Đời hoa tình người, lẽ đời và những lời cảnh báo

16:09 08/09/2008

ĐỖ XUÂN NGÂNTôi hân hạnh được đọc tác phẩm Đời hoa, tập tản văn của nhà văn Nguyễn Khắc Phê do Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành 1999.

Đời hoa gồm 41 bài viết ngắn, nắm gọn trong 164 trang văn, nhưng đối với tôi ý nghĩa hàm chứa trong từng đoạn văn, từng bài viết rộng lớn hơn nhiều. Trong đó có nhiều bài viết như là một truyện ngắn.
Tuy gọi là tản văn nhưng đa số tiểu phẩm đều có chủ đề tư tưởng rõ ràng. Lời văn tuy chân tình mộc mạc nhưng triết lý sâu sắc. Có lẽ đích tới của nhà văn nhằm nói đến tình người, lẽ đời và những lời cảnh báo khi xã hội đang trên đà phát triển.
Tác phẩm chia làm 2 phần:
Phần 1 với tiêu đề chung Chợt nghĩ bên đường gồm 33 bài viết về chuyện đời, tình người mà tác giả từng gặp gỡ và chiêm nghiệm, để rồi trực tiếp hay gợi ý người đọc rút ra những bài học bổ ích. "Bà già bên dốc Bến Ngự và những chuyến xe qua" kể về một bà già ăn xin thường được những người nghèo đi chợ về bỏ vào nón cho bà những đồng tiền lẻ, dốc cao người đi xe đạp phải xuống xe dắt bộ, cũng là dịp để họ biểu lộ tấm lòng nhân đạo. Nhưng đó là chuyện cũ, đến bây giờ thiên hạ chuyển lên đi xe máy, xe ô tô thì bóng dáng bà già teo tóp, ngồi ngửa nón ăn xin bên dốc Bến Ngự không còn nữa.
Người đọc cảm nhận phải chăng thiên hạ giàu lên thì tình thương đồng loại lại nghèo đi một ít?!
Bài "Ngày xuân bàn về tốc độ" nói về thời gian qua nhanh như "bóng câu qua cửa" hoặc "thấm thoắt thoi đưa". Con người cảm nhận thời gian qua nhanh, tự thấy nhiều việc phải làm mà chưa làm được. Vì thế nên có ước vọng tăng tốc để khỏi uổng phí thời gian. Ước vọng ấy thật là chính đáng; thế nhưng ở phạm vi nào đó, tốc độ cao còn có những mặt tiêu cực. Ví như: Đi xe tốc độ cao dễ gây ra tai nạn; những công trình làm nhanh, làm ẩu lấy thành tích, lấy lời cho đơn vị cho cá nhân dẫn đến không đảm bảo chất lượng, gây lãng phí tiền bạc của dân, của nước. Những loại tốc độ cao ấy xã hội cần lên án và có biện pháp hạn chế lại, phanh lại...
"Đời hoa" là tên tác phẩm và cũng là tiêu đề cho một bài viết. Trong tiểu phẩm này tác giả kể chuyện chuyến đi viết tại thành phố Đà Lạt: Ở phòng văn của khách sạn, hàng ngày có người mang đến một bông hoa rất đẹp, cắm trong chiếc bình nhỏ đặt trên bàn. Hoa đẹp nhưng chóng tàn, đời hoa ngắn ngủi. Cái còn đọng lại ở tác giả là tấm lòng của người trồng và người mang đến cho hoa thì sống mãi.
Cái đẹp vĩnh cửu vẫn là ở tấm lòng, người đọc suy ngẫm và thấm thía đạo đức truyền thống ông cha: Tốt gỗ hơn tốt nước sơn...
Ở một bài khác, tôi nghĩ nhà văn phải có tấm lòng cao thượng mới viết lên được. Đó là: "Cây bưởi góc vườn" Cây bưởi hoang tự mọc lên ở góc vườn, theo thời gian lớn lên đơm hoa kết trái. Từ đó tác giả liên tưởng: "Tôi nhìn quả bưởi như đoá hoa trắng xòe nở trên bàn, lắng nhe tiếng trống của tốp múa lân "tùng, cắc tùng" dội vang giữa đêm trung thu, bất chấp trời mưa gió chợt nghĩ đến em bé vô gia cư, không rõ dòng giống nào đang lang thang trên các ngả đường hè phố. Biết đâu trong đó rồi sẽ xuất hiện những nhân tài"...
* Phần 2 với tiêu đề Còn lại với thời gian gồm 8 bài viết về những dịp tác giả tiếp xúc với người và việc có ý nghĩa lịch sử, văn hoá lâu dài. Ví như: Lãng mạn cùng đôi bờ sông Hương. Trải qua thời gian, thành phố Huế vẫn giữ được 2 bờ sông Hương với nét đẹp quý giá của thiên nhiên cũng nhờ ý thức văn hóa có cội nguồn được gìn giữ từ cha ông truyền lại. Tiếp đến, ngày nay có tiếng nói của các nhà văn, nhà báo góp phần, hai bờ sông Hương được tỉnh Thừa Thiên Huế quan tâm tôn tạo nên đã giữ mãi được nét "đẹp và thơ" "độc đáo, "không nơi nào có được" của nó.
Sức trẻ Hải Triều là bài viết mang nhiều yếu tố lịch sử. Tác giả kể ra những hoạt động cách mạng sôi nổi của Hải Triều từ trước Cách mạng tháng 8 -1945 từ hồi cậu học sinh Nguyễn Khoa Văn 19 tuổi cho đến những năm đầu chống Pháp. Ông sinh ngày 1-10-1908 và mất ngày 6-8-1954 tại một bệnh viện ở tỉnh Thanh Hoá. Tác giả viết: "Có thể mượn hình ảnh Triệu Tử Long tung hoành giữa rừng gươm đao để hình dung những hoạt động của Hải Triều thời trẻ". Và kết luận: "Hải Triều trẻ mãi là vì thế"...

