Bảo tồn và phát huy các giá trị di sản phi vật thể của Huế trong thời kỳ phát triển du lịch
Tuy đã được duy trì và phát triển qua cả nghìn năm, nhưng ngày nay, các tài liệu lịch sử về các giá trị di sản phi vật thể không còn nhiều, lại phân bố ở nhiều nơi, không có một cơ sở lưu trữ bài bản và hệ thống... Nhìn chung, các giá trị di sản Phi vật thể của Huế đã bộc lộ những hạn chế về mặt tư liệu. 1.2. Việc bảo tồn các giá trị di sản văn hóa phi vật thể nhằm thu hút khách du lịch không phải chỉ dựa vào trí tuệ một cá nhân, một tập thể, cũng không phải là công việc một sớm một chiều, mà phải có sự nỗ lực của các nhà khoa học, các nghệ nhân, nghệ sĩ, các nhà quản lý và của tất cả mọi người. Một trong những vấn đề then chốt là phải tiến hành điều tra các giá trị văn hóa liên quan đến Huế, tổ chức các cuộc hội thảo để tìm giải pháp… Vậy, làm thế nào để bảo tồn và phát huy các giá trị di sản phi vật thể của Huế trong việc thu hút khách du lịch là một vấn đề cần được xem xét trong bối cảnh hiện nay. 1.3. Ngày 7/11/2003, Nhã nhạc Việt Nam đã được UNESCO ghi tên vào Danh mục Kiệt tác phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại. Năm 2008, Nhã nhạc được UNESCO đưa vào danh mục Di sản Văn hóa Phi Vật thể Đại diện của nhân loại. Vì thế, nhiều dự án và đề tài nghiên cứu nhằm phục hồi và phát huy giá trị di sản đã được hình thành. Đặc biệt, sự tài trợ của Dự án quốc gia về bảo tồn nhã nhạc - Âm nhạc cung đình Việt Nam giai đoạn 2005 - 2009 với tổng mức kinh phí khoảng 350.000 USD, trong đó Quỹ ủy thác Nhật Bản tài trợ thông qua UNESCO gần 155.000 USD, số còn lại là vốn đối ứng từ phía Việt Nam đã góp phần không nhỏ vào việc bảo tồn loại hình âm nhạc bác học này. Sau 5 năm thực hiện, dự án đã phục dựng thành công Thái Bình Cổ Nhạc và phục chế một số nhạc cụ âm nhạc cung đình; hoàn thành bước đầu một số hồ sơ khoa học về nhạc cụ, nhạc khí; thành lập phòng lưu trữ về Nhã nhạc, sưu tầm hơn 1.000 trang tư liệu - thư tịch về Nhã nhạc, âm nhạc truyền thống và cung đình. Đồng thời, dự án đã đào tạo được 20 nhạc công một cách bài bản. Những người này thường xuyên biểu diễn phục vụ du khách tại Nhà hát Duyệt Thị Đường. Đây chính là cơ sở để khách du lịch biết và hiểu hơn về những giá trị di sản phi vật thể của Huế. II. Du lịch Huế và du khách với việc tiếp cận nghệ thuật diễn xướng cung đình 2.1. Du lịch Huế “So với phương Tây, hoạt động du lịch và nhất là tổ chức của ngành du lịch ở phương Đông ra đời muộn hơn nhiều. Ở Việt Nam nói chung, ở Thừa Thiên Huế nói riêng, hoạt động du lịch cũng chỉ mới manh nha sau khi theo bước chân xâm lược của người Pháp đến nước ta vào những thập niên cuối thế kỷ XIX, và tổ chức du lịch được hình thành một cách chính thức sau khi thực dân Pháp thiết lập xong nền đô hộ trên toàn cõi Đông Dương vào những năm đầu thế kỷ XX”(1). Guide de l’ Annam - cuốn sách giới thiệu và tuyên truyền chính thức về Trung kỳ nói chung và Huế nói riêng của tác giả Philippe Eberhardt viết rằng: “Nay là lúc các du khách bắt đầu tăng lên mỗi năm một nhiều trên các chuyến tàu đi Viễn Đông, cần làm ra những sách hướng dẫn để họ đến tham quan thuộc địa của chúng ta bằng những phương cách tiện lợi nhất, và chỉ trong một thời gian hạn chế, nhưng thu được những hiểu biết chính xác và rõ ràng về cả phương diện lịch sử và kinh tế lẫn vẻ đẹp của các phong cảnh”(2). Tuy vậy, ngày 9/3/1945, các tổ chức và hoạt động du lịch của chính quyền Pháp ở Huế cũng đã bị giải thể sau khi xảy ra cuộc binh biến của quân đội Nhật tại Đông Dương. Hiện nay, theo thống kê chưa chính thức của Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế, Huế có khoảng hơn 50 trung tâm lữ hành, nhưng làm thế nào để Huế có sức thu hút mạnh mẽ đối với khách du lịch vẫn là một điều nan giải. Trong Hội nghị của ngành du lịch được tổ chức gần đây, số lượt khách đến Huế hàng năm vẫn tăng đều, cụ thể như sau: năm 2006 gồm 1,1 triệu lượt khách, năm 2007 là 1,5 triệu lượt khách và các năm kế tiếp đều tăng đều từ 18% đến 20%. Tuy nhiên, ngày lưu trú của mỗi du khách khi đến Huế chỉ là 01 đến 02 ngày. Con số này còn quá khiêm tốn so với phố cổ Hội An, chứ chưa nói đến các nước lân cận. Huế đang nắm giữ hai giá trị di sản văn hóa bao gồm: Quần thể di tích cố đô Huế và Nhã nhạc cung đình. Như vậy trên thực tế, khi đến Huế du lịch, ngoài thưởng thức các danh lam thắng cảnh, thưởng thức các món ẩm thực, thì việc tìm hiểu về giá trị văn hóa của hai di sản này theo ước tính cũng phải mất từ 04 đến 05 ngày đối với mỗi một du khách. Thế thì tại sao du khách chỉ lưu trú chỉ 01 đến 02 ngày? Ông Trịnh Quang Thang - Đại diện Công ty du lịch Việt Nam đã phát biểu khi nói về du lịch Huế: “Đây là mảnh đất của huyền thoại, đi đâu cũng gặp huyền thoại. Nhưng hai, ba chục năm rồi, sông vẫn vậy, núi vẫn vậy, biển vẫn vậy, chúng ta vẫn chỉ khai thác những cái mình có. Nhiều người chưa đến Huế hoặc chỉ đến Huế một lần là vì Huế thiếu đột phá, vẫn chỉ thành nội, lăng tẩm, ca Huế… Tôi coi Huế là thánh địa của du lịch, nhưng thánh địa này ảm đạm quá”. Ông Nguyễn Ngọc Thiện - Nguyên Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế cũng thừa nhận: du lịch Huế chưa phát triển đúng với tiềm năng. Có thể nói, du khách đang “quay lưng” lại trên truyền hình trong nước cũng như nước ngoài… Ngoài ra, chúng ta cần phải hướng cho du khách hiểu hơn về các giá trị di sản văn hóa của Huế khi họ có điều kiện tiếp cận. Để làm được điều đó, Huế cần phải có những hướng dẫn viên có tâm với nghề, am hiểu thật sự về các giá trị văn hóa của Huế vì hướng dẫn viên chính là cầu nối để truyền cảm hứng cho du khách khi họ muốn khám phá các giá trị di sản văn hóa của Huế… 2.2. Du khách với việc tiếp cận nghệ thuật diễn xướng cung đình Năm 1993, Quần thể Di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới và 10 năm sau (năm 2003), Nhã nhạc - một loại hình diễn xướng cung đình đã được UNESCO ghi tên vào Danh mục Kiệt tác phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại. Như vậy, Huế đang nắm giữ trong mình hai giá trị di sản, trong đó Nhã nhạc được xem là một “điểm nhấn”; và đã có nhiều dự án mang tính bảo tồn và phát huy Nhã nhạc nhằm giới thiệu loại hình nghệ thuật này đến với du khách. Đây cũng là một hình thức giúp du khách tiếp cận dần với các giá trị di sản phi vật thể của Huế. Trong bài, Sau hơn nửa thế kỷ Duyệt Thị Đường lại sáng đèn, nhà báo Kim Oanh đã viết: “Đã hơn 10 giờ đêm. Đại Nội bắt đầu vắng vì tất cả các xuất diễn tại đây trong chương trình Festival Huế 2002 đã vãn. Thế nhưng, ở Nhà hát Duyệt Thị Đường, khán giả vẫn nán lại cho đến phút chót, ngồi chật kín cả tầng trệt. Một khán giả đã lớn tuổi ở phường Phú Cát với nghề trồng rau đã bỏ ra 70.000 đồng chỉ để vào xem chương trình Nhã nhạc Huế tại Duyệt Thị Đường. Cụ bảo: vốn rất mê ca Huế và Nhã nhạc, hễ khi nào có điều kiện, cụ lại đi xem. Nhưng được nghe những giai điệu réo rắt vừa buồn, vừa giục giã, níu kéo của những nhạc cụ tam, tỳ, nhị, nguyệt… làm nên Nhã nhạc cung đình Huế thì đây lại là lần đầu”(3). Ngày 6/6/2006, lần đầu tiên một buổi giao lưu âm nhạc cung đình của ba nước đồng văn như Việt Nam, Nhật Bản và Hàn Quốc trong chương trình đêm Hoàng cung được tổ chức tại Đại Nội - Huế. Từ trước đến nay, nhiều du khách nước ngoài chỉ có điều kiện để tiếp xúc với Nhã nhạc Nhật Bản, nay qua buổi giao lưu này họ cũng đã ngạc nhiên vì các giá trị của Nhã nhạc đã được bảo tồn, phục dựng để biểu diễn phục vụ dân chúng, phục vụ du khách quốc tế. Cuối năm 2009, trong cuộc họp tổng kết của Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống cung đình Huế (NHNTTTCĐ Huế) thuộc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế - đơn vị trực tiếp bảo tồn, biểu diễn, giới thiệu đến du khách các giá trị di sản của Nhã nhạc và Ca múa cung đình đã thống kê, hàng năm nhà hát đã biểu diễn từ 1500 - 2000 suất, đón hàng chục ngàn lượt khách trong và ngoài nước, và tổng doanh thu từ năm 2006 - 2009 là hơn 6 tỷ đồng. Thông qua việc thống kê các suất biểu diễn, doanh thu của NHNTTTCĐ Huế và những câu chuyện mà chúng tôi vừa nêu ra, chúng ta có thể thấy rằng, du khách và người dân vẫn đang quan tâm và mong muốn tiếp cận để tìm hiểu về những giá trị nghệ thuật của chốn cung đình xưa, nhưng hiện nay chỉ có NHNTTTCĐ Huế là đơn vị duy nhất biểu diễn tại Nhà hát Duyệt Thị Đường (Đại Nội) với giá vé từ 50.000 đồng đến 100.000 đồng để phục vụ cho những ai biết và tìm đến với những giá trị của di sản phi vật thể mà thôi. Đây cũng là mặt trái của vấn đề, bởi cũng có nhiều khách du lịch, nhiều người dân không biết đến sự hồi sinh của loại hình nghệ thuật này, hoặc biết nhưng chưa có điều kiện để xem và tìm hiểu về những giá trị di sản quý báu mà cha ông chúng ta để lại. III. Một số đề xuất để du khách và người dân có cơ hội tiếp cận với loại hình nghệ thuật diễn xướng cung đình 1. Để những giá trị di sản phi vật thể của Huế vẫn giữ được những lợi thế trong việc phát triển du lịch, Huế cần có một Hội nghị bàn tròn giữa các nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử, các nhà cung cấp dịch vụ du lịch như lữ hành, khách sạn, vận chuyển du lịch… nhằm tìm ra một giải pháp toàn diện và mới mẻ về việc quảng bá hình ảnh của các loại hình diễn xướng cung đình trong việc phát triển du lịch của Huế. 2. Cần có chính sách đãi ngộ đối với những nghệ nhân, nghệ sĩ, và xây dựng chiến lược lâu dài để nghệ thuật diễn xướng cung đình có thể phục vụ du khách và người dân mà không phụ thuộc vào kinh tế. 3. Trong quá trình bảo tồn và phát huy, chúng ta cần phải chú ý đến tính nguyên bản để người thưởng thức không hiểu sai về loại hình di sản. Chúng tôi đề cập đến vấn đề này, bởi hiện nay, các loại hình nghệ thuật của diễn xướng cung đình Huế đang có nhiều dị bản, và các trung tâm lữ hành, khách sạn khi phục vụ theo nhu cầu của du khách chỉ chú ý tới giá cả hợp đồng của các suất diễn, chứ không hề quan tâm đến chất lượng của nghệ thuật. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính khiến loại hình nghệ thuật diễn xướng của cung đình Huế nhàm chán và “rẻ tiền” trong mắt du khách. 4. Tiền nhân của chúng ta đã để lại một nền nghệ thuật đồ sộ, nhưng cũng để lại rất ít sách, vở và tư liệu để hậu thế nghiên cứu nhằm khôi phục lại vốn cổ của tiền nhân. Chính vì vậy, khi nghiên cứu và bảo tồn các giá trị di sản của nghệ thuật diễn xướng cung đình, trong đó có việc đưa loại hình nghệ thuật này vào các tour, tuyến du lịch để giới thiệu với du khách, chúng ta cần phải tư duy và hướng cho du khách biết đâu là giá trị đích thực của loại hình nghệ thuật diễn xướng cung đích mà Huế đang nắm giữ. TRỌNG BÌNH (262/12-10) --------------- (1) Phan Thuận An, Du lịch Huế thời Pháp thuộc, Di sản văn hóa Huế Nghiên cứu và bảo tồn, do Trung tâm BTDT Cố đô Huế ấn hành, tr.383. (2) Philippe Eberhardt, Guide de l’ Annam (Hướng dẫn du lịch Trung Kỳ), Nxb.Augustin Challamel, Pari,tr.7. (3) Kim Oanh, Sau hơn nữa thế kỷ Duyệt Thị Đường lại sáng đèn. Di sản văn hóa Huế 20 năm bảo tồn và phát huy giá trị, do Trung tâm BTDT Cố đô Huế ấn hành, tr.560. |
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Dư luận đang lo lắng về việc rớt giá thê thảm của khối C. Khối C đã thật sự bị sĩ tử thẳng thừng từ chối, điều đó cho thấy rằng xã hội đang quay lưng… đằng sau đó có những hệ lụy gì?
-
Theo định hướng phát triển hiện nay, Huế sẽ là đô thị trung tâm, đô thị hạt nhân giữ vai trò động lực cho Thành phố trực thuộc Trung ương trong tương lai.
-
Thuở xưa, mỗi làng có một hương ước, nhiều làng có hương ước thành văn nhưng cũng có làng có hương ước bất thành văn.
-
Khi nhắc đến xứ sở Phù Tang, điều đầu tiên thế giới nghĩ đến là một Nhật Bản thần kỳ, giàu mạnh về kinh tế và điều thứ hai chắc chắn sẽ là sự đối mặt thường xuyên với thảm họa thiên tai.
-
“Có động đất ở Nhật Bản!” Tôi đang loay hoay xếp lại chồng sách vở ngổn ngang trên bàn thì nghe chồng tôi, giáo sư Michimi Munarushi người Nhật mới về Việt Nam 3 hôm trước báo.
-
Không có một vùng đất thứ hai nào trên dải đất hình chữ S của Việt Nam có vị trí hết sức đặc biệt như Huế. Nơi đây, từ 1306, bước chân Huyền Trân xuống thuyền mở đầu cho kỷ nguyên mở nước về Nam, Thuận Hóa thành nơi biên trấn.
-
Đưa Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trong vài năm tới đã trở thành quyết tâm chính trị của cán bộ đảng viên và nhân dân Thừa Thiên Huế.
-
Thăng Long - Hà Nội, thủ đô, trái tim của cả nước, qua ngàn năm phát triển, đã trở thành biểu tượng của nền văn hiến Việt Nam, là niềm tự hào của cả dân tộc.
-
Sau khi phục dựng thành công lễ tế Nam Giao và lễ tế Xã Tắc trong những năm qua, thiết nghĩ việc tái hiện lễ tế Âm Hồn 23.5 ở quy mô thành phố/ tỉnh là một việc làm có ý nghĩa trong việc bảo tồn bản sắc văn hóa và quảng bá du lịch của thành phố Huế chúng ta.
-
Thừa Thiên Huế - vùng đất chiến lược nối giữa hai miền Bắc - Nam từng là “phên dậu thứ tư về phương Nam” của Đại Việt, nơi “đô hội lớn của một phương”; từng là thủ phủ của xứ Đàng Trong, kinh đô của đất nước dưới thời Quang Trung - Nguyễn Huệ và triều Nguyễn (1802 - 1945); là miền đất địa linh nhân kiệt gắn liền với những tên tuổi lớn trong hành trình lịch sử của dân tộc, của ngàn năm Thăng Long...
-
Đưa Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc trung ương trong vài năm tới theo tinh thần kết luận số 48 của Bộ Chính trị đã mở ra một mốc mới mang tính lịch sử. Với kết luận này, đặt ra nhiệm vụ cho Huế phải trở thành trung tâm của khu vực miền Trung và là một trong những trung tâm lớn, đặc sắc của cả nước về văn hóa, du lịch, khoa học công nghệ, y tế chuyên sâu và giáo dục đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực.
-
Ôn cố để tri tân, Festival Huế 2010 là lần tổ chức thứ VI. Qua 6 lần tổ chức, nhìn lại những ngày liên hoan văn hóa Việt Pháp (1992) do thành phố Huế phối hợp với Codev tổ chức, anh chị em văn nghệ sĩ Huế lúc bấy giờ phấn khích lắm vì đây là cơ hội tiếp xúc với thế giới dù chỉ mới có một nước Pháp. Họ thấy cần có trách nhiệm phải tham mưu để xây dựng chương trình cũng như chủ động tham gia hoạt động trong lĩnh vực của mình.
-
Như thường lệ, hàng năm Hội LHVHNT Thừa Thiên Huế tiến hành xét tặng thưởng cho các tác phẩm, công trình văn học nghệ thuật xuất sắc.
-
Chúng ta đã đi hết gần chặng đường 10 năm đầu của thiên niên kỷ mới. Thời đại chúng ta đang sống là thời đại mà sự phát triển song hành giữa cơ hội và thách thức đan xen.
-
(Thừa Thiên Huế trên tiến trình xây dựng thành phố trực thuộc Trung ương)
-
Những năm cuối cùng của thế kỷ XX, cùng với thành tựu của công cuộc đổi mới diễn ra sôi động trên đất nước Việt Nam, sức sống của vùng văn hoá Huế sau những năm dài tưởng chừng đã ngủ yên chợt bừng dậy và lấp lánh tỏa sáng.
-
Thơ không thể tách rời đời sống con người. Điều đó đã được thời gian minh chứng. Từ lời hát ru của mẹ, những giọng hò trên miền sông nước,… đã đánh thức tình yêu thương trong mỗi chúng ta.
-
Gần đây, khi Đảng ta chứng tỏ sự quan tâm của mình đối với đội ngũ trí thức thì trong dư luận cũng đã kịp thời có những phản ứng cộng hưởng. Điều mà chúng tôi lĩnh hội được gồm 3 câu hỏi tưởng chừng như "biết rồi khổ lắm nói mãi" nhưng lại không hẳn thế. Nó vẫn mới, vẫn nóng hổi vì sự tuyệt đối của qui luật vận động cũng như vì tính cập nhật, tính ứng dụng của đời sống. Chúng tôi xin được nêu ra và cùng bàn, cùng trao đổi cả 3 vấn đề.
-
Trí thức là những người mà lao động hàng ngày của họ là lao động trí óc, sản phẩm của họ làm ra là những sản phẩm trí tuệ, nhưng sản phẩm ấy phải là những sản phẩm có ích cho xã hội...
-
Ở Huế ngày xưa, người học trò nào cũng có một “Tủ sách Học trò” riêng tư cho mình và nhà nào cũng có một “Tủ sách Gia đình” để dùng chung trong nhà. Người Huế rất trọng học vấn, rất trọng sự hiểu biết nên rất trọng sách. Vì vậy, họ cất sách rất kỹ. Họ thường cất sách để làm kỷ niệm riêng tư cho mình về sau đã đành mà họ còn cất sách để dành cho đám đàn em con cháu của họ trong gia đình, dùng mà học sau nầy. Người Huế nào cũng đều cùng một suy nghĩ là ở đời, muốn vươn lên cao thì phải học và đã học thì phải cần sách. Đối với họ, sách quý là vậy. Lễ giáo Khổng Mạnh xưa cũng đã đòi hỏi mỗi người Huế thấy tờ giấy nào rớt dưới đất mà có viết chữ Hán “bên trên” là phải cúi xuống lượm lên để cất giữ “kẻo tội Trời”! Người xưa cũng như họ, không muốn thấy chữ nghĩa của Thánh hiền bị chà đạp dưới chân.
.png)
.png)
