Viết bằng lời con tim

15:45 14/06/2010

THÁI DOÃN LONGKính tặng thầy: Cao Xuân Hưởng, Nguyễn Trực Luyện và H.N

Kinh thành Huế xưa - Ảnh: Internet

"Vừng ơi mở cửa ra!"

Đất nước ta đẹp như giải lụa vắt bên thềm biển Đông, trên bức tranh đô thị nổi bật nhất ba thành phố đặc trưng đó là Hà Nội, Huế, Sài Gòn mà nay đổi tên là thành phố Hồ Chí Minh. Bao giờ cũng vậy, sự phát triển văn hóa trong đó có kiến trúc không nằm ngoài bối cảnh của lịch sử. Nói đến lịch sử hình thành thủ đô Hà Nội ta nhớ ngay đến Lý Công Uẩn với bài chiếu Thiên đô đã quyết định dời kinh từ Hoa Lư về Thăng Long vào độ mùa thu năm 1010. Với Sài Gòn thì lại khác, giáo sư Trần Văn Giàu nói ý rằng: "Ông cha ta chinh phục phương Nam không phải bằng thanh gươm mà bằng lưỡi cày", và Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh là người đã có công định hình về mặt hành chính miền đất ấy cho đất nước ta cách nay 300 năm, rồi lịch sử Sài Gòn bắt đầu từ đấy.

Trước khi nói về Huế, lùi xa hơn vào quá khứ thời gian trước thời Nguyễn Hoàng, có lẽ hình ảnh Huế đã manh nha từ câu chuyện cảm động đến nao lòng (năm 1306) Công chúa Huyền Trân đi lấy chồng rồi đem về cho dân tộc món quà cưới miền đất gồm hai châu Ô và Lý, tuy nước mắt tuôn rơi nhưng còn có cả nụ cười. Và ai biết được lịch sử sẽ thế nào nếu Huyền Trân từ chối Chế Mân. Dân tộc ta vốn đa đoan, quá trình giữ nước và đi mở đất không ít trang bi tráng, thế mà đôi lúc lịch sử cũng ưu ái đấy chứ.

Huế 143 năm (1802-1945) với tư cách là kinh đô thứ 5 và cũng là kinh đô cuối cùng của nền quân chủ phong kiến Việt Nam. Cho đến nay Huế ngót 200 tuổi, so với các thành phố nổi tiếng thế giới thì Huế ít tuổi hơn. Song có lẽ do có quá nhiều thăng trầm lịch sử trong quá trình phát triển đã tạo nên tầng văn hóa hết sức phong phú, trong đó nổi bật là các công trình kiến trúc luôn luôn thu hút sự chú ý của nhiều người.

Nhà Nguyễn có lỗi với dân tộc là để đất nước rơi vào tay thực dân Pháp ngót một thế kỷ. Ta tạm gác qua một bên cái lỗi trên của nhà Nguyễn, cái đáng trân trọng là di sản văn hóa mà họ để lại và đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Một di sản văn hóa được kiến tạo bởi tư tưởng địa lý nhân văn, bằng kinh nghiệm thực tiễn, tài hoa, trí tuệ và lao động sáng tạo của một lớp người thuộc thế hệ cha ông ta. Sự thành công đó trước hết phải nói tới yếu tố thiên nhiên. Địa lý tự nhiên quả thực đã tạo cho miền đất này một kiệt tác ít đâu có. Những triền đồi thoai thoải xuống những vùng thấp hơn với thảm thực vật phong phú đa dạng có mặt đủ cả ba miền Bắc Trung Nam. Và dòng sông Hương là linh hồn của Huế như Thu Bồn đã có lần nói hộ:

"Con sông dùng dằng con sông không chảy
Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu"

