Bảo chứng ngoài biên giới

15:49 18/08/2008

JOSH GREENFELDNgười Nhật vốn nổi tiếng vì tính bài ngoại của họ, thể hiện qua nghệ thuật cắm hoa và trà lễ. Tuy nhiên cũng từ rất lâu rồi nhiều nhà văn Nhật Bản vẫn quyết liệt phấn đấu mong tìm kiếm một chỗ đứng đáng kể trên các kệ sách của các thư viện nước ngoài. Họ làm thế không chỉ vì có nhiều tiền hơn, danh tiếng hơn mà còn vì một điều rằng những ai có tác phẩm được dịch nhiều ở nước ngoài thì sẽ được trân trọng, chờ đón ở trong nước!

Trong nỗi khát khao được xuất ngoại tác phẩm, họ thường cố gắng khắc họa những nhân vật của mình theo những phong cách hoặc trường phái phương Tây. Hoặc đôi khi đưa phân tâm học Freud, tư tưởng Marx hay chủ nghĩa hiện sinh vào "khép nép phương đông" trong bộ trang phục kimono truyền thống. Thế nhưng có một dạo các nhà xuất bản phương Tây cực kỳ bài ngoại, người ta không thấy một nhà văn Nhật Bản nào cố gắng tìm cách vượt qua ngã ba của lòng dạ nhân loại ấy. Bấy giờ người ta lại quay trở về với một khẳng định chân xác và xưa cũ: trở thành best - seller ở ngay trong nước mới mong chắc một suất vang chuông ở xứ người. Vòng nguyệt quế văn chương là phần thưởng cho những giá trị khác biệt của tác phẩm chứ không phải cho một sự nghiệp đình đám mang tính đổi chác.
Junichiro Tanizaki (1886 - 1965) đã được dịch nhiều nhất, đơn giản chỉ vì ông là một trong những nhà văn vĩ đại nhất của thế kỷ hai mươi. Những tác phẩm của ông: The Makioka Systers (Chị em nhà Makioka), Shunkin, Some Perfect Nettles (Những cây tầm ma hoàn hảo), và The Key (Chìa khoá) quả thật là những kiệt tác. Thật đáng tiếc, cuốn The Gourmet Club (Câu lạc bộ Người sành ăn) tập hợp sáu truyện ngắn mang nhiều chất tự sự lại không thể hiện được đỉnh cao tài năng của ông. Tuy nhiên mỗi một truyện trong đó đều phát lộ ra những đặc điểm tính cách của ông, với giọng văn đầy bỡn cợt. Tài năng và lập dị, đó chính là lời giới thiệu thích hợp nhất về Tarizaki.
Trong truyện ngắn The Secret (Điều bí mật) một kẻ theo chủ nghĩa nhục cảm trầm uất lao vào một phi vụ tình ái cho đến khi bí mật của hắn bị bóc trần bởi chính cô tình nhân cũ người cũng có một bí mật riêng mình. Trong The Gourmet Club (Câu lạc bộ Người sành ăn) - tên truyện ngắn làm tên cuốn sách - một người sành ăn ngồi ở một góc khuất chế biến món ăn kỳ lạ gồm vỏ cây, phân chim và nước dãi người, gọi là món đờm - dãi - nước - bọt, hoặc là món súp - thảm - nhung! Truyện ngắn Mr.Bluemound giới thiệu tóm lược một bộ phim đặc biệt về tục cúng bái nữ thần: một người hâm mộ mắc chứng tâm thần ám ảnh xây dựng một loạt các đường nét cơ thể của ngôi sao điện ảnh ở nhiều vị trí khác nhau theo cảm nhận dâm dục của hắn. Và trong Manganese Dioxide Dreams (Những giấc mộng di-o-xit man-gan), nhân vật tôi quan sát một cách thích thú những mẩu phân của mình. Tuy vậy dẫu đi rất xa, khả năng dẫn truyện của Tanizaki vẫn không hề giảm sút, ông luôn muốn đem đến cho người đọc những câu văn tài tình và mạnh mẽ. "Đám phân nhờn lan ra khắp nơi như thể một thùng rượu cặn bị lật nhào".
Haruki Murakami (sinh năm 1949) là nhà văn dường như muốn cố theo đuổi chủ nghĩa hiện thực huyền ảo Nhật Bản nhưng có vẻ ít mạo hiểm hơn và hiền lành hơn nhiều. Tuy nhiên những tiểu thuyết của ông như Dance Dance Dance (Điệu vũ quay cuồng), Norwegian Wood (Gỗ Nauy) đã trở thành những cuốn sách bán chạy nhất, xuất bản hàng triệu bản. Nhiều truyện ngắn của ông được giới thiệu trên các tạp chí uy tín của Mỹ. Thế nhưng thật đáng buồn, cuốn Sputnik Sweetheart, dày 210 trang, viên đạn mới nhất bắn ra từ họng súng của Murakami, chỉ đáng xem như là một viên đạn... thối.
Từ Sputnik rút từ đầu đề của truyện xuất phát từ một nhân vật dễ gây lầm lẫn với một nhân vật của tiểu thuyết gia Jack Kerouac: một cô nàng hip-py. Đó cũng là một lối chơi chữ theo tiếng Nga có nghĩa là "cảm tình viên". Sumire, một cô nàng mong muốn trở thành nhà văn, được một anh giáo trẻ đem lòng yêu thương nhưng chính cô ta lại có một cuộc tình ăn nằm không mong đền đáp với một phụ nữ lớn tuổi. Trong một chuyến đi đến Hy Lạp với "bạn gái", Sumire đột nhiên biến mất không dấu vết. Và thế là bắt đầu một câu chuyện tình tay ba theo kiểu nam-nữ-nữ dài lê thê thêm thắt mùi vị ma quái chẳng đâu vào đâu. Không có một lối giải thích nào cho sự biến mất của Sumire, trừ phi độc giả chấp nhận cái kiểu nghĩ ngợi "điều này thật ra là điều kia" và "hiểu biết chính là một mớ những điều không biết". Các lối diễn dịch tư duy mang tính áp đặt hung hăng ấy thực ra đã trở nên lỗi thời, nhàm chán ở phương Tây.
Mặc dù các tác phẩm của hai tác giả này được chuyển ngữ một cách cẩn thận, tinh tế bởi những dịch giả xuất sắc, nhưng quả thực chỉ một mình Junichiro Tanizaki chứng tỏ được rằng ông xứng đáng có một chỗ đứng trên bầu trời văn chương nhân loại.
PHẠM TƯỜNG HÂN dịch
(Từ tạp chí TIME)

