"Lolita" – câu chuyện dịch thuật*
Nhân dịp tái bản có sửa chữa Lolita, dịch giả An Lý, người biên tập bản tiếng Việt lần này, có bài viết về tác phẩm mà lịch sử xuất bản của nó sang các thứ tiếng khác dường như chịu một lời nguyền cho những bản dịch lại, hoặc những bản dịch liên tục sửa chữa.
Không phải lần đầu tiên Vladimir Nabokov được dịch ra tiếng Việt, nhưng Lolita xuất bản năm 2012 qua bản dịch của Dương Tường là lần đầu ông xuất hiện ở Việt Nam hậu Công ước Berne, trong một thỏa thuận bản quyền rõ ràng với đại diện và gia đình tác giả, và dịch từ bản gốc tiếng Anh1. Chậm, nhưng xứng đáng, vì đây là cuốn sách được biết đến nhất, và được chính bản thân tác giả yêu thích nhất, trong oeuvre đồ sộ gần 20 cuốn tiểu thuyết của người vẫn được xếp vào hàng bậc thầy phong cách và ngôn ngữ. Nhưng việc chậm ấy cũng có lý do xứng đáng: đây vẫn thường được coi là một trong những cuốn sách khó dịch nhất trong tiếng Anh (có lẽ chỉ sau cặp đôi Ulysses-Finnegans Wake của James Joyce bất khả). Và cũng đúng theo truyền thống, bước chân cô bé Lolita đã khuấy lên một cơn bão nho nhỏ trong làng đọc sách Việt Nam, mà hầu hết các bạn đọc của lần tái bản này hẳn còn nhớ rõ.
Nhưng thời điểm 2012, khi Lolita đã nghiễm nhiên và vững chãi được thừa nhận là một classic không chỉ của văn học hiện đại (Anh/Mỹ), mà của cả thế giới, thì những cơn bão ấy đã rất khác so với thời điểm cuốn sách ra đời, khi mà sự ngần ngại của năm nhà xuất bản lớn của Mỹ đã khiến nó phải lưu vong sang Pháp mới có được hình hài giấy in năm 1955, và bất chấp lời khen ngợi của Graham Greene vẫn bị Anh cấm nhập cảng và mọi cuốn sách gửi về qua đường chính ngạch đều bị hải quan bắt giữ và thiêu hủy. (Cách nào đó, Lolita đã đi theo đúng vết xe của Ulysses, tác phẩm mà Nabokov đã hâm mộ và học tập nhiều đến thế, đã toan tính dịch sang tiếng Nga, và đã cho “John Ray, Jr.” dẫn ngay đầu tác phẩm để thanh minh trước cho cái đề tài khó chiều trong bản thảo của mình.) Ngày nay, thật khá tức cười khi nhớ lại những tính ngữ mà Lolita từng nhận được từ giới phê bình thủ cựu, “sách con heo”, “sách kích dục”, “cuốn sách bẩn thỉu nhất tôi từng đụng phải”. Với thế hệ trẻ lớn lên trong một thế giới đã quá cởi mở, thì giống như các sinh viên của Alfred Appel, Jr., mà ông đã miêu tả trong The Annotated Lolita (Lolita bình chú)2: “họ bận lòng vì cách Humbert Humbert đối đãi với ngôn ngữ và tri thức hơn là ngược đãi Lolita và luật pháp”.
