chỗ nào nói về trường hợp này, quan huyện Thiên Sơn đành ghép dân xem hát hôm ấy vào tội làm đảo lộn cảnh thạnh trị của vua, mỗi người đi xem hát phải nộp hai mươi quan tiền phạt, số tiền này dùng làm tiền tử tuất cho ông vua tuồng xấu số. Cùng dân làng chôn cất Chất xong, ông hương cống bảo vợ con “Ta đi lần này đôi ba tháng mới về. Mà cũng có thể năm mười năm mới về. Bà nó với lũ con gắng làm lụng, chớ để xảy ra cảnh đói rét”. Hai tháng, ba tháng, rồi một năm, ông Duật vẫn chưa về. “Không chừng ông hương cống về kinh đem sở học của mình ra giúp chúa thượng chấn chỉnh lại cảnh rối rắm ở triều”. Trong các hương chức của làng có người biết quan quốc phó Trương Phúc Loan đang lung lạc chính trường, nên nói thế. Nhưng các vị có chút thân thuộc với họ hàng quan quốc phó thì bảo ông hương cống đi làm giặc. Mười mấy năm sau, gánh hát Lâm Thượng bị rã, vì các đào kép đều già, không còn ca hát nổi, cuộc sống dân làng cơ cực hơn trước vì mất mùa, vì sưu cao thuế nặng, hầu hết phải vào núi rừng Thiên Sơn đốt củi, đốt than, đến mùa trái rừng thì người ta đổ vào đấy để hái trái về đổi lấy gạo. Một hôm, có số người trong làng đi nhặt trái ư, lạc vào tận đỉnh hòn Chủ Sơn, là ngọn cao nhất trong dãy Thiên Sơn. Lúc tìm được phương hướng trở về thì nghe có tiếng suối chảy. Mọi người lấy làm lạ sao đương nắng hạn lại có nước suối trên đỉnh cao. Lần tới chỗ có tiếng suối thì phía trước mặt có khoảng đất bằng rất rộng. Đi lần tới nữa thì nghe tiếng nước chảy gần hơn. Trong lúc mọi người vừa bước vừa mải mê nhìn cảnh lạ, một động đá đã hiện ra ở cuối khoảng đất đầy các loài kỳ thảo. Ở nơi cửa động, một đám khỉ đang nhảy múa. Nhưng thấy có người đến, bọn chúng túa ra chạy. Một con vượn hình nhân to lớn vẫn ngồi yên ở bên trong cửa động, tay đang cầm hòn đá nhỏ gõ lên hòn đá lớn, vừa gõ, vừa nhìn đám người hái trái, nhoẻn miệng cười. Thì ra, không phải tiếng suối, mà là tiếng gõ đá theo nhịp nước chảy, con vượn đã gõ nhịp cho bầy khỉ múa. Một người trong bọn nghi hoặc, cất tiếng hỏi to: “ Có phải ai đấy đã lạc vào sống ở đây không?”. Con vượn hình nhân vẫn nhìn mọi người, nhoẻn cười, và tiếp tục gõ đá. Đã đến lúc ai nấy đều nghi hoặc trông lòng, nên chẳng còn sợ sệt, kẻ xông sát vào con vượn để nhìn cho rõ mặt, người lao vô động đá lục lọi. Người ta biết đích xác đấy là ông hương cống Duật vì đã tìm thấy vở tuồng vua Trụ được cuốn tròn, nhét ở một kẹt đá trong động. Về đến làng, gặp ai ông hương cống cũng cười. Ai hỏi gì, ông cũng chỉ cười. Ông hương cống không còn nhận ra bất cứ người nào trong làng. Và không còn nói được tiếng người. Tháng 9/ 98- 10/99 N.T.H (139/09-00) |
PHAN TUẤN ANHLớp Lý trong một chiều nhốn nháo. Vài đứa con gái ngồi sụt sùi cho nhân vật nữ trong phim trên ti vi chết sớm và nguyền rủa đạo diễn như một tay giết người. Những đứa con trai thì tiếc rẻ cho một vài pha bóng hụt tối qua, để lại hậu quả là mất hẳn một "tháng lương" mà nhẽ ra đã có thể lĩnh sáng nay tại... chủ quán.