Trên bản đồ nơi khúc sông chảy qua kinh thành lòng sông được nới rộng hơn, cong nao nao như quai nón của ai đó, hai đầu "quai" tạo hóa đã không quên điểm thêm hai hòn đảo xinh là tả Thanh Long hữu Bạch Hổ, hệ thống những sông ngòi nhỏ hơn chảy quanh khu kinh thành làm phong phú thêm khu vực này. Núi Ngự - viên ngọc quý với độ cao trên 100m được chọn làm tiền án cho kinh thành, nhô lên khỏi các đồi thấp được sắp xếp như có tiết tấu giai điệu. Xa một chút về phía bờ bắc sông Hương trên mỏm đồi Hà Khê có chân choãi ra sông tạo thêm ở đây một nốt duyên. Vùng đất đắc địa này như chỉ dành riêng cho Phật, tháp Phước Duyên bảy tầng vút lên trời luôn nhắc nhở một điều thiện. Xa hơn nữa nơi trung nguồn, núi Kim Phụng uy nghi trầm mặc như người đàn ông từng trải, phong độ chuyển tiếp những lớp không gian cuối của thành phố lên dải Trường Sơn mờ ảo mà lúc nào cũng có hơi tím bốc ra từ dưới núi phía chân trời.

Cha ông ta đã biết cách sử dụng không gian Huế một cách giỏi giang đầy tính bác học. Suốt những năm đầu thế kỷ 19 hàng loạt các thành quách cung điện lần lượt được xây dựng kế tiếp nhau. Kinh thành Huế chính thức xây dựng từ năm 1805 - 1832, có chu vi gần 11km, độ dày 21m, cao 6.6m với diện tích thành nội khoảng 520ha. Đây là khu vực thiết yếu quan trọng nhất của Huế bởi lẽ trong đó có Hoàng thành nơi xây dựng các lâu đài của nhà vua trên khuôn viên hình vuông mỗi cạnh 600m, hàng trăm công trình được xây dựng để phục vụ triều đình trong đó nổi bật nhất là điện Thái Hòa và cửa Ngọ Môn kết hợp với Hoàng thành..v.v... Bao quanh khu Hoàng thành là dinh thự làm việc của quan lại và những khu nhà vườn được sắp xếp xây dựng phân bố theo mạng lưới giao thông hợp lý. Như vậy kiến trúc kinh thành Huế có sự thành công từ ý đồ quy hoạch đến việc xây dựng từng công trình kiến trúc riêng biệt mà vẫn có sự tổng hòa. Còn có hàng trăm ngôi chùa và nhà thờ lớn nhỏ lẩn khuất trong không gian thành phố, làm phong phú thêm cho cảnh quan đồng thời tăng thêm vẻ đẹp tinh thần của xứ Huế.

Trên các vùng đồi phía tây nam là hệ thống bảy khu lăng tẩm từ lăng Gia Long đến lăng Khải Định; những kiến trúc lăng tẩm được tạo ra như là nơi để nghỉ ngơi chứ không phải là những chốn mộ địa u lạnh. Sự kết hợp giữa cảnh thiên nhiên và nhân tạo ở đây đã đạt đến sự nhuần nhuyễn trong nền kiến trúc cổ Việt Nam.

Chúa Nguyễn tiến vào Phú Xuân xuất phát từ cái nôi văn hóa Thăng Long, văn hóa đó còn được người Việt mang theo trong công cuộc đi mở đất. Là miền đất mới đối với người Việt nhưng lại là miền đất đã có văn hóa của người Chàm chịu ảnh hưởng luồng văn hóa từ Ấn Độ. Sau đó đến lượt người Pháp nhập cư đem theo văn hóa của họ. Như vậy trên đất Huế có sự giao thoa các luồng văn hóa Đông Tây hòa nhập với không gian địa lý vô cùng đa dạng... Chưa hết: biết bao những biến động của lịch sử kèm theo đã giải thích tại sao với tuổi đời thành phố Huế không nhiều mà có tầng văn hóa sâu và phong phú đến như vậy. Điều quan trọng nhất là cha ông đã biết tiếp thu có chọn lọc để rồi tạo ra một hiện tượng văn hóa đặc sắc cả vật chất và phi vật chất độc đáo cho riêng mình.

Trải qua năm tháng bị chiến tranh tàn phá, một phần bị thời gian làm băng hoại bởi lẽ kiến trúc chủ yếu được làm bằng gỗ và gạch ngói thông thường. Tuy vậy phần còn lại so với những cố đô khu vực Đông Nam Á thì Huế vẫn bảo lưu được chân dung quần thể kinh đô thời quân chủ còn nguyên vẹn. Di sản văn hóa kiến trúc và cảnh quan Huế đã được khẳng định giá trị và ghi nhận để bảo tồn, phát triển tốt. Không nên hiểu thiển cận Huế như bảo tàng, cứ u hoài với quá khứ. Làm cho Huế lớn lên mà vẫn giữ được di sản văn hóa đó, việc đầu tiên là giải pháp quy hoạch xây dựng đô thị. Kể từ sau năm 1975 công tác qui hoạch luôn được quan tâm hàng đầu, nhiều đồ án đã liên tục kế thừa nhau ra đời. Cho đến nay việc điều chỉnh qui hoạch tổng thể đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt lần thứ hai với 5 tính chất cơ bản như sau:

1/ Cố đô Huế là một di sản văn hóa thế giới, là trung tâm văn hóa du lịch quan trọng có ý nghĩa quốc tế.