Bởi, lại cũng giống như Joyce đã nói về Ulysses, Nabokov hoàn toàn có thể phát biểu: “Tôi đã đưa vào cuốn sách những ẩn số và câu đố đủ cho các vị giáo sư phải bận rộn hàng thế kỷ.” Đấy là lý do khiến rất nhiều người đọc gốc, tiếp xúc với một bản sách “trơn”, không đi quá được vài trang đầu; đấy lại cũng là lý do khiến rất nhiều người khác trở lại trở đi với cuốn sách, bừng bừng quyết chí, vũ trang bằng các loại từ điển và sách giải nghĩa, hoặc nếu là thế hệ mới hơn, bằng Google và Wikipedia. Quả thật, chỉ nội cốt truyện giả trinh thám nằm ở cốt lõi cuốn sách (một tội ác ở chương đầu tiên, một người chết, một cuộc truy đuổi, một cái tên được tiết lộ cuối cùng), Lolita đã mang lại đủ khoái thú cho người đọc nào có khả năng theo dõi câu chuyện. Nhưng cuốn sách không phải một mê cung đơn giản, với mục tiêu chỉ là tìm đến lối ra. Đấy là một khu vườn mê lộ xanh tươi xán lạn, mà mỗi trong số những cái tên, những liên tưởng, những thông tin, những từ ngữ trang hoàng dày đặc là một ngõ mở, một ngọn đèn hiệu, ngỏ lời mời mọc hãy đi vào để tìm đến những thứ rất thú, rất đẹp, mà cũng có khi rất quái, chờ đợi ở cuối đường; mà mỗi ngõ mở cũng có thể là ngõ cụt, mỗi ngọn đèn hiệu có thể là một ngọn lửa ma trơi khéo léo dắt người đọc vòng vèo qua đầm lầy thư tịch và tri thức đến khi mỏi gối hụt hơi. Và cũng còn nhiều nữa những bức vách cây không tín hiệu, những từ ngữ ngây thơ vô tội mà người đọc tinh ý mấy cũng có khi chỉ “vô tình lủi thủi” đi qua, tới khi Ngẫu Nhiên run rủi cho anh ta nghỉ chân ngồi tựa vào một cánh cửa vô hình: cuốn Annotated cự phách chỉ giải quyết được một phần những câu đố, cảnh cáo một phần những bóng ma trơi, và nửa thế kỷ sau, vẫn không thiếu động lực cho các câu lạc bộ sách hay các forum đọc nhiệt tình trong môn thể thao tiếp sức Tìm Trứng Thỏ Của Nabokov.
Vẫn chưa hết: bản thân người dẫn đường rầu rĩ, kéo lê sau lưng không chỉ anciens parapets của châu Âu xưa cũ mà cả những Freudian sanatoria của Bắc Mỹ xanh tươi, đã trở thành một Ariadne bất khả tín khét tiếng nhất trong trần thuật học hiện đại. Humbert le Unreliable đã đánh mất lòng tin của độc giả tới nỗi có hẳn một trường phái nghiên cứu, sau khi tính toán ngày tháng năm trong cuốn sách nổi tiếng ngặt nghèo, đã kết luận rằng toàn bộ mấy ngày từ khi lên đường đến gặp Dolly Schiller tới lúc rời khỏi Thái Ấp Kinh Hoàng chỉ là một cơn mê sảng trong phòng bệnh! Kể cả những kẻ đã ít nhiều chịu phép thôi miên của hai con mắt rực lên qua mặt nạ, cũng không biết lúc nào có thể đặt lòng tin vào Humbert (hay vào Nabokov). Khi nào anh ta đang nói thật, phơi trần trái tim bọc mớ gai chằng chịt ngõ hầu vơi bớt cơn đau nhờ những ánh mắt cảm thương? Khi nào anh ta đang siết chặt thêm mặt nạ, độn thêm tấm áo hề mà diễn vở Humbert-tình-lang-sám-hối? Một số người biết, hoặc tưởng rằng họ biết. Một số người nghĩ mình đã nhìn xuyên lớp mặt nạ, đã tóm được đầu chỉ đỏ, đã chộp được cái chìa khóa chập chờn với nụ cười mồi chài mà Nabokov đong đưa trước mặt chúng ta. Nhưng nếu đinh ninh đã bắt vở được tên trickster ở ngoài bức tường thứ tư, cổ mẫu cho một chuỗi bợm-trần-thuật lấy việc lỡm độc giả làm vui những Smurov-Martin-Hermann-V-“Nabokov” (chỉ kể những tiền thân của Hum), thì có phải đấy mới chính là lúc ta rơi vào tấm lưới muôn màu của Nhệnbokov ưa đùa bỡn?
Ấy chính là câu đố song tầng, là ván cờ lớn mà mỗi ô lại là một bài toán nhỏ của Lolita; ấy là nguyên do những người đọc nào đã nếm cái plaisir du texte (khoái cảm văn bản), nói theo cách của Roland Barthes, thì không thể cưỡng lại sức hút của tác phẩm để quay lại hoài kiếm tìm diễm phúc, nói theo cách của Humbert. Tất nhiên, trái ngọt với người này có thể là quả đắng với người kia: người ta ghê răng, nhờm gớm, quay đi, không bao giờ trở lại.