(nguồn: TCSH số 158 - 04 - 2002)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Lê Trường Danh -vị quan thanh liêm trải bốn triều vua Nguyễn

Sóng lành mùa Phật Đản

TRẦN KIÊM ĐOÀNMấy tháng trước ngày cơn đại sóng thần - grand tsunami - vỡ trào quét vào vùng biển Ấn Độ vào năm 2004, tàn phá vùng duyên hải của 12 nước ven biển và giết hại 230 nghìn mạng sống, người ta chú ý đến hiện tượng thiên di của các loài động vật.
Liên tưởng thị giác trong thơ

NGUYỄN QUÂNLà một người vẽ mà lại yêu thơ, khi đọc liên tưởng của tôi trước hết là liên tưởng của con mắt. Cái chúng ta quen gọi là hình ảnh, hình tượng thơ … với tôi trước hết là cái có thể nhìn thấy trong đầu, khi đọc thơ.
Năm mới Tân Mão: Thỏ hay Mèo

LÊ QUANG THÁIVăn khảo luận ít khi viết năm Mão như văn nói thông thường, chỉ vì chưa định rõ năm nào trong các năm: Ất Mão, Đinh Mão, Kỷ Mão, Tân Mão, Quý Mão. Cho nên, không thể dịch ra tiếng Anh: “Year of the cat” một cách vô tư lự được. Viết quảng cáo lớn chữ “Xuân Tân Mão, 2011” mà lại dịch một cách tùy tiện như trên hẳn là chưa ổn.
Cái váy và cái quần của các bà

