Cuộc đời và tâm hồn của chợ

14:58 26/09/2017

Sống đời của chợ (Công ty CP sách Tao Đàn, NXB Hội Nhà văn) mà tác giả Nguyễn Mạnh Tiến vừa cho ra mắt có thể xem là tập khảo cứu công phu nhất từ trước đến nay về bản chất văn hóa và chức năng của chợ trong cấu trúc làng của người Việt ở Bắc bộ và mở rộng ra vùng Thanh - Nghệ.

Một ngôi chợ ở làng miền Bắc xưa - Ảnh: Tư liệu

Tác giả đã mở đầu phần khảo cứu của mình bằng nỗ lực trả lời câu hỏi: Chợ có từ bao giờ? Lần theo bia ký, tác giả cho biết chợ “có từ thời thượng cổ”. Còn xét về thư tịch, thì chợ Việt cấp làng được ghi nhận sớm nhất vào đời Trần: “Cứ hai ngày họp một phiên, hàng hóa trăm thứ bày la liệt. Hễ cách năm dặm thì dựng một ngôi nhà ba gian, bốn phía đặt chõng để làm nơi họp chợ”. Đến đời hậu Lê, chợ được ghi chép trong chính sử đã hoạt động một cách quy củ; và đã có những quy định về việc mở chợ hẳn hoi.
 
Cuộc đời và tâm hồn của chợ - ảnh 1
Sống đời của chợ (Công ty CP sách Tao Đàn, NXB Hội Nhà văn)

Nội dung thú vị nhất trong cuốn sách là những dẫn chứng của tác giả để từ cái nhìn về chợ điều chỉnh những nhận thức khô cứng về làng và người nông dân VN truyền thống. Nhiều học giả nghiên cứu về VN, chẳng hạn như Trần Đình Hượu, coi làng là một “hòn đảo tách biệt có lũy tre, có hồ bao bọc”. Nhưng thực tế, làng không đơn giản chỉ có tính chất “khép kín” như thế, mà với hoạt động của chợ, làng có tính chất “mở”; và sự đóng - mở này rất uyển chuyển tùy tình huống mà làng phải đối mặt: có thể mở trong lúc bình yên để lưu thông hàng hóa, hoạt động nghi lễ - hội làng, và đóng lại trong vỏ “công sự” khi có chiến tranh, cướp bóc đe dọa. Chợ của làng không tồn tại đơn độc, mà luôn có sự liên kết với các chợ làng xã lân cận và chợ lớn hơn, lôi kéo người từ xa đến. Nhờ có chợ, đời sống người dân quê trở nên rộng rãi, khoáng đạt hơn, như câu tục ngữ “đi một buổi chợ học một mớ khôn”.
 
Chợ - nền thương mại đàn bà cũng là phần khảo cứu khá công phu. Trước đây cả thế kỷ, nhà nghiên cứu người Pháp Dumoutier đưa ra nhận định cứ 100 người đi chợ thì đếm được 84 người là đàn bà, con gái. Bản thân Nguyễn Mạnh Tiến cũng đã tự mình ra phiên xép của chợ Phủ Quốc Oai (Hà Nội) đếm người vào cuối năm 2013 và ghi nhận trong buổi sáng 96,29% người bán hàng là nữ. Những người phụ nữ nông thôn tảo tần “lành nghề đi buôn” ấy, qua các số liệu, nghiên cứu của tác giả, đã hiện lên với vai trò quan trọng: gánh vác gia đình, gánh cả mưu đồ giang sơn của người chồng anh hùng, và nắm giữ mạng lưới giao thương của xã hội. Tác giả cho biết xem việc viết cuốn sách này là cơ hội “trả nợ” cho chợ - nơi đã nuôi sống anh và gia đình sau những biến động thời cuộc, và đề tặng cuốn sách cho “tất cả những người đàn bà đi chợ”.
 