Đời hoa bao gồm những bài viết mang tính tự sự, câu chuyện kể rất đời thường nhưng lại mang ý nghĩa giáo dục đạo đức phẩm chất làm người. Tác giả ca ngợi những tấm lòng ngay thẳng (Chuyện bên lề phim Tể tướng Lưu gù) hoặc đời sống thanh bạch của ông quan triều Nguyễn (Của để lại cho con cháu), phê phán những thói hư tật xấu, những hành vi tham ô hối lộ, quan liêu lãng phí gây thất thoát tiền bạc của nhà nước của nhân dân như (2,9 tỷ và 500), (Nỗi khổ của giám đốc trong ngày tết)... Tác giả còn chỉ ra những việc làm trái với quy luật tự nhiên như người đến tuổi nghỉ hưu nhưng không chịu nghỉ; những nhà máy nông trường chỉ toàn nữ, toàn nam được thể hiện trong (Quy luật của muôn đời; Như sừng có cặp như đũa có đôi).
Đời hoa còn mang đến cho người đọc những suy nghĩ hướng thiện. Từng bài viết đều chứa đựng ý nghĩa nhân bản có tác dụng giáo dục lâu dài như bài: Thử bàn chuyện "sướng", "khổ", đã được tuần báo Văn Nghệ tái đăng trên chuyên mục Nhàn đàm, số 19 (11 - 5 - 2002).
Người xưa nói: Người làm sao chiêm bao làm vậy quả là đúng với nhà văn Nguyễn Khắc Phê, tác phẩm của anh như con người anh, lúc nào cũng cẩn trọng, mô phạm, văn anh viết rất giản dị đời thường. Cái đáng quý ở anh là tinh thần dũng cảm, dám chống lại cái ác, cái xấu. Với tác phong lao động cần cù, tác phẩm của anh chứa đựng nhiều tư tưởng có giá trị cao đẹp. "Đời hoa" là một tác phẩm như vậy.
Tôi quen biết anh từ thời chúng tôi còn trẻ, còn là sinh viên trường Đại học Giao thông. Anh cầm bút trên 30 năm, với 12 tác phẩm đã ra đời (trong đó có 7 tiểu thuyết).
Với bề dày hàng ngàn trang in và tuổi đời anh không còn trẻ, có lẽ mọi cái đã định hình, đã thành phong cách. Tôi nghĩ: ta không nên đòi hỏi gì hơn chỉ hy vọng và mong gặp lại anh ở những tác phẩm khác hay hơn.
Trường An, tháng 5 - 2002
Đ.X.N

(nguồn: TCSH số 165 - 11 - 2002)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Nhà thơ chân quê xứ Mỹ

NGUYỄN PHÚC VĨNH BATrong cuốn “Hồ sơ văn hoá Mỹ”, nhà nghiên cứu Hữu Ngọc có giới thiệu một số nhà thơ cổ điển Mỹ như Walt Whitman, Edgar A. Poe, Henri W. Longfellow… Về Longfellow, ông Hữu Ngọc viết:“Nếu không đòi hỏi tâm lí và tư duy sâu sắc thì có thể tìm ở thơ Longfellow sự trong sáng, giản dị, cảm xúc nhẹ nhàng, bâng khuâng, hình ảnh duyên dáng và âm điệu du dương. Ông làm thơ về lịch sử và truyền thuyết, đất nước và thiên nhiên, ông ca ngợi tình thương, lòng tốt, chịu đựng cuộc đời.
Đồng hồ một kim của Phan Trung Thành - Sự khuyết tật bản nguyên

LÊ HUỲNH LÂMTừ “Vọng sông quê” đến “Mang” của Nhà xuất bản Trẻ, rồi “Gửi thiên thần” của Nhà xuất bản CAND và bây giờ là “Đồng hồ một kim” của Nhà xuất bản Văn Học” được gửi đến bạn đọc, Phan Trung Thành đã khẳng định được gương mặt thơ của thế hệ 7.X. Ở đây, số lượng tác phẩm không định hình nên một gương mặt thơ, mà chính những câu chữ đã vẽ lên chân dung một nhà thơ.
“Côn trùng” rỉ rả nói lời yêu

TIỂU VĂNGiữa tháng 11 năm 2008, tôi được dự một buổi hội thảo nói chuyện chuyên đề về sách tại Zen Café (phố Ngọc Hà). Đây là buổi nói chuyện của tác giả - dịch giả Lê Thị Hiệu, với bút danh thường gọi là Hiệu Constant, giới thiệu về tác phẩm đầu tay của chị - tiểu thuyết Côn trùng. Buổi nói chuyện nằm trong chương trình “Tôn vinh Văn hóa Đọc” do Công ty Truyền thông Hà Thế khởi xướng và tổ chức.
Đọc "Đồi trở gió" (*)

HÀ KHÁNH LINHHồng Nhu truyện ngắn, Hồng Nhu thơ… Lần đầu tiên nhìn thấy Hồng Nhu xuất hiện tiểu thuyết tôi thực lòng rất mừng. Tuy nhiên đọc gần hết hai chương đầu nỗi lo cứ cồm cộm lên trong tâm thức nhưng chính gần cuối chương II cái chất tiểu thuyết mới bắt đầu hé lộ ra, để rồi từ đó lôi cuốn người đọc cho đến hết truyện.
Cách tiếp cận mới về lịch sử văn học trong “Văn học việt nam thế kỷ X-XIX”

LÊ QUANG TƯCông trình Văn học Việt Nam thế kỷ X-XIX (những vấn đề lý luận và lịch sử)(1) được biên soạn bởi Trần Ngọc Vương (chủ biên), Trần Nho Thìn, Nguyễn Văn Thịnh, Trần Nghĩa, Đoàn Lê Giang, Kiều Thu Hoạch, Cao Tự Thanh..., do nhà xuất bản Giáo dục in năm 2007, dày 912 trang.
Mẹ - nguồn tình cảm vô tận

LÝ HOÀI XUÂN(Nhân đọc tập thơ “Mẹ!” của Văn Lợi – NXB Thuận Hoá, 2006)
Nỗi buồn thiếu phụ

TRẦN HUYỀN SÂMNhư con thú hoang ôm vết thương lòng đi tìm nơi trú ẩn, gương mặt người thiếu phụ mang nỗi buồn tiền kiếp - tự ngàn xưa: Người thiếu phụ có đôi mắt buồnĐi lang thang trong chiều mùa hạNỗi cô đơn lây sang cả đá...
Nhụy Nguyên “lập thiền”

MAI VĂN HOANNgười đời thì lập ngôn còn Nhụy Nguyên thì “lập thiền”. Thú thực tôi chưa hiểu hết dụng ý của Nhụy Nguyên khi đặt tên cho tập thơ đầu tay của mình là Lập thiền. Bản thân từ Hán Việt vốn ẩn chứa nhiều tầng nghĩa.
Cách viết kỳ ảo của văn học Mêhicô qua hai tác giả Juan Rulfo và Carlos Fuentès

BỬU NAMI. Văn học Mêhicô ở thế kỷ XX, có lẽ được xem như một nền văn học năng động và sáng tạo nhất Châu Mỹ La tinh. Táo bạo trong những tìm tòi mới, linh hoạt uyển chuyển trong cách diễn tả, đa dạng phong phú trong cách sử dụng các cấp độ ngôn ngữ, sáng suốt trong cách chọn lựa đề tài, hình thức, ngôn ngữ: tiểu thuyết và truyện ngắn ở Mêhicô tạo được những không gian sáng tạo và đổi mới một cách tự do.
Trần Hữu Lục “tôi là hạt bụi quê hương”

NGUYỄN TÝ51 bài thơ cùng 8 ca khúc được phổ thơ của Trần Hữu Lục vỏn vẹn 120 trang qua tập thơ “Vạn Xuân” (*) mới nhất của anh, người đọc đồng cảm cùng tác giả- một người con xứ Huế tha phương.
“Phùng Quán - Ba phút sự thật”, cuốn sách nhân tình và xúc động

NGÔ MINHNhà xuất bản Văn nghệ vừa ấn hành tập ký “Phùng Quán- Ba phút sự thật”, tập hợp mười lăm bài viết, ký thấm đẫm chất nhân văn rất của cố nhà thơ nổi tiếng Phùng Quán.
Cần phải có người “dọn sân”

NGUYỄN ĐÔNG HIẾUTrong cuộc đời làm xuất bản của mình, Phùng Quán là một nhà văn đã để lại cho tôi những ấn tượng mạnh mẽ, sâu sắc, khó quên.
Nhật ký Tây tiến viễn chinh của Trần Duy Chiến

PHẠM PHÚ PHONG Tập nhật ký Tây tiến viễn chinh (do Đặng Vương Hưng biên soạn và giới thiệu, Phạm Tiến Duật viết lời bạt, Nxb Hội Nhà văn, 2005) của liệt sĩ Trần Duy Chiến, bắt đầu viết từ ngày 7.10.1978, khi anh mới nhập ngũ, đến ngày 25.6.1980, trước khi anh hy sinh gần một tháng.
Hành trình du quan cực nhanh qua văn chương thế giới đương đại

BỬU NAM giới thiệu1. Cuốn tiểu thuyết best - seller “Hồi ức của một Geisha” của nhà văn Arthur Golden vừa được dựng thành phim. Nhà văn Arthur Golden đã dành cả 40 năm cuộc đời mình tìm tư liệu về cuộc sống của những nàng Geisha ở Nhật Bản, để sáng tạo nên một cuốn tiểu thuyết Best - Seller giữ vị trí được bạn đọc thế giới yêu thích lâu dài trên danh mục những tiểu thuyết bán chạy nhất do báo New York Times bình chọn.
Hồn tôi đã hoá con đò ấy

HOÀNG VŨ THUẬT(Đọc tập thơ Lệ Thuỷ mút mùa của Ngô Minh)Nói đến Ngô Minh là nói đến thế - giới - cát. Cát trong suy nghĩ của Ngô Minh như thứ ngôn ngữ minh triết về đời sống con người. Là vật chất, nhưng không giản đơn như mọi thứ vật chất. Cát có thể nóng như lửa, lại mềm mại dịu êm dưới chân người. Li ti từng hạt nhỏ, vậy mà bên nhau cát xây nên luỹ nên thành án ngữ dọc biển bờ Tổ quốc. Cát hiền lành trong sạch, khi giận giữ có thể biến thành những cơn bão khủng khiếp.
Rơi tình từ thuở u mê

BÙI ĐỨC VINH(Nhân đọc tập thơ “RỖNG NGỰC” của Phan Huyền Thư, NXB Văn học 2005)
Tác giả bài thơ "Khóc Bằng phi" không phải là vua Tự Đức

PHAN THUẬN AN"Khóc Bằng phi" hay "Khóc Thị Bằng" là một bài thơ nổi tiếng xưa nay, nhưng tác giả của nó là ai thì chưa được xác minh một cách cụ thể. Người ta thường cho rằng bài thơ trữ tình này là do vua Tự Đức (1848-1883) làm ra để thương tiếc một bà cung phi tên là Thị Bằng còn rất trẻ đẹp nhưng chết sớm.
Aleksandr Solzhenitsyn, một nhà văn lớn của văn học Nga thế kỷ XX

HÀ VĂN LƯỠNGTrong văn học Nga thế kỷ XX, Aleksandr Solzhenitsyn là một trong những nhà văn lớn, nổi tiếng có nhiều đóng góp cho nền văn học Nga trên nhiều phương diện, một người suốt đời tận tụy và kiên trì đấu tranh cho sự chiến thắng của nghệ thuật, của sự thật đối với những cái xấu, cái ác. Nhưng ông cũng là một nhà văn có cuộc đời đầy thăng trầm, bất hạnh và phức tạp.
"Mối tình đầu của Napoléon" của Annemarie Selinko - từ chân dung lịch sử đến chân dung nghệ thuật trong tác phẩm

BÙI LINH CHIAnnemarie Selinko (1914-1986) là một nhà báo, nhà tiểu thuyết gặt hái được một số thành công trong sự nghiệp tại Tổ quốc của mình là nước Áo. Trong những tháng ngày chạy nạn 1943, bà đã cùng chồng đến Thụy Điển, đã chứng kiến những làn sóng người tị nạn phải rời bỏ quê hương trước ý chí ghê gớm của kẻ độc tài khát máu Himler gây ra.
Giải Nobel văn học 2008: J. M. Le Clézio - nhà văn du mục

TRẦN HUYỀN SÂM1. Nobel là một giải thưởng danh giá nhất, nhưng cũng chứa đựng nhiều nghịch lý nhất trong tất cả các giải thưởng. Riêng giải Nobel văn học, bao giờ cũng gây tranh cãi thú vị. Bởi vì, Hội đồng Viện Hàn Lâm Thụy Điển phải trung thành với lời di chúc của Alffred Nobel: trao tặng giải thưởng cho người sáng tạo ra tác phẩm văn học xuất sắc nhất, có khả năng định hướng lý tưởng cho nhân loại.