NGUYỄN DƯ…Bốn cột lang, nha cắm để chồng/ Ả thì đánh cái, ả còn ngong/ Tế hậu thổ khom khom cật,/ Vái hoàng thiên ngửa ngửa lòng/ Tám bức quần hồng bay phới phới,/ Hai hàng chân ngọc đứng song song./ Chơi xuân hết tấc xuân dường ấy,/ Cột nhổ đem về để lỗ không. (Cây đánh đu, Hồng Đức quốc âm thi tập)…
Đọc thơ Xuân Quỳnh

NGUYỄN ĐỨC TÙNGTôi mới đọc Xuân Quỳnh gần đây: với tôi, thơ chị ở quá xa. Nhưng càng đọc càng gần lại. Vì chị thường nói về thời gian: Bao mùa thu hoa vẫn vàng như thế/ Chỉ em là đã khác với em xưa
Qua tập thơ Thương Sơn thử tìm hiểu tư tưởng yêu nước của Miên Thẩm

LƯƠNG ANMiên Thẩm là một nhà thơ hoàng tộc có tiếng giữa thế kỷ 19. Qua thơ văn ông, chúng ta gặp một con người, tuy bị giai cấp xuất thân hạn chế rất nhiều, song vẫn biểu hiện một ý thức thương dân và một tinh thần lo lắng cho vận mệnh đất nước vốn không phải phổ biến trong tầng lớp nhà nho - trí thức phong kiến lúc bấy giờ.
“Nhật ký trong tù” trên hành trình thơ văn của Bác

PHONG LÊGiá Bác không đi Trung Quốc? Hoặc giá Bác không bị bọn Tưởng bắt giam? Hoặc nữa, đã có tập thơ, nhưng năm tháng, chiến tranh, cùng bao nhiêu sự cố khiến cho tập thơ không còn về được Viện bảo tàng cách mạng?
Sự phát triển thể tài của thơ Tố Hữu

L.T.S: Bài viết của Trần Đình Sử về đóng góp của thơ Tố Hữu trong việc phát triển thể tài thơ chính trị và khuynh hướng sử thi trong biểu hiện không phải không có nhiều chỗ phải bàn cãi. Tuy nhiên tạp chí vẫn coi đây là một cách tiếp cận mới để khám phá nguồn thơ phong phú của một trong những nhà thơ lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại. Xin giới thiệu bài tiểu luận này để bạn đọc cùng suy nghĩ trao đổi.
Thiên nhiên và con người Huế trong ký Hoàng Phủ Ngọc Tường

ĐÔNG HÀVăn chương bắt nguồn từ cuộc sống. Với Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng vậy, mỗi trang viết của anh là một sự khởi nguyên rất chân thật. Không thiên về lối miêu tả nhưng bằng cặp mắt tinh tế sắc sảo của mình, Hoàng Phủ đã “nói” về cuộc sống từ những tinh chất của thiên nhiên và con người Huế đọng lại dưới ngòi bút của anh.
Tiểu thuyết châu Mỹ La tinh và văn học thế giới

VÊ-RA CU-TÊ-SƠ-CHI-CÔ-VAVê-ra Cu-tê-sơ-chi-cô-va là tiến sĩ ngữ văn, giáo sư nghiên cứu ở Học viện Gorki về văn học thế giới thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô.
Con người minh triết trong nhạc Trịnh Công Sơn

NGUYỄN HOÀN Nhạc Trịnh Công Sơn lâu nay đã “chinh phục hàng triệu con tim, không chỉ ở trong nước, mà ở cả bên ngoài biên giới nữa” (Văn Cao).
Nguyễn Du - nhà phân tích tâm lý

PHAN NGỌC1- Trong việc nghiên cứu Truyện Kiều, xu hướng xưa nay là đưa ra những nhận xét căn cứ vào cảm thụ thẩm mỹ của mình. Những nhận xét ấy thường là rất tinh tế, hấp dẫn. Nhưng vì quan điểm khảo sát là chỉ phân tích những cảm nghĩ của mình căn cứ đơn thuần vào Truyện Kiều, không áp dụng những thao tác làm việc của khoa học hiện đại, cho nên không tránh khỏi hai nhược điểm:
Mèo Huế