Cuốn sách còn có những trang viết sinh động, gần gũi và đôi khi cả trìu mến về chợ như: Chợ - môi trường điển chế luật pháp, thị phạm quyền lực quốc gia với người dân quê; Chợ - mạng lưới thông tin, làn sóng dư luận và tiến trình hình thành tâm lý đám đông làng xã; Chợ - không gian văn hóa - hội hè làng mạc và bảo tồn nghệ thuật dân gian; Chợ - ma thuật thương mại của người dân quê… Đọc tập sách mới thấy những hiểu biết, trải nghiệm, quan sát trước đây của mình về nơi tưởng chừng rất quen thuộc là chợ thực ra quá đỗi ít ỏi.

Theo Xuyên Vân - TN

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • 2 đầu sách Thú lang thang người Hà Nội và Thú ăn chơi người Hà Nội (2 tập) của nhà văn Băng Sơn vừa được Huy Hoàng Bookstore tái bản và ra mắt độc giả. Nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Tiến cho rằng, đọc lại những cuốn sách này có thể nhận thấy tình yêu rất lớn Băng Sơn dành cho Hà Nội.

  • Trong giới nghiên cứu, cái tên Nguyễn Thị Hậu rất quen thuộc, mọi người còn đặt cho chị cái tên thân thiết là “Hậu khảo cổ”.

  • Tiểu thuyết “L’Étranger” nổi tiếng của nhà văn, triết gia người Pháp Albert Camus đã được độc giả Việt Nam biết tới qua bản dịch “Người xa lạ” từ những năm 60 của thế kỷ trước.

  • Cuốn sách “Cô gái đến từ hôm qua” của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh vừa được NXB Trẻ ra mắt phiên bản đặc biệt nhân dịp chuẩn bị công chiếu bộ phim cùng tên do đạo diễn Phan Gia Nhật Linh chuyển thể kịch bản và dàn dựng.

  • Sau 12 năm từ lần xuất bản đầu tiên, tiểu thuyết lịch sử “Trần Quốc Toản” của nhà văn Lưu Sơn Minh “tái xuất” với diện mạo mới cả về nội dung lẫn hình thức. Ngày 15/6/2017, nhân dịp “Trần Quốc Toản” phiên bản mới (họa sĩ Thành Phong minh họa, Công ti Cổ phần Văn hóa Đông A và Nxb Văn học liên kết ấn hành) ra mắt bạn đọc, buổi giao lưu với nhà văn Lưu Sơn Minh đã diễn ra tại Nhà sách Cá Chép - 115 Nguyễn Thái Học, Ba Đình, Hà Nội.

  • Đó là tác phẩm mới ra mắt của nhà thơ Nguyễn Duy. Tác phẩm là tập hợp các bài viết vốn đã đăng rải rác trên các báo nhiều năm nay.

  • Nguyễn Quang Thiều tâm sự rằng, suốt cả tuổi thơ của những đứa trẻ thôn quê như ông, có một ngọn gió không bao giờ ngưng thổi, đó là ngọn gió của… đói rét.

  • Nhiều trang viết của tác giả mô tả chuyện quan hệ trai gái với từ ngữ bị nhận xét phản cảm.

  • Tiếp sau tập truyện “Đỉnh khói” quy tụ các truyện ngắn về chiến tranh và đời thường, Nguyễn Thị Kim Hòa tiếp tục diện kiến bạn đọc bằng tập truyện “Con chim phụng cuối cùng”. Tập sách gồm 9 truyện ngắn đều tập trung vào đề tài lịch sử với những nhân vật nữ ám ảnh.

  • Các nhà văn Sài Gòn trước đây đều viết feuilleton (tiểu thuyết đăng báo nhiều kỳ). Đầu tiên là có thu nhập hằng tháng để lo cho nồi cơm. Thứ nữa là để độc giả biết tên tuổi, biết tiểu thuyết của mình. Thứ ba là việc viết feuilleton thúc đẩy nhà văn sáng tác liên tục, đồng thời nắm được thị hiếu, yêu cầu của người đọc đương thời.