2/ Là tỉnh ly trung tâm chính trị - văn hóa - kinh tế - khoa học kỹ thuật của tỉnh Thừa Thiên Huế.

3/ Là trung tâm đào tạo đại học đa ngành và trường dạy nghề chất lượng cao của khu vực.

4/ Là trung tâm y tế chuyên sâu của miền Trung.

5/ Là một trong những đầu mối quan trọng trong quan hệ giao lưu kinh tế văn hóa vùng và là hành lang thương mại Đông Tây theo trục đường Chín.

Thành phố có diện tích tự nhiên 6.777,3 ha, với qui mô dân số theo số liệu năm 1995 là 283.312người, tỷ lệ tăng tự nhiên 2,31%. Theo tính toán nếu tỷ lệ tăng giảm dần xuống mức 1,22% vào năm 2020 thì dân số sẽ là khoảng 410.000người. Việc định hướng phát triển không gian cho đô thị Huế cần dựa trên nguyên tắc là nâng cao giá trị của quần thể di tích cố đô, tôn trọng tư tưởng chủ đạo trong qui hoạch trước đây dựa trên thuyết phong thủy. Thành phố Huế đã đạt được sự kết hợp hài hòa cân bằng giữa các không gian kiến trúc với cảnh quan thiên nhiên, để tránh được sự phá vỡ cân bằng đó chỉ nên hạn chế qui mô dân số tối đa từ 30-40 vạn dân là vừa. Biện pháp cụ thể là thúc đẩy sự phát triển các đô thị vệ tinh xung quanh Huế như Phú Bài, Thuận An, Tứ Hạ, Chân Mây... để thu hút dân số, tránh sức ép dân cư cho Huế.

Thừa Thiên Huế là tỉnh nhỏ chỉ có diện tích tự nhiên 5.009,2km², dân số trên một triệu người, nhưng lại có nhiều vùng đất xinh đẹp thuận lợi để phát triển xây dựng. Ngoài những đô thị vệ tinh của Huế đã kể trên, còn những miền đất với không gian đẹp chuyển tiếp không gian đẹp hơn, dường như tạo hóa đã cố tình ban tặng những ưu thế đó cho vùng đất nầy. Hệ thống đầm phá chạy gần suốt chiều dài tỉnh từ Điền Hòa tới Cầu Hai rất giàu hải sản song song với bờ biển xanh êm đềm. Vịnh Chân Mây chuyển tiếp khu Lăng Cô lên núi Bạch Mã như một Đà Lạt, vẫn là những tiềm năng hấp dẫn chờ đợi, gọi mời các nhà đầu tư cho nghỉ ngơi du lịch... Sẽ là thiếu sót lớn nếu nói đến sự phát triển của Huế lại để quên những khu vực này.

Mặt khác không nên phát triển ở Huế loại công nghiệp độc hại, công nghiệp nặng - công nghiệp tập trung có quy mô lớn, đồng thời phải đưa ra khỏi thành phố các loại công nghiệp gây bẩn và vận tải nặng. Ngoài các khu di tích đã được xác định, các trục cảnh quan thiên nhiên như sông Hương núi Ngự, núi Tam Thai, cồn Hến, cồn Giã Viên... cùng các khu vực phố cổ Bao Vinh, các làng nghề truyền thống phải được giữ gìn, bảo vệ và chỉnh trang nâng cấp dần.