Và có khi trái ngọt cũng là bẫy sập ở địa đàng. Người hiểu rõ nhất điều này, có lẽ không ai bằng các ur-độc giả của Lolita trong các thứ tiếng nước ngoài: những người dịch. Các tác phẩm vào độ chín của Nabokov vẫn thường được nói là không viết cho người đọc, mà cho “người đọc lại” (rereader); lịch sử xuất bản Lolita sang các thứ tiếng khác dường như cũng chịu một lời nguyền cho những bản dịch lại, hoặc những bản dịch liên tục sửa chữa. Những thứ tiếng gần gũi với tiếng Anh nhất, có bề dày văn học và triết học, ngôn ngữ lâu đời nhất cũng không thoát khỏi tên Trapp này: những Lolita song trùng, đa trùng nói tiếng Pháp (1959-2001-2005), tiếng Đức (1959-1989-2004-2007), tiếng Ý (1959-1993). Ngay cả Nabokov cũng có dịp hối tiếc ván cờ ngôn ngữ ông đã kỳ khu bày ra khi, mười năm sau bản gốc, ông tìm cách dịch Lolita sang tiếng mẹ đẻ trong sáu tháng. “Lịch sử bản dịch này là lịch sử những phiền muộn,” người nắm chùm chìa khóa khu vườn bí mật đã thốt lên trong lời bạt bản in tiếng Nga năm 1965. Bản dịch ấy cũng không phải không để lại tranh cãi; cá biệt, có nhà phê bình còn cho Nabokov dịch không hay bằng bản samizdat (xuất bản lén) dịch từ thời Nabokov còn là cái tên bị cấm ở Nga!
Quay lại câu chuyện ở Việt Nam. Bản dịch tiếng Việt của nhà thơ, dịch giả Dương Tường, khi ra mắt, đã nhận được nhiều chú ý và phản hồi của bạn đọc, bên cạnh sự đón nhận dành cho bản thân quyển sách. Có khen, có chê, có những ý kiến chiết trung và cũng có những cực đoan tuyệt đối thuộc cả “mây xanh” lẫn “bùn nhơ”. Đáng kể hơn cả là những đóng góp cụ thể, những nhận định chi li về câu chữ, mà dù thái độ đi kèm có thế nào, cũng là những tấm gương cầu lồi quý báu giúp người làm chuyên môn điều chỉnh tốt hơn đường đi qua những khuất khúc họ Na. Đối với dịch giả Dương Tường mà nói, hẳn đây cũng là một cuốn sách đáng nhớ trong một sự nghiệp dịch thuật dày dặn, không hiếm những quyển rất thành công và/hoặc rất đồ sộ như Cuốn theo chiều gió, Đồi gió hú, Cái trống thiếc (và gần đây nhất, cũng đang tiếp diễn, là góp sức vào trái núi của văn học Pháp Đi tìm thời gian đã mất).
Còn đối với Nhã Nam, việc cho ra mắt bản dịch Lolita năm 2012 với tất cả thành công và chưa chín của nó cũng đánh dấu một bước trưởng thành quan trọng, giúp chúng tôi nhận thức rõ hơn vị trí hiện tại và điều chỉnh tốt hơn những kỳ vọng và tiêu chuẩn của mình trong việc tiếp cận một mảng sách rất đặc thù, là văn học kinh điển thế giới, trong tương lai. Những điều chỉnh ấy và những tích lũy có được (cả về kinh nghiệm, tư liệu, kiến thức) hy vọng đã được thể hiện trong lần tái bản có sửa chữa này. Nếu Nabokov tiếp tục “sống” được ở Việt Nam, nếu độc giả tiếp tục đón nhận hào hứng như đã được chứng kiến thời gian vừa qua, chúng tôi hy vọng sẽ còn những lần in lại tiếp theo để có dịp hoàn thiện hơn nữa.
Tất nhiên, bản dịch không bao giờ là bản chính (“bằng” là một câu chuyện khác), nhất là với một tác phẩm mà ngôn ngữ tiếng Anh “đã quyện chặt vào thớ cảm xúc sâu kín của cuốn sách” (mượn lời “John Ray, Jr.”). Những thách thức của công việc chuyển ngữ, người đọc có thể thấy phần nào qua những chú thích dày đặc trong sách (tuy đã thu gọn phần nào trong lần tái bản này). Chọn cách nào dịch những vần “C” mang nặng hàm ý trong cuốn bách khoa thiếu nữ? Phương án nào hay nhất cho một Humbert- và Quilty-tiếng-Việt trong đoạn đối thoại mondegreen đáng sợ chương 28 Phần Một: “Where the devil did you get her? / The weather is getting better”; “You lie - she’s not / July was hot”? Người đọc nào hứng thú ắt sẽ muốn tự mình thử sức với những câu đố này, và thực chất đoạn đối thoại ấy đã trở thành đề tài cho vài cuộc tranh luận sôi nổi giữa các facebooker Việt, không kém gì câu đối “Da trắng vỗ bì bạch” đã làm điên đầu nhiều ông Trạng tập sự qua mấy thế kỷ nay. Ván cờ của Nabokov mở rộng cho tất cả, và những người chơi, với một tinh thần thượng võ, có thể cùng nhau thưởng thức một plaisirchung.
