2018 có lẽ là một năm “gặt hái” của văn nghệ Việt Nam trên trường quốc tế. Từ các cuộc thi nhan sắc, đến văn chương công chúng đều chứng kiến những giải thưởng gọi tên Việt Nam. Thậm chí, lĩnh vực xiếc vốn ít được nhắc tới thì anh em Quốc Cơ - Quốc Nghiệp cũng tạo lập những kỷ lục quốc tế và liên tục được truyền thông quốc tế xướng tên…
Nhà văn Bảo Ninh nhận giải thưởng Văn học châu Á với tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh”.
Tỏa sáng văn chương Việt
Không hẹn mà gặp, cùng lúc văn đàn Việt Nam đón nhận nhiều tin vui, đó là nhiều giải thưởng văn chương đã gọi tên các nhà văn Việt Nam. Cụ thể, trung tuần tháng 11/2018, nhà văn Bảo Ninh nhận được Giải thưởng Văn học châu Á tại Hàn Quốc với tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh”. Trước đó, cuốn tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh đã được dịch sang tiếng Hàn bởi dịch giả Ha Jae Hong, phát hành bởi NXB Asia.
Giải thưởng Văn học châu Á (Asian Literature Award) nằm trong khuôn khổ Liên hoan Văn học châu Á do Trung tâm Văn hóa châu Á tại Hàn Quốc tổ chức. Đây là tổ chức trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao, Du lịch Hàn Quốc được thành lập từ năm 2015 nhằm trao đổi văn hóa, nghệ thuật quốc tế.
Trước đó, hôm 13/10, nhà văn Nguyễn Ngọc Tư với tập truyện “Cánh đồng bất tận” (bản tiếng Đức) cũng chính thức được vinh danh với giải thưởng LiBeraturpreis 2018 của Đức, trong lễ trao giải tổ chức ở Hội chợ sách Frankfurt 2018. Literaturpreis là giải thưởng được thành lập 30 năm qua, dành cho các tác giả nữ đến từ châu Á, Phi, Mỹ Latin, Thế giới Ả Rập và vùng Caribe.
Giải thưởng do Hội Văn hóa Kitprom và Hội sách Frankfurt phối hợp tổ chức, và thành viên ban giám khảo là các nhà văn, phê bình văn học Đức. Một số tác giả từng nhận được giải này như: Madeleide Thien (Cambodia), Laksmi Pamuntjak (Indonesia), Fariba Vafi (Iran)... Được biết, tập truyện “Cánh đồng bất tận” phát hành tại Đức vào tháng 7-2017, được nhóm dịch giả chuyển ngữ với tựa đề “Endlose Felder”.
Một tên tuổi khác của văn chương Việt cũng được gọi tên, đó là nhà văn Nguyễn Quang Thiều khi ông nhận Giải thưởng văn học Hàn Quốc Changwon KC international literary Prize (tạm dịch: Giải thưởng văn học quốc tế Hàn Quốc Changwon) năm 2018. Đây là giải thưởng được trao cho những nhà văn có độ tuổi 50 – 65 với những cống hiến, đóng góp sáng tạo văn học nghệ thuật không chỉ trong nước mà còn ngoài nước. Ngoài tác phẩm được dịch sang tiếng Hàn thì tác giả dự giải cũng phải có tác phẩm được dịch sang tiếng Anh.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều được coi là một trong những người đầu tiên đưa văn học xứ sở Kim chi đến Việt Nam với việc giới thiệu 5 tác giả Hàn Quốc. Hiện nhà thơ Nguyễn Quang Thiều là Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Á-Phi, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Giám đốc NXB Hội Nhà văn Việt Nam…
Được vinh danh tại các giải thưởng văn chương quốc tế là niềm đáng tự hào. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng, giá như đó là những tác phẩm mới thì điều đó trở nên ý nghĩa hơn đối với văn chương Việt. Bởi lẽ, những “Nỗi buồn chiến tranh” hay “Cánh đồng bất tận” đều là những tác phẩm đã nổi tiếng, từng gặt hái những giải thưởng trong và ngoài nước.