Huế được quan niệm là thành phố vườn, tuy vậy tình trạng gia tăng dân số tự nhiên đang ở mức cao dẫn đến việc xây dựng tự phát xâm phạm các khu di tích. Hiện có 2.800 hộ dân đang ở tạm trong các khu nói trên cần phải có hiện pháp và kế hoạch giải tỏa dần. Riêng khu vực kinh thành dân số hiện nay gần 59.000 người với mật độ 121người/ha là khá cao chưa kể con số vãng lai. Theo đề xuất của phương án qui hoạch khu vực nội thành số dân cần giảm xuống còn 42.000người với mật độ 86,5người/ha là vừa. Đất trong các nhà vườn hàng năm đang tiếp tục bị chia nhỏ để xây dựng nhà ở, mật độ xây dựng ngày càng tăng trong khi vườn bị thu hẹp dần. Sẽ không còn khái niệm nhà vườn nếu tình trạng này không được ngăn chặn lại và có giải pháp đúng để khắc phục. Mật độ xây dựng trong thành nội hiện nay là 35-40% cần phải được giảm xuống 25-30% và không nên để tăng thêm nữa. Các công trình xây xen tại các khu vực trong thành nội chỉ nên làm với quy mô vừa phải từ 1-2 tầng, tầng cao trung bình không vượt quá con số 1.5. Số dân cư đang còn ở trong các eo bầu dưới chân tường kinh thành cần được giải tỏa dần trả lại đất dành cho cây xanh, bên cạnh đó việc đẩy nhanh tốc độ nạo vét, sửa sang các con sông xung quanh kinh thành đã từ lâu bị bồi lắng như sông Đông Ba, Ngự Hà, hồ Tịnh Tâm, hồ Thành Hà cũng cần được quan tâm sớm, đồng thời với việc chỉnh trang nâng cấp những con đường vốn xưa nay để tự nhiên đìu hiu như đường làng. Có như vậy di tích kiến trúc kinh thành mới được bảo vệ tốt và nâng cao thêm giá trị.

Tự bao giờ xứ Huế xuất hiện cư dân vạn đò chuyên sống trên sông nước, đời sống và văn hóa thấp kém, làm xấu dòng sông, bẩn đục nguồn nước, khó khăn lắm mới đưa được một số lên bờ định cư tại khu Kim Long và Thủy Trường. Số đông vẫn còn dạt về các con sông nhỏ hơn, nhưng nhất thiết phải được giảm xuống mức tối đa loại cư dân này để đảm bảo cho vẻ đẹp của các con sông và môi trường sống.

Có lẽ do ảnh hưởng từ chỗ lăng tẩm của các vua quan thường được xây dựng quy mô lớn, có cái chiếm tới hàng chục mẫu đất như lăng Minh Mạng, lăng Tự Đức v.v... người Huế tuy không giàu nhưng các ngôi mộ dân thường cũng được xây dựng cầu kỳ to hơn hẳn những nơi khác và chiếm nhiều đất trong khi quỹ đất ở Huế không phải là vô hạn. Quý trọng tổ tiên chăm lo đến phần mộ của ông bà là tình cảm thiêng liêng cao đẹp, nét đặc sắc của văn hóa dân tộc, nhưng cứ để tình trạng tự phát như hiện nay sẽ ảnh hưởng rất lớn tới vẻ đẹp của thành phố. Vô vàn ngôi mộ của biết bao thế hệ vây kín quanh khu vực chân núi Ngự. Núi Bân nơi Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế giữa hàng vạn quân sĩ xếp hàng xuất quân ra Bắc dẹp giặc, bây giờ thay vào đó là lớp lớp mộ chí phủ kín mặt đồi di tích thiêng liêng này... Còn có bao nhiêu khu tương tự như thế trong thành phố, đã đến lúc cần thiết cảnh báo cho dân biết và ngừng chôn cất ở 2 khu vực quan trọng nói trên. Sớm hay muộn cũng nên có giải pháp di dời các ngôi mộ về nơi hợp lý, xa hơn, trả lại vẻ đẹp ban sơ cho hai khu vực này, biến nó thành nơi sinh hoạt văn hóa cho đời sau.

Người Huế vốn yêu quí da diết thành phố quê hương mình tuy có hơi chút "cực đoan"... cùng nhiều bạn bè của Huế thường trăn trở với ý nghĩ: kiến trúc Huế sẽ phát triển như thế nào trước thềm thiên niên kỷ mới? Và lâu hơn nữa trong tương lai? Làm sao để vẫn bảo tồn được các di sản văn hóa, không đánh mất bản sắc riêng của Huế đồng thời tiếp cận được với xu thế văn minh của thời đại mà vẫn có sự tổng hòa giữa quá khứ và tương lai? Trả lời được câu hỏi này không phải dễ, nhưng người Huế khi hướng vào tương lai luôn nhìn lại quá khứ của mình. Để có lời giải đáp đúng sẽ là một quá trình lao động tìm tòi sáng tạo bằng bàn tay, khối óc, trái tim và tâm hồn của nhiều lớp người.

