Chuyển dịch đương đại

15:20 20/12/2018

Một đất nước không có nghệ thuật giống như con người không có tâm hồn, nhưng nghệ thuật ấy mà đóng đinh một chỗ thì chẳng khác nào một tâm hồn cằn khô. Rất may, nhiều nghệ sĩ vẫn miệt mài lao động và chuyển mình sáng tạo.

Một sắp đặt trên tranh của Nguyễn Thế Hùng năm 2018 với tổng hợp của vàng, bạc, sơn son, giấy dó, màu nước và toan

Thay đổi cách nhìn

Có thể dẫn chứng bằng triển lãm bộ tranh mới nhất của Nguyễn Thế Hùng - “Miền lạc du” (triển lãm tại Hanoi Studio vừa qua). Đích thị là lạc du, là hành trình miên man, dẫn dắt ta lạc lối. Năm 2018 đánh dấu sự tìm tòi đầy ngẫu hứng của Hùng trong bộ tranh với chất liệu tổng hợp của vàng, bạc, sơn son, giấy dó, màu nước… trên toan. Anh khai thác tối đa chất cảm, hiệu ứng và thế mạnh của những chất liệu này, những lớp hình liên tiếp ẩn hiện trong cái xôm xốp, tinh tế, mềm mại mà chỉ giấy dó mới có thể mang lại. Sơn son vốn được dùng trong sơn mài mang lại vẻ óng ả, sâu hút, trong khi ánh kim loại của vàng, bạc tạo nên những lấp lánh.

Không còn sự khúc triết đầy lý trí của bố cục, của các sắp đặt trên tranh như trong bộ tác phẩm “Vùng nhiều mây” năm 2017, mà chỉ thoáng ẩn hiện đâu đó những chi tiết nhỏ: Một bàn tay, một cặp mắt, một bờ môi trong hòa sắc nhẹ bỗng… Đâu đó thấp thoáng sợi chỉ vàng ngẫu hứng như kết nối bất ngờ các không gian và vật thể. Nó như những sợi tâm linh vô hình, đẩy đưa, dẫn dắt tiềm thức ta, để thấy sự hiện hữu của chúng ta trong không gian lơi lỏng, buông chùng của khu vườn thiên nhiên. Nhờ vậy, sáng tạo tuy là của nghệ sĩ mà người xem như được du ngoạn trong tâm tưởng của chính mình.

Ở bộ tranh trước, Nguyễn Thế Hùng là người chỉn chu trong phác thảo, chuẩn bị nguyên vật liệu rất kỹ lưỡng, thế nên từ bố cục, mảng miếng rồi ý thức về không gian, sự đồng hiện, phần chìm phần nổi của khối hình đều có toan tính hết. Còn ở bộ tranh này, thực ra ban đầu Hùng vẫn muốn đi lại câu chuyện như vậy ở một đề tài khác, nhưng rồi vô tình cảm xúc dẫn dắt khiến cho tác phẩm rẽ sang con đường hoàn toàn khác. Hay như loạt tranh “Đa diện” trưng bày ở L’Espace đầu năm 2016, là quá trình tìm tòi, từ kỹ thuật cắt dán, giấy bồi, nhiều chấm. Xa hơn là tác phẩm sắp đặt “Những chiếc bật lửa”, đính kèm theo câu ca dao, tục ngữ của người Việt như một phép so sánh ẩn dụ giữa những điều còn nguyên hoặc đã mất giá trị trong thời điểm hiện tại.

Dõi theo hành trình của một nghệ sĩ, ít nhiều thấy được sự chuyển dịch tư duy, cảm xúc, tự do sáng tạo tác động thay đổi nghệ thuật như thế nào. Nhìn lại, chính sự cộng hưởng những thay đổi lớn nhỏ ấy là nền tảng phát triển nghệ thuật đương đại Việt Nam.
 

Phá vỡ và gây dựng

So với thế giới, nghệ thuật đương đại ở Việt Nam sinh sau đẻ muộn, bắt đầu bằng triển lãm sắp đặt đầu tiên ở số 29 Hàng Bài năm 1996, của Nguyễn Minh Thành. Sự khởi phát đó còn có sự tham gia của Trương Tân và Nguyễn Văn Cường đưa performance art ra công chúng với tác phẩm “Mẹ và con”. Dùng chính sự ra đời nghệ thuật đương đại Việt Nam, từng chuyển động của hai nghệ sĩ diễn tả chuyển động nghệ thuật của đất nước, cũ và mới, quá khứ và tương lai xung đột… Người xem thấy tác phẩm hay và đẹp, tuy nhiên lúc bấy giờ, những thứ như vậy còn rất mới mẻ, chưa rõ ràng.