NGUYỄN VIỆT HOÀLGT: Khi ánh sáng phản chiếu từ mặt trái đồng tiền ùa vào cánh cửa làng mở rộng, “sức nóng” của nó gần như thiêu rụi mọi nền tảng đạo đức một bộ phận không nhỏ đám thượng lưu gồm cả quan viên hương lý. Căn bệnh mà tác giả Nguyễn Việt Hoà mổ xẻ trong truyện ngắn dưới đây, dẫu chưa cao tay để diệt bằng hết những vi-rút-làng, song việc ngăn chặn một đại dịch bắt đầu là có thể...S.H
TRẦN HẠ THÁP1/ Người đàn ông đang huơ rìu. Liên tục những bi củi tươi bị xé phanh, toang toác. Gió lạnh một buổi tàn đông, sắp Tết nhưng trên khuôn ngực mồ hôi loang lổ như mưa. Xóm lò heo. Buổi sáng chưa mở mắt đã hỗn độn, mù trời hơi nước. Cái thế giới được khoanh vùng bằng tiếng kêu bi thiết các con vật thảm tử. Mùi phân chuồng phát tán, nghẹt thở. Tiếng người lê la trả giá, mặc cả. Tiếng cười rộ lên đắc ý trộn lẫn tiếng chửi thề tục tằn đe doạ. Đâu đó, mơ hồ giọng trẻ con khóc và tiếng ru hò ngái ngủ xa xôi…
NGUYỄN NGỌC LỢITôi diện bộ "téc gan" quân nhu, dắt súng vào người, dặn dò cậu lái xe rồi hoà vào dòng người đi ra sân bay. Được giao nhiệm vụ về nước sắm hàng, gặp một sự kiện quan trọng, tôi không muốn bỏ lỡ dịp được chứng kiến. Thị xã Lộc Ninh năm 1973 đã trở thành thủ đô của chính phủ cách mạng.
THÁI BÁ TÂN…Con chim hung dữ màu đen là trọng tâm của bức tranh, được ông giành hết tâm sức miêu tả rất sống động. Trong tranh, nó đang bám chân vào ngực Prômêtê, xoè hai cánh giữ thăng bằng, chiếc mỏ khoặm ngậm một miếng tim vừa moi từ lồng ngực khổng lồ của chàng…
NGUYỄN ĐỨC SĨ TIẾNMọi người đến Huế với những lí do khác nhau. Riêng các văn nghệ sĩ thì thường đến để tìm cảm hứng sáng tác. Tuy nhiên ý tưởng của mỗi người thì mỗi khác, chẳng ai giống ai. Họa sĩ Vĩnh Trung và nghệ sĩ Hải Lý là một trong những trường hợp như vậy.
XUÂN ĐÀIChuyện thằng Thanh con cô Ngoan ở làng Đông cuối tháng này tổ chức đám cưới với con Thuý con cô Lâm ở làng Nổi, dân xã Vĩnh Sơn ai cũng tỏ tường. Cái đận cô Lâm có chửa, điều tiếng khắp làng, người ta đoán già đoán non về cha của đứa bé. Đoán vụng đoán trộm, thì thầm nhỏ to sau lưng, chứ thấy bóng cô đi ngang qua là họ im bặt. Nó mà nghe được nó tế cho! Nó vén mồm, vén váy, réo tên cúng cơm ba đời nhà mình ra mà chửi.
PHẠM THỊ XUÂNChị Xoan trở mình nhè nhẹ, sợ làm đứa cháu giật mình thức giấc. Chị quay mặt vào tường như cố tránh cái ánh sáng xanh dịu phát ra từ ngọn đèn ngủ. Chị nhắm kín mắt nhưng vẫn không sao ngủ được. Đầu óc chị rối bời bao ý nghĩ. Có một cái gì day dứt, một cái gì tiếc nuối, một cái gì hẫng hụt vừa đi vào cuộc đời chị. Chị bỗng thấy lòng mình trống trải đến vô vị...
PHẠM THỊ XUÂNLGT: Ấn tượng của một nữ tác giả mới lần đầu tiên gửi tác phẩm đến cho TCSH thật khá đậm đà. Ấy là Phạm Thị Xuân, một phụ nữ ở độ tuổi đã qua thời thanh xuân, đang công tác tại một đơn vị y tế huyện Quảng Điền.
QUÝ THỂCó ai đến nhà chơi, bà cụ Tuần chỉ mép tấm phản gỗ mời ngồi, bà nói:- Giang sơn của "bầy choa" (chúng tôi) chỉ có chừng ni. Không ghế bàn, xa lông, sập gụ tủ chè chi cả, chịu khó ngồi đỡ, ông bà mô áo quần trắng trẻo sạch sẽ sợ dơ, thì ngồi lên đây. Bà cụ xoè cái quạt giấy cũ đã rách, lộ ra mấy cái nan tre lót cho khách ngồi. Nhưng không ai nỡ ngồi lên cái quạt giấy của cụ.
NGUYỄN THỊ ANH ĐÀO...Sáng hôm ấy bà con xóm đạo đi lễ rất đông. Người ta nhìn thấy một vệt sao băng vào lúc trời tảng sáng. Họ cho rằng Chúa thấu hiểu được nỗi đau đang dày xéo trên thân thể Xoan. Nhưng cũng chính vì thế mà bố cô lại quay về làm chính con người liêm khiết hồi xưa. Thiên đường cũng có những con đường riêng để người ta sám hối.
XUÂN ĐÀI 1. Mỗi lần từ quê trở về Sài Gòn, sống bên chồng và hai đứa con, tôi không nguôi nhớ đến chị. Năm nay chị đã ngoài bốn mươi, không chồng, không con, lủi thủi ra vào trong ngôi nhà một gian hai chái. Ngôi nhà vừa được xây dựng cách đây gần ba năm bằng số tiền chị tằn tiện, chắt bóp mười mấy năm và tiền vợ chồng tôi phụ giúp chút đỉnh. Vài ba năm, vợ chồng con cái chúng tôi mới về thăm chị một lần. Chị mừng, chị vui, trò chuyện với các cháu suốt ngày. Chị quấn quýt lũ trẻ, lũ trẻ cũng quấn quýt chị.
TRẦN THỊ TRƯỜNGNgày trăng tròn lẻ. Tháng Trung Thu năm Đại Bảo thứ 3.Người hai lưỡi bảo là ngày Sao Thổ phạm vào Thái Âm.Người ngắn lưỡi nói Sao Chổi mọc ở phương Tây.Người dài lưỡi bảo có tinh vượn đen ăn mặt trời, ngày Nhật thực, nếu không yểm kỹ sông Nhị đang nảy vàng ròng sẽ ngừng.Động đất.
VIỆT HÙNGTrước đây, anh là người lừng danh, một tay "cua - rơ khét tiếng" trên xa lộ. Đã một thời anh chỉ biết chiến thắng. Người ta từng mệnh danh, anh là người sinh ra để đua xe đạp, anh không hề có đối thủ. Anh xem thường sự chiến thắng của mình, cho nó là điều hiển nhiên. Anh coi ánh hào quang của vòng nguyệt quế chỉ có tác dụng tô điểm thêm cho vẻ đẹp của mình mà thôi. Bởi, không có nó, anh vẫn là một thần tượng chẳng gì "khuất phục nổi".
NGUYỄN THÁNH NGÃĐêm nay trăng nhão, không biết là đêm trăng gì. Ở xa nhìn về đồi Kà Mạ vẫn một khối đen sì. Nếu có ai nhướn mắt nhìn thật kỹ sẽ thấy cái khối đen sì ấy nhô lên như một cái đầu người đôi mắt lấp láy đom đóm. Thỉnh thoảng gió hất cái đầu tóc rối bù xù bay về phía ruộng. Tiếng chim cú kêu mỗi lúc một thê lương, ớn lạnh từng đốt xương sống...
THÁI BÁ TÂNTháng trước, ở phường B. thị trấn Đức Giang, huyện Gia Lâm, nơi tôi về nghỉ hưu mấy năm nay, đã xẩy ra một vụ trọng án có nhiều tình tiết rất kỳ lạ, có thể nói bí ẩn không sao giải thích nổi, đến mức cuối cùng người ta quay sang cho rằng nhất định phải có yếu tố thần linh ma quỷ trong vụ này.
PHẠM THỊ ANH NGA Truyện ngắn...trái tim có những lý lẽ mà lý trí không thể nào biết được...
PHAN VĂN LỢIBuổi giao lưu và trao giải thưởng cho các tác giả đoạt giải trong cuộc thi viết truyện ngắn do Hội Nhà văn tổ chức đã tiến hành được gần nửa giờ. Gã nhấp nhỏm trên chiếc ghế kê phía sau cánh gà sân khấu, bồn chồn không yên. Chừng thông cảm với tâm trạng của gã, cô gái phục vụ mặc áo dài đỏ bưng tới cho gã ly nước, nhẹ nhàng nói: "Chú cứ yên tâm ngồi nghỉ cho khoẻ. Giải A bao giờ cũng trao cuối cùng, chú ạ!"
KHẢI NGUYÊN Pa-ri, mùa hạ năm 198...Vườn Bách thảo giữa thành phố kề sông Xen phía tả ngạn. Ông đến đây như một kẻ lánh đời, sợ nơi đông người. Thật ra, phần lớn đường phố Pa-ri trong giờ làm việc không ồn, không thừa thãi người đi nhong như ở Việt Nam. Em ông ở quê ra Hà Nội chơi đứng ngắm dòng người và xe nườm nượp qua lại cứ tự hỏi: những con người này đi đâu, về đâu mà tuôn mãi như là chẳng ai về nhà cả, như là cái "nghiệp" trời đày phải đi.
ĐỖ KIM CUÔNGNhiều năm trôi qua tôi đã trở thành người đàn ông đứng tuổi. Có một mái ấm gia đình, vợ con hạnh phúc. Nhưng mỗi lần nghĩ về nàng, một người đàn bà chỉ kịp quen trên chuyến đò từ Huế ra Phong Điền, chia tay nàng để nhiều năm sau, tôi mới được gặp lại nàng trong một hoàn cảnh khác, tôi vẫn giữ nguyên một cảm giác hết sức lạ lùng. Một ý nghĩa luôn ám ảnh tôi khá kỳ quặc rằng: Tôi đã bị nàng hiểu lầm, là một chàng lính giải phóng “hám gái, dại khờ”... Bởi vì sau vụ việc ấy, chính tôi cũng rủa thầm mình là ngu ngốc.