ĐẶNG TIẾNMèo là thành phần của tạo vật, không hệ thuộc loài người, không phải là sở hữu địa phương. Nói Mèo Huế là chuyện vui ngày Tết. Đất Huế, người Huế, tiếng Huế có bản sắc, biết đâu mèo Huế chẳng thừa hưởng ít nhiều phẩm chất của thổ ngơi và gia chủ?
Nhân ngày xuân, đọc lại mấy câu tiểu đối

TRIỀU NGUYÊNCó nhiều cách phân loại câu đối, thường gặp là ba cách: dựa vào số tiếng và lối đặt câu, dựa vào mục đích sử dụng, và dựa vào phương thức, đặc điểm nghệ thuật. Dựa vào số tiếng và lối đặt câu, câu đối được chia làm ba loại: câu tiểu đối, câu đối thơ, và câu đối phú. Bài viết ngắn này chỉ trình bày một số câu đối thuộc loại câu tiểu đối.
Văn chương Việt hết năm 2010, một thập kỷ vẫn... “chờ” thành tựu

KHÁNH PHƯƠNGNăm 2010 khép lại một thập kỷ văn học mang theo những kỳ vọng hơi bị… “lãng mạn”, về biến chuyển và tác phẩm lớn. Nhiều giải thưởng của nhiều cuộc thi kéo dài một vài năm đã có chủ, các giải thưởng thường niên cũng đã… thường như giải thưởng, nhà văn và bạn đọc thân thiết hồ hởi mãn nguyện tái ngộ nhau trên những đầu sách in ra đều đặn… và người thực sự quan tâm đến khía cạnh nghề nghiệp trong đời sống văn chương lại tự hỏi, những sự kiện đang được hoạt náo kia có mang theo trong nó thông tin gì đích thực về thể trạng nghề viết hay không? Nếu có, thì nó là hiện trạng gì? Nếu ngược lại, thì phải tìm và biết những thông tin căn bản ấy ở đâu?
Cái đẹp là… cái gì?

MIÊN DIVẫn biết, định nghĩa cái đẹp cũng giống như lấy rổ rá... múc nước. Vì phải qui chiếu từ nhiều yếu tố: góc nhìn, văn hóa, thị hiếu, vùng miền, phong tục... Tiểu luận be bé này xin liều mạng đi tìm cái chung cho tất cả những góc qui chiếu đó.
Khởi động một chiều hướng mới cho phê bình văn học

INRASARA1. Điểm lại mười căn bệnh phê bình hôm nay
Từ địa phương miền Trung trong thơ Tố Hữu

XUÂN NGUYÊNHơn ở đâu hết, thơ mang rất rõ dấu ấn của người làm ra nó. Dấu ấn đó có thể là do kinh nghiệm sống, do lối suy nghĩ… đưa lại. Đứng về mặt nghệ thuật mà nói, dấu ấn trong thơ có thể được tạo nên bởi lối diễn đạt, bởi mức độ vận dụng các truyền thống nghệ thuật của thơ ca.
Những kẻ xa lạ kỳ lạ

Linda Lê, nhà văn nữ, mẹ Pháp cha Việt, sinh năm 1963 tại Đà Lạt, hiện đang sống tại Paris, viết văn, viết báo bằng tiếng Pháp. Một số tác phẩm của nhà văn đã được dịch sang tiếng Việt và xuất bản tại Việt Nam như là: Vu khống (Calomnies), Lại chơi với lửa (Autres jeux avec le feu). Chị đã có buổi nói chuyện tại Trung tâm Văn hóa Pháp tại Huế vào ngày 15.10.2010 vừa rồi. Sau khi trao đổi về bản dịch, chị đã đồng ý cho phép đăng nguyên văn bài nói chuyện này ở Tạp chí Sông Hương theo như gợi ý của dịch giả Lê Đức Quang.
Hành trình xoá bỏ ẩn dụ như một lối tìm đến ngôn ngữ thi ca mở

KHÁNH PHƯƠNG (Tiếp theo số 261 tháng 11-2010)