Trước khi trở thành một trong những gương mặt tiên phong của nghệ thuật đương đại Việt Nam, năm 1994 nghệ sĩ Trương Tân từng làm triển lãm “Cuộc đời” ở Pháp. Anh cho biết, trong triển lãm này, anh đặt rất nhiều tranh, tượng nhỏ bằng gốm và vẽ ra nền nhà giống như giải quyết một vấn đề: Tôi lớn lên, sang Pháp, gặp một trung tâm nghệ thuật và phát triển, sau là chết, đồng thời lại sinh ra tiếp. “Thực hiện nó, tôi từng tưởng mình đã làm được điều gì đó mới. Khi biết thực ra chẳng có gì mới cả, cái đó đã xuất hiện trên thế giới rồi, tôi lại tự hỏi tại sao mình lại tiến tới cái đó trong hoàn cảnh thiếu thông tin như vậy”, Trương Tân nhớ lại.

Mãi đến khoảng năm 2010, nghệ thuật sắp đặt, trình diễn mới nở rộ ở Việt Nam khi nghệ sĩ bắt đầu lựa chọn thử sức nhiều hơn ở thể loại này. Sở dĩ có sự rụt rè trước đó là bởi hầu hết họ sáng tạo trong hoàn cảnh thiếu thông tin, do các trường mỹ thuật chủ yếu dạy vẽ tranh và sắp đặt thường khó bán, kén khán giả và các gallery không mấy mặn mà. Tuy nhiên, có nhiều ẩn ức, day dứt, suy tư của cảm xúc, sức vượt thoát của lý trí và sự bật nhẩy ra ngoài khuôn khổ của nghệ thuật khiến cho nghệ thuật đương đại Việt Nam dần tìm được chỗ đứng. Đó là cách nhiều nghệ sĩ đương đại trả lời cho câu hỏi: Nghệ thuật phải chăng là sự chuyển dịch cảm xúc trong mỗi hành trình sáng tạo?

Nhưng nghệ thuật đương đại còn khoác lên mình một sức mạnh nữa, có cả tố chất phá vỡ và gây dựng, để đập tan cái cũ kỹ, lối mòn nhưng không làm biến mất đời sống tự thân trong lòng nó. Như cách Nguyễn Thế Hùng chọn hàng nghìn chiếc bật lửa hết gas tạo thành tác phẩm sắp đặt trong năm 2018, vì với anh, có những điều trong cuộc sống giống như chiếc bật lửa hết gas, chủ nhân của nó có thể vứt đi hay giữ lại nhưng nghệ sĩ thì có khả năng đọc vị để giúp nó sinh ra giá trị mới. Lối biểu hiện đương đại, vì vậy, cho rất nhiều đường dẫn để đưa nghệ sĩ đến với tác phẩm mà không bị cạn ý tưởng, còn công chúng thì đi từ chưa quen đến quen, từ quen đến hiểu. Đó là cách rút ngắn khoảng cách giữa hai đầu của một sợi dây, dần đưa nghệ thuật đương đại Việt Nam đi xa hơn.

Theo Thái Minh - ĐBND

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Chúng ta tưởng rằng, chúng ta tạo ra mạng xã hội là để chúng ta tự do hơn: tự do phát ngôn, tự do thể hiện quan điểm và suy nghĩ của mình, nhưng nhìn những điều đang diễn ra, chúng ta liệu có đạt được tự do thực sự và quan trọng hơn, là tìm kiếm được hạnh phúc?

  • Mấy chục năm qua, phê bình luôn được coi là khâu yếu nhất của nền văn nghệ. Nhẹ thì cũng là chưa theo kịp sự phát triển của phong trào sáng tác, không cắt nghĩa được sự phức tạp của các hiện tượng văn nghệ…

  • Có thể đội tuyển Nhật Bản không vô địch World Cup 2018 nhưng các cổ động viên của họ đã vô địch trên khán đài khi để lại ấn tượng đẹp về ứng xử cũng như hành động dọn sạch rác khu vực ghế ngồi.

  • Là một nghề gắn với viết lách, chữ nghĩa nên không có gì lạ khi nhiều nhà báo viết sách. Nhưng bản chất nghề báo là công việc liên quan đến thông tin nên sách của nhà báo ngoài sự đa dạng còn có một đặc thù riêng là luôn gắn với dòng chảy của thời sự, nhất là dòng thời sự liên quan đến chuyên môn của từng người.

  • Tạo tác và sử dụng mặt nạ là nét văn hóa vẫn sống động ở vùng Eo biển Torres của Australia. Những kiến thức lịch sử chứa đựng bên trong khiến chúng được mang đi trưng bày khắp thế giới. Nhưng điều đáng nói còn là câu chuyện ứng xử với truyền thống nơi đây.

  • Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao hơn nữa nhận thức, ý thức trách nhiệm của các cấp, các ngành, các tầng lớp nhân dân trong việc chung tay xây dựng lễ hội; tăng cường công tác phối hợp với các tỉnh tham gia tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội Đền Hùng hằng năm. 

