"Kể chuyện" của Nguyễn Xuân Khánh

08:43 21/10/2011

KHÁNH PHƯƠNG Với “Đội gạo lên chùa”, cuốn tiểu thuyết mới (NXB Phụ nữ, 6/2011), nhà văn Nguyễn Xuân Khánh tái ngộ độc giả bằng dòng văn chương ấm áp và cuốn hút, hứa hẹn những miêu tả, xét đoán tinh tế về tâm thức con người cũng như những bí ẩn thẳm sâu trong tiềm thức và văn hóa của một cộng đồng dân tộc.

Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh - Ảnh: TL

[if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif]

Tiếp nối dòng chảy của “Hồ Quý Ly”, “Mẫu Thượng Ngàn”… nhà văn Nguyễn Xuân Khánh (NXK) khẳng định vị trí hàng đầu trong lòng mến mộ của nhiều tầng lớp, trước hết là độc giả Việt, nhờ cùng lúc đáp ứng nhu cầu được chứng nghiệm sòng phẳng, thành tâm về lịch sử, vốn bị che phủ bởi nhiều và thị phi. Bên cạnh đó, nhu cầu được soi rọi một cách vừa minh định, khoa học vừa mê đắm “cái tôi” của một dân tộc cũng như một cá nhân và nhu cầu đọc văn chương như một sự thụ hưởng.

Kể từ “Trư Cuồng” những năm 70 cho đến “Hồ Quý Ly” những năm cuối 90, tới Mẫu Thượng Ngàn (NXB Phụ nữ, 2003) và “Đội gạo lên chùa” là những biến chuyển rõ rệt trong kể chuyện của NXK. Nhân vật của ông, từ người trí thức lưu lạc, đau khổ, ít nhiều mang bóng dáng tự thuật, nghĩa là mang đậm yếu tố cụ thể (Trư Cuồng), đã dần chuyển thành nhân vật cộng đồng, với những yếu tố khái quát một cách khá tinh tế và sâu sắc. Nói sách vở, tính luận đề trong tiểu thuyết của NXK ngày một rõ nét, nhưng phải mô tả một cách chính xác hơn, vấn đề trung tâm trong tiểu thuyết NXK đã chuyển từ “người trí thức” thành vấn đề “tri thức”.

NXK chỉ say sưa, đắm đuối miêu tả, phán đoán, kiếm tìm, những điều mà ông cho là tâm thức, cảm thức, giá trị văn hóa sâu xa của dân tộc. Việc miêu tả nhân vật theo lối “cụ thể” hay “tượng trưng” cũng không còn được xem là quan trọng nữa, khi mục tiêu nhắm tới của nhà văn trực tiếp là “tri thức”.

Điều này khiến cho ông có phần gần gũi với các nhà văn hiện đại và đương đại nhiều hơn.

NXK không quá tin cậy vào năng lượng biến hóa, thăng hoa của tâm thức cá nhân. Để đặt vấn đề “tri thức” một cách thuyết phục, ông dựa trên những khảo cứu nghiêm cẩn tư liệu lịch sử. NXK không phải người viết theo lối “lật lại lịch sử’, phô bày sự sắc sảo của mình thông qua những giả thiết bất ngờ, trái ngược với quan niệm sử học vẫn tồn tại. Ông tuyệt đối tuân theo chính sử, lấy hoàn cảnh lịch sử, người thật việc thật đã được kiểm chứng, khách quan hóa cao nhất, coi đó là điểm mốc để xây dựng thế giới văn chương. Cung cấp cho thế giới ấy một ý nghĩa khoa học, chân xác và khả tín. Đó là dụng ý nghiêm khắc của người viết hướng tới giá trị sáng tạo đậm tính khách thể.

Dễ hiểu vì sao trong tiểu thuyết hư cấu “Mẫu Thượng ngàn” (MTN) lại có những nhân vật và chi tiết “có thật”: Quan ba Pháp Francis Garnie bình định thành Hà Nội và toàn bộ các phủ thành quan trọng của Bắc kỳ, chỉ với vài chục tên lính Pháp và “súng Tây”, rồi bị quân Cờ Đen chặt đầu tại Cầu Giấy. Quan hai Pháp thâm trầm, cao mưu, uyên thâm văn hóa, từng bạn với cả A lexandre Dumas Cha, Henry Rivier, với 500 quân Pháp, âm mưu chiếm đóng toàn bộ xứ Bắc kỳ những năm 1880. Đức Cha Tổng giám mục Purginie vừa đức cao vọng trọng vừa mang phẩm chất thực dân lọc lõi, người chủ trì xây dựng nhà thờ Lớn Hà Nội ngay trên nền chùa cổ ngàn năm Báo Thiên. Cụ Phó bảng Phùng Khiêm lẫm liệt bỏ mình vì nước sau khi phong trào Văn thân thất bại…

Khéo léo lồng vào những gương mặt lịch sử có thật, NXK xây dựng những nhân vật văn chương đặc sắc: Ông Cam, sau này là Trưởng Cam của xóm đạo Kẻ Đình, người giáo dân trung thành hàng tháng trời cởi trần đóng khố kiếm tìm thủ cấp, nhục thân của chủ tướng Henry Rivier. Bà Huyện Khiêm với nhan sắc “không xứng hoàng hậu cũng đáng mặt quý phi” với cuộc đời lạ lùng, không thiếu oan nghiệt mà cũng đầy sự thần tình, kỳ diệu.

Công bằng mà nói, “kể chuyện” của NXK không đặt ở cốt truyện, tình tiết, cũng không ở những nhân vật cụ thể. Nhiều tình tiết hư cấu trong MTN là những tình huống, motif quen thuộc nhan nhản trong văn chương cận - hiện đại thế giới và Việt Nam: người có “nửa mặt quỷ”, mai danh ẩn tích, nuôi con riêng của vợ, con không biết mặt cha đẻ, gá nghĩa vì ân, rồi đi đến tình yêu… Nhiều tình tiết bề ngoài giống hệt những tiểu thuyết minh họa của thời kỳ trước: quan Tây cưỡng hiếp gái đồng trinh, mở đồn điền phát canh thu tô, quân Cần Vương của những ông Đề, ông Đốc dấy lên phá giặc…

Đâu là sức quyến rũ không thể phủ nhận của văn chương NXK? Ngòi bút của ông tỏa sáng trong phạm vi kể chuyện nào?

MTN thực ra chỉ có hai nhân vật. Một đằng, là ý chí thực dân, sự cưỡng đoạt, áp chế, được hình tượng hóa bằng những ham muốn, bạo lực, nam tính. Một đằng, sự lùi bước trước bạo quyền, nỗi đau khổ, nhưng chính là nguồn sống bền bỉ, đối tượng ham muốn, sự hóa giải, tính nữ, mà biểu hiện tập trung nhất là hình tượng Mẫu Thượng ngàn.

Cuộc chiến đấu khốc liệt, đầy máu, nước mắt và ngộ nhận giữa kẻ đi chinh phục và bên bị chinh phục “một trăm năm nô lệ giặc Tây” của dân tộc Việt, lại được nhà văn miêu tả như cuộc vật lộn sinh tồn kỳ lạ của hai giống nòi khác nhau. Một đằng, sự sống trong dạng thức áp chế, hủy hoại, và còn lại, sự sống bao dung, hóa giải, nuôi dưỡng.

Về mặt văn chương, bản năng sinh tồn luôn được xem như một biểu hiện đậm đặc của nhân tính. Nhìn nhận lịch sử trong bản chất con người là khuynh hướng chung trong văn chương thế giới cận và hiện đại.

Ham muốn lý giải những phẩm tính đặc thù của dân tộc đã khiến cho MTN dừng lại ở kiểu tâm thức cộng đồng, chưa thể trở thành một “Bác sĩ Zhivago” của Việt Nam. Nhưng tinh thần nhân văn của người viết lại mang tới những bất ngờ lý thú.

Sau màn mào đầu có phần hơi “sáo” về ý tưởng, với nhiều câu văn luộm thuộm, ngòi bút NXK bắt đầu tỏa hương, kể từ những cuộc chinh phục Bắc Kỳ của quan hai Pháp Henry Rivier.

Toàn bộ tác phẩm tràn ngập bầu không khí ngọt ngào quyến rũ của thế giới trực giác. Ngoại trừ những phân đoạn đi sâu miêu tả tâm lý cộng đồng, phong tục, như một tư liệu phục vụ khảo cứu tâm lý, tất thảy là thế giới mê đắm của trực giác, linh cảm, ham muốn, ẩn ức, bị quyến rũ.

Lần đầu tiên, có sự mô tả quan Tây Henry Rivier chỉ nhìn đôi voi chiến hục hặc ngoài cửa vườn tổng đốc thành Hoàng Diệu mà đoán ra và thản nhiên vùi dập ý đồ kháng cự của quân đội bản xứ. Lần đầu tiên có những trang viết tràn đầy tình yêu và sự am hiểu nội tâm của “tên thực dân” Philippe Massmer cho mẹ và em trai. Cũng là sự hiếm hoi, trong văn học tiếng Việt, “tên thực dân” không phải biểu tượng của cái ác toàn phần, kết quả những định kiến lý tính, mà là ham muốn được trở nên cường vượng, dù thông qua chiếm đoạt nhưng cũng phải nhờ chính sự đổ mồ hôi, sôi nước mắt, vật lộn trầy trụa với hoàn cảnh của hắn. Ba anh em nhà Massmer (Mắt mèo) Philippe, Pierre, Jullien thực ra chỉ là ba khía cạnh để khắc họa “tên thực dân”.

Philippe và Jullien cùng nhất định “chỉ có dân tộc sinh ra để thống trị và dân tộc sinh ra để chịu sự thống trị”, cùng thèm khát đóa hoa Đông Dương đẹp nhất mọi xứ thuộc địa, nhưng Philippe chỉ mong được sinh tồn và thỏa mãn dục vọng bản thân, Jullien rõ ràng với ý đồ áp chế, nô dịch. Sự “dấn thân” của họ với con người và văn hóa Việt cũng khác hẳn nhau.

Nhưng có một nước Pháp khác của tâm hồn, thông tuệ và tình yêu qua hình ảnh Pierre, kẻ mơ mộng, vật trang điểm cho công cuộc chinh phục thuộc địa, đắm đuối trong phồn sinh và bí ẩn của xứ nhiệt đới, chết đi rồi tái sinh trong nó. Đoạn kể chuyện và đối thoại kéo dài gần 1 chương sách, cuộc hành trình của Pierre và nhà dân tộc học René Flementine trong rừng núi hoang vu miền Bắc là chương xuất sắc trong kể chuyện của NXK.

Nỗi hoang mang, bất tri thuần khiết của tâm trí và giác quan con người trước cuộc dấn thân vừa quyến rũ vừa đau đớn, luôn đứng trước ranh giới tử - sinh, bị bao trùm bởi cái bí ẩn của kiếp người, trên miền đất xa lạ, làm rung động mãnh liệt người đọc.

Nếu như ranh giới tử - sinh mà “người trí thức” trong “Trư Cuồng” phải đối mặt tương tự như “Sống hay không sống”, làm thế nào để cất trọn chén đắng cuộc đời, thì những bất tri, phiêu dạt về tâm thức của Pierre và René còn khủng khiếp và đương đại hơn. Nó là mối day dứt hiện sinh khi tri giác, tâm cảm con người bất lực trước nhận biết tồn tại, thực tại.

Văn chương NXK bao trùm bởi cảm quan huyền bí. Con người giữ những ràng buộc bí ẩn với nhau, vừa gặp mặt đã cảm mến hoặc ngầm hiểu ý đồ của nhau, tất cả các mối quan hệ ngẫu nhiên đều có sự liên hoàn, mật thiết, trong đó cái huyền ảo nghiễm nhiên tồn tại. Không giống với “hiện thực huyền ảo” Mỹ La tinh, thường mang ý nghĩa văn chương rõ rệt, một thực tại tràn đầy những điều huyền bí, “khoa học của xứ sở hoang đường”, với những Cô Bơ, Cô Chín, Ông hoàng Bảy, Ông hoàng Ba, mà ở địa vị tối cao là Tam tòa, Tứ phủ Thánh Mẫu, hiển linh vang lừng sênh phách, rực rỡ gấm hoa trong MTN, là một quan niệm nhân sinh đích thực không thể chối bỏ, cho dù có được chính nhà văn lý giải dưới góc độ khoa học hay tâm linh.

Tương tự như thế giới huyền ảo của tiềm thức trong văn chương Nhật Bản, thế giới nghệ thuật của NXK tràn đầy tình yêu và dục tính. Tất thảy nhân vật phụ nữ của ông, dù xuất thân sang hèn, thân phận thấp cao, đều là biểu hiện của một nhân vật lớn hơn: Mẫu tính hay Nữ tính. Nhân vật nào cũng tràn đầy vẻ đẹp phồn sinh, gợi dục, tiềm tàng nguồn sống bao dung, nhân từ. Họ thực hiện thiên chức một cách hồn hậu ngay cả khi bị gả bán, ngược đãi. Khi bị khuất phục, phải chấp thuận “mua vui” cho quan Tây rồi trở về nhà với vài thúng thóc, vẫn “ma lực, tuyệt vời” với kẻ ngoại chủng. Thậm chí, bị cưỡng bức, hay tự nguyện trong cuộc hôn phối dị chủng, vẫn không một thái độ oán hận. Ngoài ý nghĩa lý tưởng hóa, hình tượng người nữ hay tính Nữ trong tiểu thuyết của NXK còn được thuần nhất hóa để trở thành biểu tượng của hóa giải, sức sống mãnh liệt không bao giờ có thể bị khuất phục hay hủy hoại.

Viết về những thói tật làm phân rã sức mạnh dân tộc, NXK không có cái nhìn “tuyệt vọng” như một số nhà văn hiện thực phê phán những năm 1930 - 1945. Ông nhìn tính cơ hội, lòng tham, như những biểu hiện có thể dung thứ của bản năng sinh tồn. Nhìn thói đố kỵ, áp chế người đồng chủng như những căn bệnh vẫn còn thuốc chữa. Xuất phát từ triết lý bao dung của đời sống tự nhiên để hóa giải tất cả những chia rẽ, hận thù, oan khốc của đời sống con người.

Vượt khỏi phạm vi đạo đức và tâm lý xã hội, khai phóng cho một thế giới của nguồn năng lượng yêu thương, hài hòa, cũng như những giới hạn vô cùng, bí ẩn của tâm thức, bênh vực ý nghĩa sinh tồn trong cuộc đấu khốc liệt của mọi giống loài nhỏ bé kiên cường và nhấn mạnh ý nghĩa văn hóa của cuộc sống tồn ấy, NXK đã chỉ ra một cách đầy thuyết phục, sinh động cội nguồn sức mạnh của con người nói chung.

K.P
(272/10-11)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Lê Trường Danh -vị quan thanh liêm trải bốn triều vua Nguyễn

Nhìn lại vấn đề tuyên truyền trong nghệ thuật

TRẦN THÁI HỌCCó lẽ chưa bao giờ các vấn đề cơ bản của lý luận văn nghệ lại được đưa lên diễn đàn một cách công khai và dân chủ như khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới. Vấn đề tuyên truyền trong nghệ thuật tuy chưa nêu thành một mục riêng để thảo luận, nhưng ở nhiều bài viết và hội nghị, chúng ta thấy vẫn thường được nhắc tới.
Nhà phê bình - người bạn lớn của những nhà sáng tác

NGUYỄN TRỌNG TẠO...Một câu ngạn ngữ Pháp nói rằng: “Khen đúng là bạn, chê đúng là thầy”. Câu ngạn ngữ này đúng trong mọi trường hợp, và riêng với văn học, Hoài Thanh còn vận thêm rằng: “Khen đúng là bạn của nhà văn, chê đúng là thầy của nhà văn”...
Hội nghị lý luận phê bình văn học Tam Đảo

BẢO CHI (lược thuật)Từ chiều 13 đến chiều 15-8-2003, Hội nghị Lý luận – Phê bình văn học (LL-PBVH) toàn quốc do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức đã diễn ra tại khu nghỉ mát Tam Đảo có độ cao 1.000 mét và nhiệt độ lý tưởng 23oc. Đây là hội nghị nhìn lại công tác LL-PBVH 28 năm qua kể từ ngày đất nước thống nhất và sau 54 năm Hội nghị tranh luận Văn nghệ tại Việt Bắc (1949). Gần 200 nhà LL-PB, nhà văn, nhà thơ, nhà báo và khách mời họp mặt ở đây đã làm nóng lên chút đỉnh không khí ôn hoà của xứ lạnh triền miên...
Trần Thanh Mại và phê bình tiểu sử

ĐỖ LAI THÚY Văn là người (Buffon)Cuốn sách thứ hai của phê bình văn học Việt Nam, sau Phê bình và cảo luận (1933) của Thiếu Sơn, thuộc về Trần Thanh Mại (1911 - 1965): Trông dòng sông Vị (1936). Và, mặc dù đứng thứ hai, nhưng cuốn sách lại mở đầu cho một phương pháp phê bình văn học mới: phê bình tiểu sử học.
Nguyễn Tài Cẩn trên nền thi học Việt Nam

ĐẶNG TIẾNThuật ngữ Thi Học dùng ở đây để biểu đạt những kiến thức, suy nghĩ về Thơ, qua nhiều dạng thức và trong quá trình của nó. Chữ Pháp là Poétique, hiểu theo nghĩa hẹp và cổ điển, áp dụng chủ yếu vào văn vần. Dùng theo nghĩa rộng và hiện đại, theo quan điểm của Valéry, được Jakobson phát triển về sau, từ Poétique được dịch là Thi Pháp, chỉ chức năng thẩm mỹ của ngôn từ, và nới rộng ra những hệ thống ký hiệu khác, là lý thuyết về tính nghệ thuật nói chung. Thi Học, giới hạn trong phạm vi thi ca, là một bộ phận nhỏ của Thi Pháp.
Nguyễn Ánh - một ẩn số của lịch sử Gia Long và triều Nguyễn - một thực thể vương quyền Đại Việt

TRẦN CAO SƠNTriều Nguyễn tồn tại gần 150 năm, kể từ khi Nguyễn Ánh lên ngôi hoàng đế với niên hiệu Gia Long - năm1802, tạo dựng một đế chế tập quyền trên toàn bộ lãnh thổ mà trước đó chưa hề có. Trải qua một thế kỷ rưỡi tồn tại, vinh hoa và tủi nhục, Triều đại Nguyễn là một thực thể cấu thành trong lịch sử Đại Việt. Những cái do triều đình Nhà Nguyễn mang lại cũng rất có ý nghĩa, đó là chấm dứt cuộc nội chiến, tranh giành quyền lực, xương trắng máu đào liên miên mấy thế kỷ, kiến tạo bộ máy quản lý hành chính trung ương tập quyền thống nhất mà Quang Trung - Nguyễn Huệ đã dày công vun đắp gây dựng trước đó. Dân tộc đã phải trải qua những năm tháng bi hùng với nhiều điều nuối tiếc, đáng bàn đáng nói ngay ở chính hôm nay. Song lịch sử là lịch sử, đó là một hiện thực khách quan.
Một lời nói tối hậu với con người

TRẦN HUYỀN SÂMNếu nghệ thuật là một sự ngạc nhiên thì chính tiểu thuyết Thập giá giữa rừng sâu là sự minh định rõ nhất cho điều này. Tôi bàng hoàng nhận ra rằng, luận thuyết: con người cao quý và có tình hơn động vật đã không hoàn toàn đúng như lâu nay chúng ta vẫn tin tưởng một cách hồn nhiên. Con người có nguy cơ sa xuống hàng thú vật, thậm chí không bằng thú vật, nếu không ý thức được giá trị đích thực của Con Người với cái tên viết hoa của nó. Phải chăng, đây chính là lời nói tối hậu với con người, về con người của tác phẩm này?
Về cảm hứng triết luận, cổ học nhân văn phương Đông và quan điểm lịch sử văn hoá trong nghiên cứu, phê bình văn học

HOÀNG NGỌC HIẾN ...Từ những nguồn khác nhau: đạo đức học, mỹ học, triết học xã hội-chính trị, triết học xã hội-văn hoá... cảm hứng triết luận trong nghiên cứu, phê bình văn học là nỗ lực vượt lên trên những thành kiến và định kiến hẹp hòi trong sinh hoạt cũng như trong học thuật. Những thành kiến, định kiến này có khi lại được xem như những điều hiển nhiên. Mà đã là “hiển nhiên” thì khỏi phải bàn. Đây cũng là một thói quen khá phổ biến trong nhân loại. Cảm hứng triết luận trong nghiên cứu, phê bình có khi bắt nguồn từ suy nghĩ về chính những điều “hiển nhiên” như vậy...
Bài hát ấy vẫn còn là dang dở!

THÁI DOÃN HIỂUVào đời, Lưu Quang Vũ bắt đầu làm thơ, viết truyện, rồi dừng lại nơi kịch. Ở thể loại nào, tài năng của Vũ cũng in dấu ấn đậm đà làm cho bạn đọc cả nước đi từ ngạc nhiên đến sửng sốt. Thơ Lưu Quang Vũ một thời được lớp trẻ say sưa chép và thuộc. Kịch Lưu Quang Vũ một thời gần như thống trị sân khấu cả nước.
Về nhân vật Trương Vĩnh Ký: đôi điều trăn trở mới trên một công trình biên khảo cũ

TRẦN THANH ĐẠMTrong lịch sử nước ta cũng như nhiều nước khác, thời cổ - trung đại cũng như thời cận - hiện đại, mỗi khi một quốc gia, dân tộc bị xâm lược và chinh phục bởi các thế lực bên ngoài thì trong nước bao giờ cũng phát sinh hai lực lượng: một lực lượng tìm cách kháng cự lại nạn ngoại xâm và một lực lượng khác đứng ra hợp tác với kẻ ngoại xâm.
Nguyễn Đình Thi - Một cánh én bay qua mùa xuân

ĐỖ LAI THUÝLTS: Trong số tháng 5-2003, Sông Hương đã dành một số trang để anh em văn nghệ sĩ Huế "tưởng niệm" nhà văn Nguyễn Đình Thi vừa qua đời. Song, đấy chỉ mới là việc nghĩa.Là một cây đại thụ của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam, Nguyễn Đình Thi toả bóng trên nhiều lĩnh vực nghệ thuật. Bằng chứng qua các bài viết về ông sau đây, Sông Hương xin trân trọng dành thêm trang để giới thiệu sâu hơn, có hệ thống hơn về Nguyễn Đình Thi cùng bạn đọc.
Nguyễn Đình Thi và tiếng chim Từ Quy

ĐẶNG TIẾN…Nguyễn Đình Thi quê quán Hà Nội, nhưng sinh tại Luang Prabang, Lào, ngày 20/12/1924. Từ 1931 theo gia đình về nước, học tại Hải Phòng, Hà Nội. Năm 1941 tham gia Thanh Niên cưú quốc, 1943 tham gia Văn hóa cứu quốc, bị Pháp bắt nhiều lần. Năm 1945, tham dự Quốc Dân Đại hội Tân Trào, vào Ủy ban Giải phóng Dân tộc. Năm 1946, là đại biểu Quốc hội trẻ nhất, làm Ủy viên Thường trực Quốc hội, khóa I…
Thơ Huế nhìn sang đường biên thế kỷ XXI - Từ thực tiễn đến dự cảm

HỒ THẾ HÀ Hai mươi lăm năm thơ Huế (1975 - 2000) là một chặng đường không dài, nhưng nó diễn ra trong một bối cảnh lịch sử - thi ca đầy phức tạp. Cuộc sống hàng ngày đặt ra cho thể loại những yêu cầu mới, mà thơ ca phải làm tròn sứ mệnh cao cả với tư cách là một hoạt động nhận thức nhạy bén nhất. Những khó khăn là chuyện đương nhiên, nhưng cũng phải thấy rằng bí quyết sinh tồn của chính thể loại cũng không chịu bó tay. Hơn nữa, đã đặt ra yêu cầu thì chính cuộc sống cũng đã chuẩn bị những tiền đề để thực hiện. Nếu không, mối quan hệ này bị phá vỡ.
Thơ như là sự bất ngờ

JAMES REEVESGần như điều mà tôi hoặc bất kỳ nhà văn nào khác có thể nói về một bài thơ đều giống nhau khi nêu ra ấn tượng về điều gì đấy được in trên giấy. Tôi muốn nhấn mạnh rằng đây không phải là toàn bộ sự thật. Việc in trên giấy thực ra là một bài thơ gián tiếp. Sẽ dễ dàng thấy điều này nếu chúng ta đang nói về hội hoạ hoặc điêu khắc.
Cuốn theo chiều văn Nguyễn Huy Thiệp

NGUYỄN ĐĂNG ĐIỆP...Nguyễn Huy Thiệp không phải là người duy nhất đổi mới phương thức trần thuật. Trước ông đã có Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Khải, Ma Văn Kháng... tích cực mở đường. Nhưng phải đến Nguyễn Huy Thiệp thì sự khai phóng về tư tưởng nghệ thuật mới được thể hiện một cách đậm nét. Tất cả được Nguyễn Huy Thiệp kiến tạo qua một trò chơi đầy tính bất ngờ. Giống như người nghệ sĩ ba lê tài năng, Nguyễn Huy Thiệp trình diễn một thế giới đa sắc trên đầu những đầu mũi ngón chân. Những ngón chân ấy bám trụ vào hiện thực một cách tinh diệu, xoay chuyển một cách nhịp nhàng với những vòng quay, những vũ điệu ngôn từ...
Quan niệm của Xuân Diệu về phê bình văn học

PHAN NGỌC THUTrong nền văn học Việt Nam thế kỷ XX, Xuân Diệu (1916-1985) là một trong những nhà thơ nổi tiếng nhất, đồng thời cũng là nhà phê bình văn học kiệt xuất. Từ những bài tranh luận văn học sôi nổi thời Thơ Mới (1932-1945) đến Tiếng thơ (1951), Những bước đường tư tưởng của tôi (1958); từ Phê bình giới thiệu thơ (1960) đến Trò chuyện với các bạn làm thơ trẻ (1961), Dao có mài mới sắc (1963), Lượng thông tin và những kỹ sư tâm hồn ấy (1978), Các nhà thơ cổ điển Việt Nam, tập I (1981), tập II (1982) và Công việc làm thơ (1984)... "chỉ tính riêng các tác phẩm lý luận phê bình, đã có thể gọi Xuân Diệu là một đại gia"(1)
Giới thuyết về thơ mới (1930 - 1945)

BÙI QUANG TUYẾNThơ mới là một hiện tượng nổi bật của văn học Việt Nam nói chung và thơ ca nói riêng trong thế kỷ XX. Nó vừa ra đời đã nhanh chóng khẳng định vị trí xứng đáng trong nền văn học dân tộc với các "hoàng tử thơ": Thế Lữ, Xuân Diệu, Huy Cận, Chế Lan Viên, Hàn Mặc Tử v..v...
Cuộc chiến tranh Việt Nam - chiến tranh Iraq: nhìn từ phía bên kia

HÀ KHÁNH CHINgày 20 - 3 - 2003, siêu cường lớn nhất mọi thời đại là đế quốc Hoa Kỳ đã mở đầu cuộc chiến tranh kỳ quái nhất trong lịch sử bằng cách tấn công Iraq sau khi đã bắt quốc gia này phải tự phá huỷ vũ khí tự vệ của chính họ. Đó là bài học chưa hề thấy về chút hy vọng cuối cùng mà lương tri nhân loại có thể đòi hỏi. Để có thể hiểu rõ hơn những gì đang xảy ra hôm nay - có lẽ cũng rất cần ôn lại một trong những vấn đề lớn nhất mà loài người có thể nghĩ tới: cuộc chiến tranh Việt Nam đã kết thúc cách đây gần 30 năm.
Vài trao đổi về cuốn Văn học Việt Nam sau 1975 - những vấn đề nghiên cứu và giảng dạy(*) (hay góp lời bàn về thơ cách tân đương đại)

HOÀNG ĐĂNG KHOA Văn học Việt từ sau 1975, nhất là từ thời kỳ đổi mới, là một quá trình văn học rất phong phú, đa dạng và không ít phức tạp, lại còn đang tiếp diễn. Cuốn sách Văn học Việt Nam sau 1975 - Những vấn đề nghiên cứu và giảng dạy ra đời đáp ứng nhu cầu mang tính thời sự: nhu cầu nhìn nhận, đánh giá một cách khách quan, toàn diện về tiến trình văn học ba mươi năm qua, chuẩn bị cho sự ra đời của những công trình văn học sử và những chuyên khảo về giai đoạn văn học này.
Tứ thơ vụt bay lên từ đôi dải yếm

NGUYỄN QUANG HÀTrong đời có những bài thơ người ta quên, mà chỉ nhớ một câu nằm lòng. Bởi đó là những câu thơ thực sự, những câu thơ thi sĩ. Từ xưa đến nay, đã có rất nhiều định nghĩa về thơ: Thơ là tiếng hát của trái tim; Thơ là hạt muối kết tinh của tình cảm; Thơ là phút giây rung động của tâm hồn... Nói chung, những định nghĩa ấy cho ta hiểu rằng ở đâu có được sự rung động của trái tim thì ở đó có thơ.