Nền kiến trúc Việt Nam sau 1975 nhất là sau những năm đổi mới, bước vào giai đoạn kinh tế thị trường với tốc độ xây dựng ồ ạt đến chóng mặt, nhu cầu về nhà ở được cải thiện một bước lớn. Thành phố nào cũng lớn lên trông thấy hàng ngày.

Điều đáng buồn là có nhiều ý kiến than phiền về thành quả kiến trúc mà chủ yếu là văn hóa trong kiến trúc. Các đô thị cứ hao hao giống nhau về phong cách, kiểu dáng pha tạp, kiến trúc đông tây kim cổ lố nhố không trật tự. Hội chứng tháp nhọn tua tủa trên nền trời Hà Nội đang có chiều hướng lan về các đô thị khác trong nước.

Một điều may mắn là khi nhìn lại thực trạng kiến trúc đất nước Hội kiến trúc sư Việt Nam đã đánh giá khá chính xác, đã thấy rõ được những căn bệnh cơ bản. Nhưng nguyên nhân cần phải được làm rõ hơn nữa, điều quan trọng là tìm được phương thức sửa chữa trong khi còn chưa quá muộn.

Quy hoạch chia lô xây nhà ống riêng lẻ không phải là cách làm tốt, đó chỉ là biện pháp tình thế tạm thời đã bộc lộ quá nhiều điểm yếu. Nhớ lại những năm 1989-1991 tôi được Tổng giám đốc Ngân hàng phát triển nông nghiệp (NHPTNN) Việt Nam lúc bấy giờ là ông Lê Trọng Khánh mời làm cố vấn về việc xây dựng các công trình kiến trúc trong nước thuộc ngành ông. Sau khi đã nghiên cứu xong công trình nhà N.H.P.T.N.N Việt Nam tại Hà Nội, trong khi chờ ý kiến của Thủ tướng Chính phủ, ông cử tôi xuống nghiên cứu tiếp nhà N.H.P.T.N.N Hải Phòng. Trước khi vào thành phố tôi chợt thấy ngay ở cửa ngõ có những ngôi nhà xếp liền nhau thành một dải trông ngồ ngộ, lô nhô cao thấp như đoàn "tàu chợ" của trò chơi con trẻ. Không gian giữa hai nhà như chỗ tiếp nối hai toa mà khoảng hở nhỏ nhoi không thể dùng làm được gì, kể cả trồng một gốc cây. Tôi tự hỏi không hiểu đây là loại kiến trúc gì, rồi thấy hẫng buồn và lo, nếu như các thành phố nay mai sẽ tiếp tục với cách làm như thế...

Mỗi lần được ra Hà Nội, dạo một vòng quanh Hồ Gươm ngắm cảnh để may ra còn được nhìn thấy con rùa nào ngoi lên bờ hong nắng... và tôi cứ thấy tiêng tiếc thế nào với hình ảnh một số công trình hiện hữu, dường như được làm ra không phải để cho cảnh quan Hồ Gươm. Nhà bưu điện là công trình khởi đầu cho sự lạc điệu ấy với dáng vẻ thô kệch quê mùa, rồi đến trụ sở U.B.N.D thành phố lạnh lùng khó hiểu như hù dọa điều gì chăng? Sau này là nhà "Hàm cá mập" với lối kiến trúc nhố nhăng õng ẹo khoe tiền, rồi suýt nữa là công trình "Hà Nội vàng" cứ rộn lên như sắp hái của đến nơi. Dư luận đã quá nhiều rồi, nhưng dẫu sao tôi cũng muốn nhắc lại rằng: Giá như những công trình tốn kém ấy không nên có quanh Hồ Gươm.

Nói thêm những điều trên với một mong muốn là tránh đi những cách làm đáng tiếc tương tự đối với kiến trúc thành phố Huế. Bởi lẽ chăm sóc và giữ gìn được vẻ đẹp Huế là giữ được một tài sản quý báu của dân tộc.

Và tôi cũng không tán thành ý kiến của kiến trúc sư lừng danh Le Corbusier cho rằng: "nhà là cái máy để ở". Sẽ không còn là Huế nữa nếu chỉ thiết kế và xây dựng ở đây toàn những cái "cái máy" như vậy. So với các đô thị khác thì Huế xây dựng chưa nhiều lắm nhưng cũng đã lây nhiễm những căn bệnh chung, cũng đã có những sai lầm xảy ra. Vẫn lời trong bài thơ của Thu Bồn rất nổi tiếng viết về Huế ấy còn có câu rằng:

"Nón rất Huế nhưng đời không phải thế"

Điều ấy đúng cả với kiến trúc mới ở Huế. Những sai lầm về xây dựng ở đây xảy ra theo cách gậm nhấm từ từ và sửa chữa sai lầm cũng từ từ. Người viết bài này xin nói rõ hơn vào một dịp khác. Nhưng may mắn thay là sự phá vỡ cân bằng không gian mức độ lớn chưa xảy ra trong khi người Huế đã tỉnh táo hơn với việc suy xét xây dựng các công trình mới. Điều thú vị hơn là còn có thêm tiếng nói bảo vệ quyết liệt của những cựu chiến binh nữa.

Có hai thành phố gây nỗi nhớ cho nhiều người bởi vẻ duyên dáng độc đáo đó là Huế và Đà Lạt. Và như thế chúng ta không nên tạo ra bộ mặt kiến trúc mới cho Huế giống bất kỳ nơi đâu. Không nên hoài cổ, nhưng cách kiến tạo các công trình trong thời Nguyễn vẫn là những bài học quý báu tại chỗ cho chúng ta học tập. Sẽ thất bại nếu cố tình gán ghép vào đây những kiểu kiến trúc thời thượng xa lạ. Thiên nhiên Huế không kết duyên lâu bền với những thứ xa lạ ấy, những nét truyền thống mà Huế đã đạt được sau quá trình thử thách gạn lọc lâu dài.

Nền âm nhạc Việt Nam có nhiều ca khúc đi sâu vào lòng người, nếu lắng tai hơn dường như bài nào nghe cũng có phảng phất một giai điệu dân ca nào đó trong ký ức từ lời mẹ ru thuở còn nằm đung đưa trên cánh võng. Tôi nghĩ chính đó là bản sắc văn hóa dân tộc. Kiến trúc cũng vậy, những công trình đạt được bao giờ cũng có sự thừa kế truyền thống một cách hài hòa. Kiến trúc phải chăng là bản nhạc câm lặng, ngoài việc như cái tổ chứa đựng nuôi dưỡng cuộc sống con người ở bên trong, mọi chi tiết được tạo ra để làm gì, muốn nói điều gì, đặt ở không gian nào đều có ngôn ngữ và ẩn số của nó, lý giải được những ý trên mới hy vọng có sự thành công tốt đẹp.

Huế là thành phố văn hóa du lịch, đã và đang có sức hấp dẫn lớn. Phải chăng sinh ra Huế là để gây nỗi nhớ cho đời...! Là kho tàng vô tận của văn hóa chứa đầy báu vật nhưng viên ngọc quý nhất cất dấu nơi đâu? Dẫu sao tôi cũng như bao người từng ao ước một lần may mắn như trong chuyện cổ tích, tìm được cái chìa khóa - câu thần chú để gọi: "Vùng ơi mở cửa ra!".

Huế, tháng 9 năm 2000
T.D.L
(142/12-00)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Phủ Tuy An Quận công, nơi lưu giữ ký ức đô thị di sản Huế

Nói về Duyệt Thị Đường

JEAN CLAUDE VÀ COLETTE BERNAY (Chủ tịch Hiệp Hội "Nghệ thuật mới Việt Nam", thành viên của Nhóm công tác Huế - Unesco, phụ trách dự án Duyệt Thị Đường từ năm 1993)
Ở Huế có một mô hình như thế

NGUYỄN QUANG HÀ Bút kýMột nhà triết học đã nói: "MỌI NGƯỜI ĐỀU ĐI BẰNG ĐÔI CHÂN CỦA MÌNH". Lúc ăn chưa no, lo chưa tới, đọc câu này, tôi cười: "Dễ ợt thế, có gì mà nói". