Huyền thoại, sự thật và tiểu thuyết

10:16 14/05/2009

NGUYỄN KHẮC PHÊ (Đọc “Thân Trọng Một – con người huyền thoại” của Nguyễn Quang Hà)Đã từ lâu, tên tuổi anh hùng Thân Trọng Một trở nên thân quen với mọi người, nhất là với quân dân Thừa Thiên Huế; những “sự tích” về ông đã thành truyện “truyền kỳ” trong dân chúng và đã được giới thiệu trên nhiều sách báo. Tuy vậy, với “THÂN TRỌNG MỘT – CON NGƯỜI HUYỀN THOẠI”, lần đầu tiên, chân dung và những chiến công của ông đã được tái hiện một cách đầy đủ và sinh động nhất.

Anh hùng Thân Trọng Một

Thoạt nghĩ, cứ tưởng rằng viết về một con người đã trở thành huyền thoại như Thân Trọng Một sẽ có nhiều thuận lợi vì nhân vật đầy cá tính, các chiến công thì đều hấp dẫn...; nhưng ngẫm ra, nhà văn lại bị những điều đó “trói buộc”, không dễ “hư cấu” – một thủ pháp quan trọng trong nghệ thuật văn chương; hơn nữa, những “sự tích” truyền kỳ thường có “dị bản”, phải cân nhắc tìm hiểu công phu mới tìm ra sự thật; lại có “sự thật” rất thú vị với người cầm bút, với độc giả, nhưng vì lẽ này lẽ khác chưa tiện nói ra bây giờ...

Trong điều kiện ấy, nhà văn Nguyễn Quang Hà đã chọn hình thức thể hiện như là một cuốn hồi ký (Trong “Lời cuối sách”, tác giả cũng gọi đây là “tập hồi ký”). Có điều độc đáo, đây là hồi ký của nhiều người – những người thân trong gia đình, các chiến hữu và bản thân tác giả - về anh hùng Thân Trọng Một, nên cuốn sách vừa phong phú sự kiện, chi tiết, phản ảnh được cuộc chiến đấu gian khổ và anh dũng của quân dân Thừa Thiên - Huế trong hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc, vừa thể hiện được nhân vật từ nhiều góc nhìn khác nhau. Chúng ta không chỉ được biết những chiến công lẫy lừng của ông như các trận đánh trên đường tàu (thời chống Pháp), trận đánh vào Khách sạn Hương Giang (thời chống Mỹ) làm kẻ thù khiếp sợ, mà còn được “sống” cùng ông trong tình cảm yêu thương nồng cháy với gia đình, với chiến sĩ.

Qua 19 chương sách với 250 trang, Thân Trọng Một hiện ra trước mắt độc giả như một chiến sĩ quả cảm phi thường, đồng thời là một vị chỉ huy đầy tài năng và lòng nhân ái thật đặc biệt. Nhiều lần, trong thời kỳ gian khó nhất, chính là tình yêu thương chiến sĩ đói rét đã thôi thúc ông lập công (như trận đánh đồn An Lỗ, lột hết quần áo kẻ địch cho quân ta...) Ông nổi nóng, quát nạt, doạ cách chức cấp thuộc quyền cũng chỉ vì thương chiến sĩ bị đói trên điểm chốt; thậm chí ông thà chịu kỷ luật để có gạo cho lính ăn. Đối với cả kẻ đào ngũ do giao động trong chốc lát và vì bất bình với người chỉ huy kém cỏi, tình bao dung của ông đã đưa họ trở lại đội ngũ, trở thành anh hùng (Chương “Chuyện nhặt bên đường” – Theo lời kể của Hiệp, của Thảo Nguyên) Dòng chữ “Theo lời kể của...” dưới hầu hết các chương như là “nhân chứng”, giúp thuyết phục người đọc tin rằng huyền thoại về người anh hùng đều là sự thật, chứ không phải chuyện hoang đường.