  • Trước giá trị di sản và thách thức do biến tướng, thương mại hóa trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ, tứ phủ, series phim Mẹ Việt - Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt đã chính thức ra mắt cuối tuần qua. Theo bà Đàm Lan, Chủ nhiệm dự án phim, mỗi thước phim là hành trình lắng đọng tâm thức, tìm về văn hóa truyền thống, tín ngưỡng nội sinh của dân tộc Việt.

  • Với những thay đổi về ưu đãi tuyển sinh, mùa tuyển sinh 2017-2018 số lượng học sinh, sinh viên thi vào ngành Âm nhạc dân tộc (ANDT) cũng tăng hơn những năm trước. Đây là tín hiệu mừng của sự thay đổi hợp lý ở khâu tuyển sinh cho các ngành “hiếm muộn”.

  • Nói đến nạn sách lậu, ai cũng biết vì đây là câu chuyện “xưa như Trái Đất.” Xong dường như câu chuyện xưa cũ này càng ngày càng dài, nội dung, tình tiết càng phức tạp và làm “phiền lòng” không chỉ cộng đồng yêu sách mà cả các cơ quan chức năng.

  • Tại hội thảo khoa học chuyên đề “Những tinh hoa sân khấu cải lương thể hiện qua các vai diễn về đề tài lịch sử” vừa tổ chức tại Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh TPHCM, những nghệ sĩ, nhà giáo, nhà lý luận phê bình sân khấu kỳ cựu, đều có chung nhận định: “Cải lương không thể chết!”.

  • “Ký ức Hội An” - chương trình biểu diễn thực cảnh hoành tráng trên một sân khấu mới được xây dựng rất quy mô tại cồn bắp Cẩm Nam (cồn Ga Mi), sông Hoài, TP Hội An đang vấp phải phản ứng của người dân, nhà nghiên cứu và những người yêu mến phố cổ này. Một lần nữa, câu chuyện về xung đột giữa bảo tồn và phát triển lại được đặt ra, mà nguyên nhân chính là không tôn trọng văn hóa bản địa.

  • Khi nhắc tới sân khấu kịch, người ta thường nghĩ tới ánh hào quang, trang phục lộng lẫy và hóa trang cầu kỳ. Thực tế, nghệ thuật kịch có thể được ứng dụng hiệu quả trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là giáo dục, qua đó kích thích các khả năng tiềm ẩn của học sinh.

  • “Thời gian gần đây, việc xây dựng, trưng bày tượng, biểu tượng có nội dung và hình thức không phù hợp với văn hóa Việt Nam tại một số cơ quan, đơn vị, khu du lịch và địa điểm công cộng, tác động không tốt đến môi trường văn hóa, thị hiếu thẩm mỹ của cộng đồng và xã hội.”

  • Xả rác bừa bãi nơi công cộng; đua xe, lạng lách; văng tục, chửi thề; chen lấn, xô đẩy khi tham gia các dịch vụ công cộng; phá hoại, bôi bẩn các công trình công cộng;…là những hình ảnh xấu xí của không ít người trẻ hiện nay, và trở thành nỗi trăn trở của nhiều lãnh đạo TP HCM trong quá trình xây dựng nếp sống văn minh đô thị.

  • Các công trình nghệ thuật công cộng là thành phần không thể thiếu trong quy hoạch và kiến trúc của một đô thị hiện đại. Thế nhưng “ranh giới” trong quan điểm, nhận thức tạo hình mỹ thuật cùng với tâm lý sính ngoại đã ít nhiều làm không gian công cộng biến dạng.

  • Ai đó nói, thời buổi giờ chỉ có ngành du lịch tâm linh, hay kinh doanh tâm linh là ăn nên làm ra, bỏ ra một đồng tức khắc có bốn đồng chảy ngược vào túi. Mà là tiền tươi, thóc thật, là tiền sạch nói như ngôn ngữ thời thượng - đồng “tiền hữu cơ”.

  • Ngày nay bất kì sự sáng tạo nghệ thuật ở phân mảnh nào cũng bắt đầu bằng tiền và kết thúc bằng tiền theo quy luật thị trường.

  • Năm hết. Tết đến. Người ta đôi khi chạnh lòng nghĩ “nên làm gì?”.

  • Do đời người có hạn, không ai có thể “trường sinh bất tử” nên có thể nói “quỹ thời gian” mỗi con người có giá trị cao nhất. Thời gian quy định sự sống của con người, buộc mỗi người phải biết sống. Người biết sống chính là người biết “sống nhanh, sống chậm”.

  • Có những thứ sẽ dần trôi tuột theo năm tháng, guồng quay của cuộc sống hiện đại có thể đã làm biến đổi phần nào giá trị của Tết. Nhưng nếu biết lắng lại, nghĩ khác đi thì Tết dường như vẫn luôn vẹn nguyên trong tâm thức mỗi người.