Huế từng là trung tâm báo chí của miền Trung và cả nước
LTS: Diễn ra từ 10/6 đến 22/6/2015, cuộc triển lãm “Thừa Thiên Huế: 90 năm báo chí yêu nước và cách mạng” do Hội Nhà báo tổ chức tại Huế, trưng bày các tư liệu báo chí hết sức quý giá do nhà báo, nhà nghiên cứu Dương Phước Thu sưu tập, đã thu hút đông đảo công chúng Huế. Nhiều tờ báo xuất bản cách đây hơn thế kỷ giờ đây công chúng được nhìn thấy để từ đó, hình dung về một thời kỳ Huế đã từng là trung tâm báo chí của cả nước. Nhân sự kiện hết sức đặc biệt này, Sông Hương đã có cuộc phỏng vấn ngắn với nhà nghiên cứu Dương Phước Thu.
Ảnh: hue.vnn.vn
SH: Cuộc triển lãm này, công chúng rất ấn tượng với những tư liệu báo chí hết sức phong phú, đa dạng. Anh có thể cho bạn đọc biết vài nhận định về lịch sử báo chí Huế, qua đó nói thêm về vị trí của Huế trong lĩnh vực báo chí?
- NNC Dương Phước Thu: Do yêu cầu của nội dung triển lãm, ở đây chỉ mới giới thiệu đôi nét về báo chí yêu nước và cách mạng xuất bản ở Huế mà thôi.
.jpg) |
Theo nhiều nguồn tư liệu hiện có, so với Hà Nội và Sài Gòn, hai trung tâm lớn nhất của cả nước thì báo chí xuất bản ở Huế có hơi muộn. Vì nhiều lý do khác nhau, trong đó có việc các “ông chủ tư bản Pháp” đầu tư vào Huế công việc in ấn theo công nghệ tiên tiến lúc bấy giờ bị chậm, cộng với sự cản trở của thực dân Pháp và Nam triều dưới chính sách bảo hộ và chút quyền cai trị còn lại của vua quan nhà Nguyễn với cuộc đất Kinh đô Huế. Nhưng trong quá trình vận động đòi dân chủ của những người trí thức tiến bộ, cuối năm 1913, đầu năm 1914, tờ báo Le Rigolo (tạm dịch: Những kẻ ngộ nghĩnh) - tờ báo đầu tiên được in bằng đông sương đã ra đời ở Kinh đô Huế. Kế đó là hàng loạt tờ báo độc lập, khoa học, văn hóa đã xuất hiện. Năm 1927, tờ Tiếng Dân của cụ Huỳnh Thúc Kháng vừa mới trình làng đã gây tiếng vang trên cả nước. Tiếng Dân là tờ báo khổ lớn in bằng tiếng Việt đầu tiên của miền Trung; đến khi ngừng xuất bản vào ngày 24/4/1943, Tiếng Dân đã ra được 1.766 số.
Khác với báo chí nói chung, báo chí yêu nước và cách mạng xuất hiện ở Huế khá sớm. Ngay từ những năm 1928, tờ Thanh Niên của Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí hội do nhà báo Nguyễn Ái Quốc sáng lập đã có mặt ở Huế; tiếp đó là những tờ như Phụ Nữ Tùng San của bà Trần Thị Như Mân, Con Đường Đấu Tranh của Đảng bộ tỉnh Thừa Thiên, Học Trò của thành phố Huế, Vô Sản, Chỉ Đạo, Tin Tranh Đấu của Xứ ủy Trung Kỳ... Tính đến năm 1932, Huế đã có trên 25 tờ báo chính trị, văn hóa, kinh tế, khoa học và tôn giáo, và với hàng chục tờ báo viết tay của những người hoạt động cộng sản ở Huế. Vai trò báo chí yêu nước và cách mạng lúc này ở Huế đã có một vị thế quan trọng không thể phủ nhận được. Báo chí đã tuyên truyền, hướng dẫn và hiệu triệu quần chúng đi theo cách mạng; nhiều cuộc bãi khóa, đình công chống thực dân Pháp và Nam triều; nhiều cuộc biểu tình ủng hộ Xô Viết Nghệ Tĩnh và các cuộc khởi nghĩa yêu nước khác liên tiếp nổ ra ở Huế dưới sự hiệu triệu của báo chí cách mạng.
Mấy năm gần đây, rất nhiều tư liệu quý từng được công bố về Huế và cả nước (đã bị thất lạc) lại được tìm thấy và dẫn ra từ những tờ báo như thế. Nhiều khoảng trống về tư liệu, nhất là giai đoạn cận hiện đại, nhờ có báo chí “kịp thời ghi lại” mới sáng tỏ nhiều vấn đề của lịch sử. Điều ấy chứng tỏ vai trò quan trọng của báo chí và Huế từng là trung tâm của báo chí, đã là trung tâm báo chí và sẽ còn là một trong mấy trung tâm báo chí của miền Trung và cả nước.
SH: Để có “kho” tư liệu về báo chí Huế từ xưa đến nay, anh đã phải rất công phu và kiên nhẫn. Việc đó diễn ra như thế nào?
- NNC Dương Phước Thu: Nói là “kho” thì to tát quá, chúng tôi mới chỉ sưu tập được khoảng gần 200 tờ báo nhỏ, xuất bản ở Huế, có một số tờ từ những năm 1926, nay được xem thuộc về loại quý hiếm. Nhưng để tìm ra được những tờ báo như thế quả là khó nhọc và gian nan về nhiều mặt, nhất là về kinh phí và thời gian. Vì có những tờ chỉ ra được vài kỳ, thậm chí chỉ được một đến hai kỳ với số lượng khiêm tốn thì bị chính quyền thực dân đình bản, hoặc tự nó đình bản do không bán được. Nhiều tờ ở vào lúc xuất bản xem ra rất bình thường, nhưng trải qua thời gian sau 90 đến 100 năm lại thành quý hiếm. Nó trở nên quý vì đấy là văn hóa và giá trị của lịch sử.
Có nhiều tờ báo do chính quyền thực dân Pháp cấp phép, những người hoạt động cộng sản tổ chức mua lại để tiếp tục ra báo nhưng với nội dung chỉ đạo theo đường lối của cách mạng, cũng còn lại rất ít.
Nhiều tờ báo cách mạng được in ở chiến khu kháng chiến rồi chuyển về đồng bằng, đưa vào nội thành phát hành nay cũng hơi khó tìm.
Ở Huế có một mảng khá lớn, số lượng có thể lên đến vài chục tờ, gọi là “báo chí phong trào” do các nhà giáo, công chức, sinh viên, học sinh, các đoàn thể yêu nước, các tổ chức tôn giáo và cả tư nhân chủ trương xuất bản. Để tìm được đủ số những tờ báo này là rất khó. Đấy là chưa kể những tờ báo do phía bên kia xuất bản, hay nói cách khác là những tờ báo “chống cộng”, mà theo danh mục thì ở Huế trước năm 1975 cũng có đến vài chục tờ.
Sau nhiều năm mày mò, chúng tôi mới gom được một số tờ báo như vậy. Vì không gian nên ở triển lãm này cũng chỉ mới trưng bày được một phần. Điều mà chúng tôi mong muốn nhất là làm sao đưa được những tờ báo của Huế về lại với Huế...
Tóm lại, sưu tầm tư liệu nói chung hay sưu tầm báo chí đều là một công tác khoa học, có những phương pháp của nó. Ngoài chuyện kinh phí, thời gian, cần phải có lòng say mê và sự dấn thân của mỗi người; đôi khi quên đi tất cả chỉ mê mẫn với hiện vật mà thôi. Vì lẽ sống của mỗi người tự lựa chọn, đối với tôi, đấy cũng là một cách học, một niềm vui riêng...
SH: Cảm ơn anh!
(SDB17/06-15)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
TRẦN VIẾT ĐIỀN
Di tích lịch sử Đình Dương Xuân Hạ nằm ở khu vực thuộc làng cổ Dương Hóa, với bề dày lịch sử trên dưới 500 năm. -
HOÀNG NGỌC CƯƠNG
LGT: Trong quá trình tìm hiểu về sự nghiệp trước tác của Thái sư - Tuy Thịnh Quận công Trương Đăng Quế (1793 - 1865)(1), chúng tôi đã phát hiện ra bài tựa Ninh Tĩnh thi tập tự [寧靜詩集序: Bài tựa Tập thơ Ninh Tĩnh]; được in trong sách Trương Quảng Khê công văn tập [張廣溪公文集: Tap văn của ông Trương Quảng Khê], từ tờ 29a - 30a, tập sách hiện đang được lưu trữ tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, dưới ký hiệu R.315. -
TÔN THẤT BÌNH
Kim Long (còn được gọi là Kim Luông) vốn là đất các chúa Nguyễn chọn nơi lập phủ từ năm 1636 đến 1687. Năm 1687 chúa Nguyễn Phúc Trăn mới dời phủ về Phú Xuân, cách Kim Long chỉ 3 cây số, dọc theo bờ Sông Hương. -
CAO THỊ THƠM QUANG
Kinh thành Huế là tòa thành ở Cố đô Huế, nơi đóng đô của vương triều Nguyễn trong suốt 140 năm từ 1805 đến 1945. Hiện nay Kinh thành Huế là một trong số các di tích thuộc cụm Quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào ngày 29 tháng 3 năm 1993. -
TRẦN VĂN DŨNG
Vừa qua, sau khi tấm hình chụp về Ngọ Môn không có 8 bộ mái lợp ngói thanh lưu ly ở lầu Ngũ Phụng xuất hiện trên các trạng mạng xã hội đã lôi cuốn một lượng lớn độc giả quan tâm tìm hiểu, đã có nhiều ý kiến bình luận đưa ra khác nhau. -
TRẦN VĂN DŨNG
Nhà vườn truyền thống là di sản đặc trưng tạo nên bản sắc văn hóa Huế, ảnh hưởng lớn đến việc hình thành tính cách, tâm hồn của con người xứ Huế. -
TRẦN VIẾT ĐIỀN
Triều Sơn, một tên làng đã vào dạ người Huế bao đời nay, qua câu hò ru em vời vợi. Nhiều người Huế nghĩ rằng làng Triều Sơn chuyên buôn bán, với cụm từ “Triều Sơn bán nón” có trong bài hò ru em phổ biến. -
THANH HOA - LÊ HUỆ
Chợ Đông Ba có vị trí đắc địa khi nằm ở trung tâm thành phố Huế, dọc bờ sông Hương, bên đường Trần Hưng Đạo, cách cầu Trường Tiền khoảng 100m về phía Bắc. Đây không chỉ là niềm tự hào của người dân xứ Huế mà còn là nơi để du khách tìm hiểu văn hóa vùng đất Cố đô. -
VÕ QUANG YẾN
Tạp chí Sông Hương đã có nhiều lần đề cập đến vấn đề sông Hương và cầu Trường Tiền, nhất là về năm xây cầu: Phan Thuận An, Phụ trương đặc biệt số 2; Quách Tấn, số 23; Hồ Tấn Phan, Nguyễn Thị Như Trang, số 29. -
“Màu vàng lồng lộng chảy tràn lá xanh” là bộ sưu tập 11 chiếc áo dài xưa, bảo vật của gia đình Tiến sĩ Thái Kim Lan, gồm long bào Vua Khải Định, áo dài gấm the, áo mệnh phụ, áo lụa vàng, áo dài Hoàng thái hậu, áo mệnh phụ công nương, áo gấm xanh rêu, áo xiêm, áo dài lụa vân xanh... Được sự hỗ trợ của Viện Goethe tại Hà Nội lần này bộ sưu tập được đưa từ CHLB Đức về trưng bày tại Bảo tàng Văn hóa Huế, từ 18/5 đến 12/6/2016. Nghệ sĩ sắp đặt Veronika Witte, cũng từ CHLB Đức, trực tiếp thực hiện trong một không gian vô cùng lý tưởng. Tại phòng trưng bày chúng tôi đã có cuộc phỏng vấn nhanh chủ nhân bộ sưu tập.
-
PHẠM HỮU THU
Những ai đã từng qua lại con đường Ngô Quyền, hẳn sẽ mừng vui khi thấy nơi này vừa xuất hiện một công trình mà nhiều người quen gọi là Bệnh viện quốc tế Trung ương Huế. Đây là mô hình xã hội hóa được thành lập theo Quyết định của Bộ trưởng Y tế và Bệnh viện Trung ương Huế là đơn vị đầu tiên của cả nước (trong số 18 bệnh viện) được Chính phủ cấp tín dụng ưu đãi nhằm hiện thực hóa chủ trương này. -
LÊ QUANG THÁI
Một thời trong quá khứ xa gần, người phương Tây đã từng gọi và như đặt tên cho Đô thành Phú Xuân Huế là “thành phố quan lại”. -
Một số thông tin chung
Một trong những bài viết nêu vấn đề Hội Quảng Tri - Huế có thể bị xóa bỏ đã được báo Tuổi Trẻ nêu lên trong bài “Huế xóa bỏ dấu tích nơi cụ Phan Bội Châu từng diễn thuyết?” ngày 26/11/2015. Trong đó có cho biết: -
Một số thông tin chung
Một trong những bài viết nêu vấn đề Hội Quảng Tri - Huế có thể bị xóa bỏ đã được báo Tuổi Trẻ nêu lên trong bài “Huế xóa bỏ dấu tích nơi cụ Phan Bội Châu từng diễn thuyết?” ngày 26/11/2015. -
DƯƠNG PHƯỚC THU
Hội quán Quảng Tri hiểu một cách nôm na ý nghĩa về cái tên của hội quán này là nơi giao lưu, sinh hoạt văn hóa, giáo dục, khoa học, nghệ thuật... nhằm mở rộng sự hiểu biết. -
LTS: Trong thời gian qua, báo chí trong nước đã phản ảnh về việc Hội Quảng Tri - nơi diễn ra các hoạt động khai trí ở Huế đầu thế kỷ 20 - được đề xuất phá dỡ, xây mới để làm …trụ sở UBND phường.
Đề xuất này khiến người dân Huế và những người yêu Huế nói chung, nhân sĩ trí thức, văn nghệ sĩ Huế nói riêng lo lắng, nhiều ý kiến đề nghị cần cẩn trọng. -
ĐỖ XUÂN CẨM
TƯỞNG HAI LÀ MỘT, NHƯNG MỘT MÀ HAI
Nhắc tới cây Bồ đề, hầu như đa phần người dân xứ Huế có cảm giác rất thân thuộc. -
TRẦN VIẾT ĐIỀN
Từ năm 1917, tạp chí B.A.V.H đăng bài “Cầu ngói Thanh Thủy” của R.Orban. Trong bài nghiên cứu này ngoài phần khảo tả cầu ngói, tác giả đã công bố bản dịch đạo sắc do vua Lê Hiển Tông ban khen bà Trần Thị Đạo, người có công đóng góp tiền của xây dựng cầu ngói Thanh Thủy.
-
NGUYỄN XUÂN HOA
Năm 1776, trong sáu tháng làm quan ở Huế, có điều kiện ghi chép những điều mắt thấy tai nghe, đọc kỹ văn thơ ở vùng đất Thuận Hóa để viết tập bút ký Phủ biên tạp lục, Lê Quý Đôn đã đưa ra một nhận định mang tính tổng kết: Đây là vùng đất “văn mạch một phương, dằng dặc không dứt, thực đáng khen lắm!”.
-
Ở thời điểm năm 1987, GS Trần Quốc Vượng là người đầu tiên nêu quan điểm cần đổi mới tư duy lịch sử, nhận thức đúng sự thật lịch sử và thảo luận tự do, dân chủ, rộng rãi, trong đó có vấn đề xem xét lại nhà Nguyễn và thời Nguyễn.
.png)
.png)