Có lẽ chính nhờ những ưu điểm đó mà cuốn sách đã đồng thời được báo “Văn nghệ” (Hội Nhà văn Việt Nam) đăng nhiều kỳ và in cả ở Hà Nội (NXB Quân đội nhân dân) và Huế (Bộ chỉ huy Quân sự Tỉnh Thừa Thiên - Huế & NXB Thuận Hoá). Tuy vậy, người đọc và chính cả tác giả, cũng chưa thoả mãn. Một cuộc đời như của anh hùng Thân Trọng Một xứng đáng được viết đầy đủ và kỹ càng hơn nữa. Chúng ta vẫn còn thấy những “khoảng trống” hoặc những chỗ sơ sài. Thiết nghĩ chỉ riêng cuộc rút quân khỏi cứ điểm 815 (Chương “815 - Tháng 8 năm 1968”) đã có thể dựng thành một cuốn tiểu thuyết đầy chất bi tráng tựa như tiểu thuyết “Chiến bại” của nhà văn Liên Xô Pha-đê-ép, một cuộc lui quân nhưng lại làm nổi rõ phẩm chất anh hùng của người chiến sĩ cách mạng. (Nhà văn Nguyễn Quang Hà cho biết, có chi tiết, sự kiện rất đáng miêu tả kỹ, nhưng ông chỉ viết qua vài dòng vì một sự “tế nhị” nào đó...)

Trong “Lời cuối sách”, tác giả đã tha thiết đề nghị bạn đọc cung cấp thêm những “huyền thoại” “còn nằm trong ký ức của nhân dân”, để khi có dịp sẽ hoàn chỉnh tập sách này. Như vậy, “Thân Trọng Một - con người huyền thoại” đang là một cuốn sách “mở”. Nhà văn đang chờ đợi tư liệu bổ sung và độc giả chờ một tác phẩm có chất lượng cao hơn - có thể đó sẽ là một cuốn tiểu thuyết với nhân vật chính là Thân Trọng Một, người anh hùng đã sống trong lòng nhân dân Thừa Thiên - Huế suốt nửa thế kỷ qua.

Trường An - Huế, 26/3/2003
N.K.P.
(171/05-03)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

'Ngửa' - Một chút cảm nhận

BÙI NGUYÊN

Ngửa (Nxb. Hội Nhà văn, 2017) không đơn thuần chỉ là tập truyện ngắn với nhiều hoàn cảnh thân phận và sự trầm tư riêng biệt của cư dân Sài Gòn đã cùng tác giả đồng hành qua hơn nửa thế kỷ sinh cư trên cái thành phố vốn dĩ là trung tâm sinh hoạt sôi động năng nổ với đầy đủ hương vị sống. Đó là cảm nhận đầu tiên của tôi khi lần lượt mở từng trang của tập truyện ngắn ngồn ngộn hoài niệm của nhà văn Ngô Đình Hải.
Hàn Mặc Tử - thi sĩ thiên tài của “loài thi sĩ”

NGUYỄN TRỌNG TẠO

1.
Trước khi có Hàn Mặc Tử, người ta chỉ biết có hai loài đáng trọng vọng là “Thiên thần” và “loài Người”. Nhưng từ khi có Hàn Mặc Tử, người ta mới biết còn có thêm một loài nữa, đó là “loài thi sĩ”.
Yếu tố bất ngờ trong bài thơ ‘Bông hồng cho mẹ’

NGUYỄN THỊ TỊNH THY

Bông hồng cho Mẹ của bác sĩ - thi sĩ Đỗ Hồng Ngọc là một bài thơ hay về mẹ. Hay đến mức nào? Hay đến mức lặng người, lạnh người. Hay đến mức phải gọi đó là tuyệt tác.
Giấc mơ/ Sự chết

LÊ MINH PHONG

(Nhân đọc Chậm hơn sự dừng lại của Trần Tuấn, Nxb. Hội Nhà văn, 2017)
Tản Đà - Trích Tiên giữa trần gian

TRẦN NGỌC HỒ TRƯỜNG

Tư tưởng văn học của Tản Đà (1889 - 1939) không thuần nhất mà là sự hỗn dung của “tư tưởng Nho gia, tư tưởng Lão Trang và tư tưởng tư sản”¹.
Dấu ấn dân gian trong truyện thiếu nhi của Phan Thị Thanh Nhàn

MỘC MIÊN (*)

Là một trong những cây bút trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Phan Thị Thanh Nhàn không chỉ là người có duyên thầm trong thơ mà còn có duyên kể chuyện đặc biệt là những câu chuyện dành cho lứa tuổi thiếu nhi.
Thi Hoàng, buổi trưa trong thơ

NGUYỄN ĐỨC TÙNG

Trong thơ trữ tình, lịch sử không tồn tại. Trường ca làm chúng tồn tại.
Vài suy nghĩ về những cây bút trẻ (thời điểm 1990)

(Ý kiến của Nguyễn Văn Bổng, Xuân Cang, Nguyễn Kiên, Hà Minh Đức, Hoàng Ngọc Hiến)
Sự ra đời của đế chế Nguyễn (*)

Sách chuyên khảo “Sự ra đời của đế chế Nguyễn” của A.Riabinin tiến sĩ sử học Xô Viết nghiên cứu lịch sử xã hội - chính trị của Việt Nam vào đầu thế kỷ XIX.
Khi trái đất không nhất thiết phải có con người

LÊ MINH PHONG

(Nhân đọc: Rừng khô, suối cạn, biển độc… và văn chương của Nguyễn Thị Tịnh Thy, Nxb. Khoa học xã hội, 2017).
Ngày xuân “Vịnh sử” nhớ anh hùng

TRẦN VIẾT ĐIỀN

Trong sách “Nhìn lại lịch sử”, Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2003, tác giả Phan Duy Kha viết bài “Một bài thơ liên quan đến lăng mộ vua Quang Trung”.
Lý Văn Sâm và khoảnh khắc

BÙI KIM CHI

“Tháng Tám năm Ất Dậu (1945)… Là công dân Việt Nam nên tôi đã tham gia phong trào chống xâm lăng…”. (Truyện ngắn Mũi Tổ).
Triết luận trong thơ Văn Công Hùng

TRƯƠNG THỊ TƯỜNG THI

Thuật ngữ triết luận gắn với tính trí tuệ hay tính triết lý trong văn học nói chung và trong thơ ca nói riêng xuất hiện từ rất sớm.
Dòng đời dữ dội và cốt cách nhà văn Nguyễn Khắc Phê

NGUYỄN THẾ QUANG

Nói đến nhà văn Nguyễn Khắc Phê thì không gì bằng đọc cuốn tự tuyện của anh. Số phận không định trước(*) đưa ta đi suốt cuộc hành trình sáng tạo nghệ thuật bền bỉ quyết liệt suốt năm chục năm qua của anh.
Thiền sư Vạn Hạnh và bài thơ về đời người

NGUYỄN HỮU SƠN

Thiền sư Vạn Hạnh (?-1018) gốc họ Nguyễn, người hương Cổ Pháp (nay thuộc phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh), thuộc thế hệ thứ mười hai dòng Thiền Nam phương Tì Ni Đa Lưu Chi.
Triệu Từ Truyền & 'Những chữ qua cầu tâm linh'

NGUYÊN QUÂN

Một cảm nhận thật mơ hồ khi cầm trên tay tập sách, vừa tản văn vừa tiểu luận của nhà văn Triệu Từ Truyền gởi tặng. Sự mơ hồ từ một cái tựa rất mơ hồ bởi lẽ chữ là một thực thể hữu hiện và chiếc cầu tâm linh chính lại là một ảo ảnh rất dị biệt với thực thể hữu hạn của những con chữ.
Một tác giả trẻ đáng chú ý

TUỆ AN

Đọc “Ảo giác mù”, tập truyện ngắn của Tru Sa (Nxb. Hội Nhà văn, 2016)
Tâm cảm Ngô Thì Nhậm khi viết bài thơ "Cảm hoài"

TRẦN VIẾT ĐIỀN

Ngô Thì Nhậm viết bài thơ Cảm hoài cách đây 223 năm, nhân đi sứ báo tang Tiên hoàng Quang Trung băng hà và cầu phong An Nam quốc vương cho vua Cảnh Thịnh.
Song tử tràn đầy nghịch lý

NGUYỄN THỊ THANH LƯU

Đã từ rất lâu rồi, tôi hài lòng với việc đọc thơ trong màu xám của một nỗi tuyệt vọng - nỗi tuyệt vọng không bao giờ phân tách nổi trắng đen giữa đám sương mù xám đặc dường như chỉ có dấu hiệu đậm dần lên trong những lớp lang chữ nghĩa, trong cách ngắt nhịp, buông vần.
“Tiếng thở dài” - chia sẻ với Hàn Mặc Tử (*)

MAI VĂN HOAN

Lẽ ra tôi không viết bài này. Thiết nghĩ văn chương thiên biến, vạn hóa, mỗi người hiểu một cách là chuyện bình thường. Tốt nhất là nên tôn trọng cách nghĩ, cách cảm thụ của người khác.