  • Tác phẩm "Ta có bi quan không?" của Khải Đơn kể những trải nghiệm khó khăn trên hành trình trưởng thành của người trẻ.

  • Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông) Chu Văn Hòa cho biết Cục đang lập hồ sơ để ra quyết định thu hồi cuốn sách “Miếng ngon Hà Nội” do Nhà xuất bản Dân trí liên kết với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Văn hóa Minh Tân – Nhà sách Minh Thắng phát hành do cuốn sách có sai phạm nghiêm trọng về nội dung.

  • Giọt sầu đa mang là cuốn tiểu thuyết thứ 9 của nhà văn Nguyễn Đình Tú. Điểm đặc biệt ở nhà văn này khiến cho anh bật lên so với các nhà văn cùng thế hệ là sức viết khỏe, viết đa dạng nhiều chủ đề...

  • Ở tuổi 85, nhà văn “lão làng” Nguyễn Xuân Khánh tuyên bố dừng viết, bằng một “dấu chấm” được cho là tác phẩm xuất sắc nhất trong đời văn nghiệp của ông: “Chuyện ngõ nghèo”. Nhưng một mặt, ông lại tiếc, kể chi quỹ thời gian của mình còn nhiều, để có thể... học thêm hai ngoại ngữ nữa.

  • Những cuốn tự truyện viết về tuổi thơ thời chiến tranh, thời bao cấp xuất hiện trên văn đàn không chỉ là những câu chuyện của ký ức tác giả mà còn như những cánh cửa mở ra để độc giả khám phá, tiếp cận với lịch sử ở nhiều góc cạnh khác nhau.

  • “Kim Thiếp vũ môn” là một quyển sách mà cấu trúc, văn phong và bút pháp không theo tiền lệ, nhưng mỗi câu chữ, mỗi chương, mỗi hồi không chỉ là lịch sử, là khoa học, là tiểu thuyết mà còn là tình yêu, là thân phận, là văn chương, thế sự, cuộc đời...

  • Trường ca “Ngụ ngôn của người đãng trí” đã đưa Ngô Kha - một nhà thơ tranh đấu trong phong trào hòa bình và dân tộc ở Huế - trở thành nhà thơ Việt đầu tiên kết hợp được thơ siêu thực và thơ yêu nước.

  • Nhân kỷ niệm 42 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2017), NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật vừa cho ra mắt ấn bản tiếng Anh cuốn tiểu thuyết “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” của nhà báo - nhà văn Trần Mai Hạnh. Theo nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, sự thật trong cuốn sách là thứ kim cương của văn học tư liệu.

  • Sẽ thật vô duyên nếu viết dài dòng về một cuốn sách kiệm chữ từ tiêu đề trở đi, như trường hợp "Thấy" của Lê Thiết Cương. Nhưng một khi đã “thấy” ở sách nhiều điều cần thấy mà không cất lời thì e rằng kìm nín là một lựa chọn hời hợt.

  • Tính đến năm 2016, nhà văn Nguyễn Thị Ngọc Hà đã sở hữu sáu tập thơ (Gửi con lời ru, Đi ngang chiều gió, Cỏ mặt trời, Người gánh vô hình, Đứt dải yếm, Ngả vào nguyên khôi), một tập tản văn (Lạc trong đêm liêu trai), ba tập truyện ngắn (Đầm ma, Ám ảnh, Con sóng màu hổ phách), một tiểu thuyết (Mưa trong nắng). Đó là những con số biết nói. Đôi lúc tôi cứ vân vi mà nghĩ rằng, người phụ nữ mảnh mai, dịu dàng này lấy đâu ra sức lực để viết được cả ngàn trang sách như thế, nếu không là đam mê chữ nghĩa, văn chương. Hẳn là cái nghiệp!