Nhưng với người đọc đơn ngữ, hoặc với người đọc lần đầu, chúng tôi tin tưởng bản dịch Lolita hiện tại không chỉ là một tấm sơ đồ thô thiển, một bãi tập dượt trước khi người đó muốn tự mình dấn thân khám phá mê cung Humbertland. Đây là một khu vườn xanh tươi riêng, với những đài phun nước và những kỳ hoa dị thảo riêng của nó. Tất nhiên, sẽ có những người từ chối tất cả những gì ngoài bản gốc, có những người chỉ ưa tiếp xúc với Nabokov trong tiếng mẹ nuôi của ông; và cũng có những người, chán chê câu đố nội văn bản, tò mò tìm đến câu đố meta, câu đố của văn-bản-ngoài-đời, của câu-chuyện-dịch-thuật. Với họ, người biên tập cho lần tái bản này muốn nói: bon voyage. Câu chuyện ấy cũng có những ngã rẽ và đèn hiệu, những khoái lạc giấu kín, không đảm bảo không có những muỗi mắt hay quái vật đâu đây. Nhưng chỉ với mức độ và thời gian liên quan hạn chế của mình, tôi có thể khẳng định: người du hành ấy sẽ không chỉ thấy những gì lost in translation, mà cả born in translation, thấy được sự khoáng đạt, chủ động và tự tin của một cây văn xuôi rất đẹp trong tiếng Việt hiện đại, cũng như thấy được khả năng phong phú của tiếng Việt, không thua bất kỳ ngôn ngữ nào - khi bản dịch thực sự là tái tạo.
Theo An Lý - Tia Sáng
------------------------
* Tiêu đề do Tia Sáng đặt.
1Bản dịch Tiếng cười trong bóng tối của Nguyễn Thị Kim Hiền, NXB Văn học, 2000 là dịch từ bản tiếng Nga Kamera Obscura, sau này tác giả có chỉnh sửa và viết lại khá nhiều trong bản tiếng Anh. Cuốn tiểu thuyết đầu tay của Nabokov, Mashenka, cũng từng được Từ Trí (Thanh Tâm Tuyền) dịch dưới nhan đề Tình một thuở, NXB Đồng Nai, 1989, qua bản dịch tiếng Anh Mary của Michael Glenny có sự cộng tác của tác giả.
2Đầy đủ là The Annotated Lolita: Revised and Updated, Vintage, 1991. Cập nhật và sửa chữa sau bản in đầu năm 1970, phần nào được sự góp ý và bình luận của chính Nabokov, đây đã trở thành nguồn tham khảo uy tín bước đầu cho những người muốn đọc vỡ hoặc đi sâu nghiên cứu Lolita.
![QR Code](/qrcodes/"lolita"-–-cau-chuyen-dich-thuat*.png)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
1. Trung tâm văn hóa tôi muốn đề cập ở đây là thành phố Huế của tỉnh Thừa Thiên Huế. Đã là một Trung tâm văn hóa thì bao giờ cũng quy tụ nhiều nhân tài lớn, trên nhiều lĩnh vực, từ mọi miền đất nước, thậm chí từ cả ngoài nước, trải qua nhiều thế hệ, nhiều thử thách khó khăn mới vun đắp lên nổi một truyền thống, mà có được truyền thống văn hóa lại càng khó khăn hơn. Trong bài viết này tôi chưa đề cập tới những nhà khoa học, những nhà văn hóa và văn nghệ sĩ xuất sắc đang sống và hoạt động tại Thừa Thiên Huế, mà tôi chỉ muốn nói tới chủ yếu các vị đã qua đời nhưng đã để lại dấu ấn sâu đậm, lâu dài cho mảnh đất này, góp phần quan trọng hình thành nên truyền thống văn hóa Huế.
-
Trên thế giới có nhiều nền văn hóa khác nhau. Trong mỗi nước, ngoài mẫu số chung về nền văn hóa của cả dân tộc, còn có văn hóa vùng miền được phân định căn cứ vào đặc điểm nhân văn riêng của từng nơi. Nơi nào có được tính cách nhân văn đặc thù thì nơi ấy có văn hóa địa phương hay văn hóa bản địa. Một từ mà các nhà văn hóa học năng sử dụng khi đề cập đến lĩnh vực này là “bản sắc”. Nếu dùng từ bản sắc làm tiêu chí để nhận diện văn hóa thì Việt Nam có nền văn hóa riêng của mình, trong đó có văn hóa Huế.
-
Tôi quê Hà Tĩnh, nhưng lại sinh ra ở Huế, khi ông cụ tôi ngồi ghế Phủ Doãn, tức là “sếp” cái cơ quan đóng bên bờ sông Hương ở giữa Bệnh viện Trung ương Huế và Trường Hai Bà Trưng - Đồng Khánh xưa, nay đang được xây dựng to đẹp đàng hoàng gấp nhiều lần ngày trước. (Thời Nguyễn phong kiến lạc hậu, nhưng lại có quy chế chỉ những người đậu đạt cao và thường là người ngoại tỉnh mới được ngồi ghế Phủ Doãn để vừa có uy tín, học thức đối thoại được với quan chức trong Triều, vừa tránh tệ bênh che hay cho người bà con họ hàng chiếm giữ những chức vụ béo bở. Nói dài dòng một chút như thế vì nhiều bạn trẻ thời nay không biết “Phủ Doãn” là chức gì; gọi là “Tỉnh trưởng” cũng không thật đúng vì chức Phủ Doãn “oai” hơn, do Huế là kinh đô, tuy quyền hành thực sự người Pháp nắm hầu hết).
-
*Từ tâm thức kính sợ trời đất đến lễ tế Giao: Từ buổi bình minh của nhân loại, thiên nhiên hoang sơ rộng lớn và đầy bất trắc, với những hiện tượng lạ kỳ mưa gió, lũ lụt, sấm chớp, bão tố... đã gieo vào lòng người nhiều ấn tượng hãi hùng, lo sợ. Bắt nguồn từ đó, dần dần trong lịch sử đã hình thành tập tục thờ trời, thờ đất, thờ thần linh ma quỷ. Đó là nơi trú ẩn tạo cảm giác an toàn cho con người thuở sơ khai. Ở phương Đông, tập tục thờ cúng trời đất, thần linh gắn liền với việc thờ cúng tổ tiên, ông bà, phổ biến từ trong gia đình đến thôn xóm, làng xã. Khi chế độ quân chủ hình thành, một số triều đình đã xây dựng những “điển lệ” quy định việc thờ cúng trời đất, thần linh, với những nghi thức trang trọng, vừa biểu thị quyền uy tối thượng của nhà vua, vừa thể hiện khát vọng mong cầu quốc thái dân an, thiên hạ thái bình, phong hoà vũ thuận của muôn dân.
-
Sông Hương thuộc loại nhỏ của Việt Nam, nhưng với Thừa Thiên Huế có thể nói là “tất cả”. Hệ thống sông Hương cung cấp nước, tạo môi trường để phát triển gần như toàn bộ nền kinh tế - xã hội của Thừa Thiên Huế, đặc biệt sông Hương còn là biểu tượng của Huế, hai bên bờ mang nặng di sản văn hoá nhân loại. Nhưng đồng thời nó cũng đưa lại những trận lụt lớn vào mùa mưa, nhiễm mặn vào mùa hè...
-
Huế được Chính phủ xác định là một trong 5 thành phố cấp quốc gia, nằm trong khu vực kinh tế trọng điểm của miền Trung, cơ cấu kinh tế từng bước chuyển dịch theo hướng công nghiệp, dịch vụ du lịch. Quá trình phát triển đô thị, Huế đồng thời cũng đứng trước những thử thách mới, còn nhiều bất cập nhưng Huế vẫn giữ được nét kiến trúc riêng. Hình ảnh một thành phố mà kiến trúc và thiên nhiên hoà quyện, phải chăng đó là bản sắc Huế, khó trộn lẫn với bất kỳ một đô thị nào khác trong cả nước.
-
I. Toàn cầu hóa và lý luận văn học: I.1. “Toàn cầu hóa” làm cho “thế giới trở nên phẳng” (Thomas F.Fredman). Lý luận văn học là một lĩnh vực khoa học nhằm cắt nghĩa, lý giải, khái quát văn chương, đặt trong khung cảnh đó, nó cũng được “thế giới hóa”, tính toàn cầu hóa này tạo nên một mặt bằng chung, hình thành một ngôn ngữ chung. Từ đó mới có sự đối thoại, tiếp biến học hỏi lẫn nhau giữa các nền lý luận của các châu lục, quốc gia tạo nên một thể thống nhất trong đa dạng.
-
Đêm Nguyên tiêu 15 tháng giêng Quý Mùi 2003, thực hiện chủ trương của Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế, Chi hội Nhà văn Việt Nam tại TTH đã tổ chức trên sông Hương một đêm thơ rất tuyệt vời. Ban tổ chức cho biết Hội Nhà văn Việt Nam đã được phép quyết định kể từ năm nay lấy ngày 15 tháng giêng âm lịch hằng năm làm Ngày Thơ Việt Nam. Quyết định ấy lay động tâm trí tôi vốn đang ưu tư với Huế Thành phố Festival, thay vì đọc thơ, trong đêm Nguyên tiêu ấy tôi đã phác họa sơ lược về một Festival thơ. Không ngờ ý kiến của tôi được Đêm thơ Nguyên tiêu hưởng ứng và các nhà thơ đã đề nghị tôi nên thực hiện một Hồ sơ cho Festival Thơ.
-
Trí thức trong bất cứ thời đại nào và ở đâu cũng là một nguồn lực quan trọng, là sức mạnh tinh thần nối kết truyền thống của dân tộc với thành tựu trí tuệ của thời đại. Khi nguồn lực trí tuệ của đội ngũ trí thức gắn kết được với sức mạnh cộng đồng thì xã hội sẽ có những chuyển biến tích cực. Ngược lại, nguồn lực trí tuệ không được phát huy thì năng lực phát triển của xã hội sẽ bị suy thoái. Thừa Thiên Huế có một thời là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá của Đàng Trong và trở thành kinh đô của cả nước. Vì thế Huế đã từng là nơi hội tụ nhiều thế hệ trí thức tinh hoa của đất nuớc. Lớp trí thức lớn lên tại Thừa Thiên Huế có điều kiện tiếp cận với những thiết chế và sinh hoạt văn hoá, học thuật có tầm cở quốc gia (Quốc Tử Giám, Quốc Sử Quán, Hàn Lâm Viện, Thái Y Viện. Khâm Thiên Giám.. ), năng lực trí tuệ của trí thức ở kinh kỳ có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển, cả trên lĩnh vực tư duy sáng tạo và quản lý, thực hành.
-
I. Sự hình thành và phát triển hệ thống đường phố ở Huế: Trước khi Huế được chọn để xây dựng kinh đô của nước Việt Nam thống nhất, đất Phú Xuân - Huế kể từ năm 1738 đã là nơi đóng đô thành văn vật của xứ Đàng Trong dưới thời chúa Nguyễn Phúc Khoát. Rồi Phú Xuân lại trở thành kinh đô Đại Việt của nhà Tây Sơn. Năm 1802, Nguyễn Phúc Ánh toàn thắng quân Tây Sơn; từ Thăng Long ông trở về Phú Xuân, chọn lại đất ấy, lấy ngày lành, lên ngôi vua, xưng hiệu là Gia Long. Tháng 5 năm 1803, nhà vua sai người ra ngoài bốn mặt thành Phú Xuân, xem xét thực địa, định giới hạn để xây dựng kinh thành mới. Trên cơ sở mặt bằng thành Phú Xuân cũ, lấy thêm phần đất của 8 làng cổ lân cận, mở rộng diện tích để xây dựng nên một kinh thành rộng lớn hơn trước. Cùng với việc xây dựng thành quách, cung điện, nha lại, sở ty... thì đường sá trong kinh thành cũng được thiết lập.
-
Thừa Thiên Huế là thủ phủ Đàng Trong thời các chúa Nguyễn, là kinh đô của cả nước dưới thời Tây Sơn và triều Nguyễn, nay là cố đô, một trong những trung tâm văn hoá và du lịch quan trọng của Việt Nam , trải qua quá trình đô thị hoá, vừa mang dấu ấn của một đô thị cổ phương Đông, vừa có đặc trưng của một đô thị mới. Để góp phần định hướng phát triển và tổ chức quản lý vùng đất nầy, một trong những việc cần làm là nên soát xét lại kết quả của quá trình đô thị hóa để lựa chọn những giải pháp quản lý phù hợp.
-
Trong quá khứ, mảnh đất Phú Xuân - Huế đã được chọn để đóng đô thành của các chúa Nguyễn ở Đàng Trong, rồi đến kinh đô Đại Việt của nhà Tây Sơn Nguyễn Huệ, sau nữa là kinh đô Việt Nam thống nhất dưới thời họ Nguyễn Phúc trị vì và cuối cùng trở thành cố đô từ sau Cách mạng Tháng 8.1945. Huế đã và đang là thành phố Festival - một thành phố lễ hội mang nhiều thành tố văn hóa đặc trưng của Việt Nam theo một quy chế đặc biệt. Để có cái nhìn khách quan về lịch sử, thiết nghĩ, chúng ta hãy điểm lại vài nét quá trình đi lên của thành phố Huế để trở thành đô thị loại I - đô thị đặc biệt hôm nay.
-
Hội nghị cán bộ Việt Minh mở rộng vào cuối tháng 4 đầu tháng 5/1945 diễn ra trên đầm Cầu Hai đề ra chủ trương lớn để phát triển phong trào cách mạng tỉnh Thừa Thiên Huế, chuẩn bị cùng cả nước khởi nghĩa cướp chính quyền khi có thời cơ. Sau hội nghị, phong trào cách mạng phát triển đều khắp trong toàn tỉnh. Đầu tháng 8, được tin quân đội Nhật bị quân đồng minh đánh bại ở nhiều nơi, nhất là ở Mãn Châu Trung Quốc, Thường vụ Việt Minh dự đoán ngày Nhật theo chân phát xít Đức bị đánh bại không còn xa, đã quyết định đẩy mạnh chuẩn bị khởi nghĩa. Giữa tháng 8 được tin Nhật Hoàng sẵn sàng đầu hàng, Thường vụ Việt Minh chỉ đạo các huyện khởi nghĩa. Sau khi tất cả các huyện phụ cận Huế khởi nghĩa thành công, ngày 20/8 Thường vụ Việt Minh triệu tập 6 huyện bàn quyết định chọn ngày 23.8.1945 là ngày khởi nghĩa giành chính quyền. Cũng ngay chiều ngày 20.8.1945 phái đoàn Trung ương có cụ Hồ Tùng Mậu, anh Nguyễn Duy Trinh và anh Tố Hữu đã đến Huế, vì Huế là thủ đô của chính quyền bù nhìn lúc bấy giờ. Khởi nghĩa ở Huế mang sắc thái đặc biệt có tính chất quốc gia. Ta giành lại chính quyền không phải từ tay một tỉnh trưởng mà là từ triều đình nhà Nguyễn - Bảo Đại ông vua cuối cùng, bên cạnh Bảo Đại lại có cả bộ máy chính quyền Trần Trọng Kim do Nhật lập ra. May mắn thay đoàn phái bộ Trung ương vào kịp thời nên vẫn giữ nguyên ngày khởi nghĩa (23.8.1945). Đêm 20.8.1945 cuộc họp của phái đoàn Trung ương và Thường vụ Tỉnh ủy thông qua kế hoạch khởi nghĩa của tỉnh và cử ra Ủy ban khởi nghĩa gồm có: anh Tố hữu là Chủ tịch đại diện cho Trung ương, tôi làm Phó Chủ tịch (PCT) đại diện cho Đảng bộ và Mặt trận Việt Minh địa phương cùng một số ủy viên: Lê Tự Đồng, Lê Khánh Khang, Hoàng Phương Thảo, Nguyễn Sơn...
-
Ba mươi năm trước, cùng với lực lượng cách mạng, những người làm Báo Cờ Giải Phóng của Đảng bộ Thừa Thiên Huế sôi nổi chuẩn bị số báo đặc biệt và có mặt trong đoàn quân tiến về giải phóng quê hương. Tháng 10/1974, chúng tôi được tham gia hội nghị Tỉnh ủy mở rộng bàn về đẩy mạnh nhiệm vụ đánh kế hoạch bình định, mở rộng vùng giải phóng nông thôn đồng bằng, phối hợp có hiệu quả với các chiến trường, góp phần giải phóng miền Nam, Thường vụ Tỉnh ủy giao nhiệm vụ cho Báo Cờ Giải Phóng ra số báo đặc biệt, nội dung phong phú, hình thức hấp dẫn để chuyển tải khí thế cách mạng miền Nam và trong tỉnh, đưa mệnh lệnh, lời kêu gọi của Mặt trận Dân tộc Giải phóng Thừa Thiên Huế và các chính sách của Mặt trận đối với vùng giải phóng.
-
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại của dân tộc, lực lượng an ninh huyện Phú Vang đã nêu cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng, với 95 thương binh, 135 liệt sĩ và không có một cán bộ, chiến sĩ nào đầu hàng phản bội, lực lượng an ninh huyện Phú Vang và 4 cán bộ an ninh huyện đã được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.
-
Trong mọi thời đại Hoàng đế và kẻ sĩ có mối quan hệ đặc biệt. Đó là mối quan hệ giữa người cầm quyền và người trí thức có nhân cách và tài năng. Khi Hoàng đế là minh quân thì thu phục được nhiều kẻ sĩ, khi Hoàng đế là hôn quân thì chỉ có bọn xu nịnh bất tài trục lợi bên mình còn kẻ sĩ bị gạt ra ngoài thậm chí có khi bị giết hại. Lịch sử bao triều đại đã chứng minh điều đó. Mối quan hệ giữa Hoàng đế Quang Trung Nguyễn Huệ và La Sơn Phu tử Nguyễn Thiếp của thế kỷ XVIII là cuộc hội ngộ lớn, mang đến nhiều lợi ích cho quốc gia và có ý nghĩa cho muôn đời. Nguyễn Huệ và Nguyễn Thiếp đều sống trong bối cảnh triều Lê suy tàn, chúa Trịnh lộng hành, chúa Nguyễn mới nổi dậy. Sau gần 300 năm hết nội chiến Lê Mạc đến Trịnh Nguyễn phân tranh đời sống nhân dân vô cùng khốn khổ. Trong bối cảnh đó Nguyễn Huệ cùng anh là Nguyễn Nhạc dựng cờ khởi nghĩa, Nguyễn Thiếp cáo quan về ở ẩn.
-
Năm 2008 là một năm khá kỳ lạ và đặc biệt của loài người. Nửa năm đầu, cả nhân loại thăng hoa với các chỉ số chi tiêu mà ngay cả các chiến lược gia kinh tế cũng phải bàng hoàng. Nửa năm cuối, quả bóng phát triển, ổn định bị lưỡi dao oan nghiệt của khủng hoảng đâm thủng nhanh đến nỗi hàng ngàn đại gia bị phá sản rồi, vẫn chưa lý giải nổi hai chữ “tại sao”. Bất ổn và đổi thay còn chóng mặt hơn cả sự thay đổi của những đám mây. Không phải ngẫu nhiên mà người Nhật lại chọn từ “thay đổi” (kanji) là từ của năm, vì B. Obama đã chiến thắng đối thủ bằng chính từ này (change)...
-
Bạn đọc thân mến! Hiệp hội Đo lường Thời gian quốc tế đã quyết định kéo dài thời gian của năm 2008 thêm 1 giây, và chúng ta đã chờ thêm 1 giây để đón chào năm mới. Sau thời khắc 23 giờ 59 phút 59 giây của ngày 31.12.2008, không phải là giây đầu tiên của năm mới mà phải sau thời khắc 23 giờ 59 phút 60 giây cùng ngày, năm 2009 - năm lẻ cuối cùng của thế kỷ 21, mới chính thức bắt đầu. Nhân loại đã có thêm một giây để nhìn lại năm cũ và bước sang năm mới. Và trong một giây thiêng liêng ấy, chắc chắn nhiều ý tưởng sáng tạo đã xuất hiện, nhiều tác phẩm nghệ thuật vừa hoàn tất, âm tiết cuối của câu thơ cuối một bài thơ vừa được nhà thơ viết xong và buông bút mãn nguyện. Cùng với ly rượu vang sóng sánh chúc mừng năm mới được nâng lên, cái đẹp, cái cao cả tiếp tục xuất hiện để phụng sự nhân loại và chắc chắn, những nụ hôn của tình yêu thương đã kéo dài thêm một giây đầy thiêng liêng để dư vị hạnh phúc còn vương mãi trên môi người.
-
Tham luận tại cuộc tọa đàm “Văn học trẻ Huế- nhìn lại và phát triển” của nhà thơ trẻ Lê Vĩnh Thái: "một lần ngồi uống cà phê tôi được một nhà thơ, người anh trong Hội thống kê về đội ngũ sáng tác trẻ nữ của cố đô Huế chỉ có vỏn vẹn chưa đầy 5 người mà tuổi đã ngoài 30, còn tuổi từ 20, 25 đến 30 thì không thấy!?... "
-
Từ cuối tháng 6. 2008, trên mạng Internet, cùng lúc có những bài viết về nhiều nhà văn, nhà thơ ở Huế như Hoàng Phủ Ngọc Tường, Nguyễn Đắc Xuân, Nguyễn Khoa Điềm, Trần Vàng Sao, Tô Nhuận Vỹ và ở Quảng Trị, Quảng Bình. Các bài viết được đăng tải trên các báo điện tử nước ngoài (hoặc sách in ra được các tờ báo đó đưa lên mạng), cả trên tờ báo của một tổ chức chống nhà nước Việt Nam cực đoan nhất, và trên blogs của một số nhà văn trong nước (được một số báo điện tử nước ngoài nối mạng sau đó). Mục đích khác nhau nhưng các bài đó, tạm xếp vào hai loại, có một điểm giống nhau: DỰNG ĐỨNG những sự kiện của cuộc đời và hoạt động của các nhà văn nhà thơ này.
.png)
.png)