Trong khi đó, nhìn vào đời sống văn chương trong nước năm 2018 vẫn khá bình lặng. Dù nhiều nhà văn vẫn đều đặn ra sách, thậm chí như nhà văn Nguyễn Nhật Ánh mới ra mắt tập “Cảm ơn người lớn” với số lượng kỷ lục 150.000 bản, song vẫn chưa thấy những tác phẩm đỉnh cao.
Ngay cả trong cuộc thi Văn học tuổi 20 lần thứ 6 vừa công bố giải thưởng cũng không tìm ra tác phẩm xứng đáng để trao giải nhất. Xin nhắc lại, đây là cuộc thi được phát động từ tháng 12/2015. Sau gần 3 năm, ban tổ chức đã nhận được 458 tác phẩm, với 347 truyện dài và 111 tập truyện ngắn. Trong đó không chỉ nhận được sự tham gia nhiệt tình từ rất nhiều tác giả trẻ trong nước, mà còn đón nhận lượng lớn tác phẩm dự thi gửi về từ các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Pháp, Úc, Tây Ban Nha...
Phim Việt tìm đường ra biển lớn
Ở lĩnh vực điện ảnh, năm 2018 cũng chứng kiến cuộc vật lộn để tìm kiếm lối đi ra với thế giới của nhiều nhà sản xuất, đạo diễn. Trong đó không thể không nhắc tới những bộ phim góp phần tôn vinh văn hóa Việt như “Song lang”, Cô Ba Sài Gòn”…
Năm qua, bộ phim “Cô ba Sài Gòn” (Trần Bửu Lộc - Kay Nguyễn đạo diễn, Ngô Thanh Vân sản xuất)- từng gặt hái nhiều thành công trong nước như giải Cánh diều vàng hạng mục Phim truyện điện ảnh xuất sắc nhất và giải thưởng của ban giám khảo tại LHP Việt Nam lần thứ 20- đã được Cục Điện ảnh chính thức lựa chọn trở thành đại diện duy nhất để tham gia tranh cử tại hạng mục “Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất” tại Oscar lần thứ 91 của Viện Hàn lâm Khoa học Điện ảnh ở Mỹ.
Tiếp đó, bộ phim “Song lang” - dù doanh thu tại thị trường trong nước không như mong đợi nhưng đã có mặt ở LHP lớn nhất Châu Á - Tokyo International Film Fesstival lần thứ 31, diễn ra từ ngày 25/10 đến 3/11. Trong 10 ngày đến Tokyo và tham dự LHP quốc tế Tokyo, đạo diễn “Song lang” là Leon Quang Lê và các diễn viên trong đoàn phim đã có các buổi giao lưu trò chuyện với khán giả xem phim, tham dự các buổi gặp gỡ đồng nghiệp Nhật Bản, châu Á và quốc tế.
Cảnh trong phim “Song lang”.
Đặc biệt, niềm vui đã đến khi Liên Bỉnh Phát với vai Dũng Thiên lôi trong “Song lang” đã được trao giải Đá quý (Tokyo Gemstone) tại LHP quốc tế Tokyo. Chia sẻ với giới truyền thông, Liên Bỉnh Phát nói: “Tôi rất vui và vinh dự khi lần đầu tiên tham dự một liên hoan phim quốc tế lại được một giải thưởng cá nhân như vậy. Điều này tạo động lực rất lớn cho tôi tiếp tục theo đuổi sự nghiệp diễn viên”.
Một phim khác cũng được ra rạp tại Mỹ đó là “Hai Phượng” của nhà sản xuất Ngô Thanh Vân. Theo đó, trong khuôn khổ American Film Market (Chợ phim tại Mỹ), Arclight Film - công ty đại diện của “Hai Phượng” tại Mỹ đã chính thức ký kết với Well Go USA Entertainment để bán bản quyền chiếu phim tại các hệ thống rạp chiếu ở Mỹ.
Well Go USA là hãng phát hành nội dung hàng đầu, bao gồm các phim hành động, thể loại độc lập tốt nhất từ Mỹ và khắp thế giới như: Bắc Mỹ, Mỹ Latinh, châu Á và châu Âu. Việc đưa phim Việt vượt ra khỏi phạm vi lãnh thổ cũng giúp cho bạn bè quốc tế biết nhiều hơn về bối cảnh tại Việt Nam sử dụng trong việc sản xuất phim điện ảnh, và làm nổi bật về tinh thần, sự mạnh mẽ của hình tượng người phụ nữ Việt Nam. Với tên tiếng Anh là “Furie”, Hai Phượng được kỳ vọng sẽ khẳng định được vị thế và chất lượng của phim Việt đương đại trước đông đảo bạn bè quốc tế.
Theo nhà sản xuất, diễn viên Ngô Thanh Vân, khán giả quốc tế cũng say mê, cũng yêu thích những giá trị văn hóa Việt như chính người Việt vậy. Bởi đó là chiếc cầu nối quá khứ với thực tại, nối những điều bình dị nhất với những điều tinh tế nhất. Và hơn hết, điện ảnh cũng là con đường ngắn nhất để giới thiệu bản sắc dân tộc với bạn bè thế giới.
Tranh lụa “Mẹ con” của họa sĩ Nguyễn Thụ.
Mảng màu sáng tối
Nếu văn chương, điện ảnh chứng kiến những cuộc chinh phục thì mỹ thuật Việt chứng kiến những cuộc trở về của nhiều tác phẩm hội họa của các họa sĩ danh tiếng. Đó là cuộc trở về của gần 500 tác phẩm hội họa của một số họa sĩ nổi tiếng của Việt Nam đã được Tập đoàn Thái Bình Dương mua từ nhà sưu tập nước ngoài để đưa về trưng bày tại Việt Nam.
Trong đó có một số tác phẩm thuộc hai bộ tứ “Trí - Lân - Vân - Cẩn” và “Nghiêm - Liên - Sáng - Phái”, và của một số họa sĩ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương như Nguyễn Trọng Hợp, Dương Hướng Minh, Mai Văn Hiến, Mai Văn Nam, Tôn Đức Lượng, Văn Giáo, Văn Bình, Nguyễn Văn Thiện, Phan Thông, Thái Hà, Quang Phòng… và các họa sĩ kháng chiến như Nguyễn Thụ, Mai Long…
Có thể kể đến một số tác phẩm tiêu biểu như: “Phong cảnh”, “Trừu tượng” của Nguyễn Gia Trí; “Tiên cưỡi Rồng”, “Điệu múa cổ” của Nguyễn Tư Nghiêm, “Chân dung Kiều Chinh” của Dương Bích Liên, “Chùa Thầy” của Nguyễn Sáng, “Chân dung Lâm cà phê” của Bùi Xuân Phái, “Tình Mẫu tử” của Lê Phổ, “Phong cảnh mưa” của Nguyễn Thụ…
Bên cạnh đó, lần đầu tiên, những bức tranh quý của họa sĩ Lê Thị Lựu cũng đã chính thức “hồi cố hương” khiến giới mỹ thuật đặc biệt quan tâm. Không chỉ là nữ họa sĩ xuất sắc của Trường Mỹ thuật Đông Dương, là nữ họa sĩ đầu tiên của mỹ thuật Việt Nam đương đại, họa sĩ Lê Thị Lựu còn có nhiều công lao trong việc giảng dạy hội họa, đóng góp nhiều tác phẩm có giá trị cho di sản mỹ thuật Việt Nam. Từ Pháp, 29 tác phẩm của bà đã trở về cố hương, theo di nguyện của gia đình.
Tuy nhiên, mỹ thuật Việt Nam 2018 cũng vẫn chứng kiến một câu chuyện “đen tối” làm xấu xí hình ảnh của hội họa. Đó là nạn tranh giả vẫn hoành hành. Câu chuyện một bức tranh bị tố là tranh giả xuất hiện ở phiên đấu giá số 15 của nhà đấu giá Chọn hồi tháng 7 đã dấy lên nghi ngại về vấn đề thẩm định mỹ thuật. Điều này cho thấy không chỉ hoạt động như một thế giới ngầm, tranh giả đã công khai trên sàn đấu giá. Vì thế, có ý kiến cho rằng, sàn đấu giá đang là “cửa sáng” cho tranh giả không phải là không có những lý do.
Trước vấn nạn này, cuối năm 2018 người ta cũng chứng kiến động thái Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ VHTTDL) ra mắt Trung tâm Giám định và Triển lãm tác phẩm mỹ thuật, nhiếp ảnh. Với một đội ngũ gồm các họa sĩ, nhà nghiên cứu uy tín như họa sĩ Lương Xuân Đoàn, họa sĩ Thành Chương, nhà nghiên cứu mỹ thuật Phan Cẩm Thượng, nhà điêu khắc Vương Học Báo, nhà điêu khắc Lê Lạng Lương, nghệ sĩ nhiếp ảnh Vũ Quốc Khánh… kết hợp với sự tham gia của nhiều chuyên gia và hệ thống máy móc hiện đại từ Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an), Trung tâm này ra đời với hi vọng chấm dứt tình trạng thật- giả lẫn lộn khiến cho uy tín của thị trường mỹ thuật, nhiếp ảnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Theo Mai Hoàng - Đại Đoàn Kết
1. Đời người trăm năm như nhau, nhà văn Tây hay ta gì gì ông Trời cũng chẳng ưu ái thêm ngày nào, vậy mà bên trời ấy thế hệ này đến thế hệ khác nảy nòi bao nhiêu tiểu thuyết gia lớn. Còn ta thì không. Tại sao?
Phan nhân 1972 ( Hồi ức K15 trường Chuyên Phan Bội Châu Nghệ Tĩnh - NXB Hội Nhà văn, tháng 7/2019 ) có lẽ là một trong những cuốn sách thú vị nhất về tuổi học trò mà tôi từng đọc.
Ngày 6-7, tại Hà Nội, buổi giao lưu ra mắt bút ký chính luận “Một thời Đông Bắc” của tác giả Vũ Mão và ký sự tiểu thuyết “Mãi mãi một thời Thiếu sinh quân” của nhà văn Ma Văn Kháng do NXB Kim Đồng tổ chức đã thu hút sự tham gia của đông đảo các nhà văn, nhà phê bình văn học, các cựu học viên trường Thiếu sinh quân Việt Nam.
Ra mắt tập thơ đầu tay năm 2003, đến nay, nhà văn Nguyễn Văn Học đã xuất bản 15 tác phẩm bao gồm tiểu thuyết, truyện ngắn và thơ.
Văn học Nhật Bản đang để lại dấu ấn sâu đậm và mạnh mẽ cả về số lượng lẫn chất lượng. Bên cạnh dòng văn học kinh điển gắn liền với những tác giả có ảnh hưởng trên thế giới, thị trường xuất bản trong nước còn chứng kiến cuộc “đổ bộ” của những tác giả đương đại với số lượng tác phẩm không hề nhỏ.
Tôi vẫn luôn nghĩ rằng, đối với người nghệ sĩ, cô đơn tự xác lập hay cô đơn do ngoại cảnh, đó đều là những đặc ân. Bởi nhờ có cô đơn làm chất xúc tác, cảm thức sáng tạo mới bùng vỡ nơi người nghệ sĩ...” - Nhà văn Đỗ Chu cũng từng bảo: “Nghệ sĩ cô đơn được càng tốt!”.
Từ ba nguồn tư liệu chính sử, dã sử và dân gian, các nhà văn đã có cơ hội bung trổ trí tưởng tượng và khả năng hư cấu để cho ra đời những áng văn chương sinh động, hấp dẫn viết về lịch sử. Hai tiểu thuyết lịch sử mới ra mắt công chúng là “Từ Dụ Thái hậu” của Trần Thùy Mai và “Thiên địa phong trần” của Hà Thủy Nguyên.
Nhân kỉ niệm 62 năm thành lập (17/6/1957 – 17/6/2019), Nhà xuất bản Kim Đồng ra mắt ấn bản mới tập truyện Dưới chân Cầu Mây của nhà văn Nguyên Hồng. Tập truyện gồm ba truyện đặc sắc dành cho thiếu nhi: Đôi chim tan lạc, Dưới chân Cầu Mây vàCháu gái người mãi võ họ Hoa.
NXB Hà Nội và Thư viện Hà Nội tổ chức lễ ra mắt cuốn sách “Thời cuộc và Văn hóa” của nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội nhà báo Việt Nam
Nhà thơ Hữu Thỉnh đánh giá Huy Cận là người đem tâm nguyện “làm bục nhảy đưa sự sống lên cao”. Nhiều nhà thơ, nhà nghiên cứu có dịp quần tụ nhớ về hồn thơ Huy Cận dịp 100 năm ngày sinh của ông.
“Ba năm tồn tại. Thời gian không dài. Nhưng kỷ niệm một thời niên thiếu tươi đẹp hào hùng trong gian khổ làm sao có thể quên!”. Sau hơn 70 năm, khi những mảnh ký ức bắt đầu mờ nhòa, nhà văn Ma Văn Kháng đã “gạn lấy chút sức lực còn lại”, “rờ rẫm nhớ lại những gì đã trải qua”, để tái hiện chân dung thế hệ “măng non cách mạng” giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp.
Nhà văn Trần Thùy Mai vừa ra mắt bộ tiểu thuyết lịch sử “Từ Dụ thái hậu” sau một thời gian dài im tiếng. Điều thú vị, cuốn sách đề cập đến lịch sử nhưng được tác giả viết bằng văn phong thuần Việt, với ngôn ngữ nhuần nhị để thu hút độc giả trẻ.
Có thể nói, tiểu thuyết gia hiện đại đầu tiên của văn học Việt Nam chính là nhà văn Hồ Biểu Chánh. Với kho tàng đồ sộ 64 cuốn tiểu thuyết, ông được mệnh danh là “người kể chuyện đời” đầy lôi cuốn và có cá tính.
Giữ một vị trí khiêm tốn trong đời sống văn chương, nhưng thể loại phi hư cấu thời gian qua vẫn đều đặn đến với độc giả. Thậm chí, nhiều tác phẩm tạo được tiếng vang lớn, được in hàng chục ngàn bản. Chỉ có điều, trong những bảng vàng văn chương trong nước, hiếm khi những tác phẩm thuộc thể loại phi hư cấu được xướng tên.
Nhân dịp kỷ niệm 65 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 – 7/5/2019), NXB Kim Đồng vừa cho ra mắt tập thơ “Điện Biên chiến thắng, Điện Biên thơ” của Đại tá, nhà thơ Ngô Vĩnh Bình tuyển chọn và giới thiệu.
Sau 65 năm, những kinh nghiệm lịch sử, bài học quý giá từ chiến thắng Điện Biên Phủ vẫn được học giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Không chỉ là góc nhìn riêng của mỗi bên, việc hợp tác để khai thác khối tư liệu, tài liệu lưu trữ - di sản chung của hai dân tộc Pháp - Việt nhằm có thêm sự đối chứng, từ đó làm rõ hơn lịch sử.
“ĐIỆN BIÊN PHỦ: 13/3-07/5/1954” là cuốn sách chuyên khảo của Tiến sĩ, Đại úy người Pháp Ivan Cadeau. Cuốn sách cung cấp các tài liệu lưu trữ của Pháp về sự kiện Điện Biên Phủ và chiến tranh tại Đông Dương, trong đó có nhiều tài liệu chưa từng công bố tại Việt Nam.
Ngày 30/4/1975 mãi là một ký ức tồn tại sâu thẳm trong tâm trí của những người đã trực tiếp chứng kiến. Đặc biệt là nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh, người đã dành gần như cả cuộc đời cầm bút của mình để văn bản hóa lại những ký ức lịch sử về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước một thời của dân tộc Việt Nam.
Với sự nhân từ, đức độ, Từ Dụ thái hậu được dân gian lưu truyền là người phụ nữ quyền lực có sức ảnh hưởng to lớn dưới triều nhà Nguyễn. Từ cảm hứng ấy, nhà văn xứ Huế Trần Thùy Mai đã viết Từ Dụ thái hậu - một trường thiên tiểu thuyết gồm 69 chương, có thể xem là tiểu thuyết lịch sử dạng “cung đấu” hiếm hoi của văn học đương đại.
Sáng ngày 22/4/2019, tại thành phố Hồ Chí Minh, Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã tiến hành buổi toạ đàm khoa học, giới thiệu công trình Nghiên cứu, lí luận, phê bình văn học ở Nam Bộ thời kì 1865-1954.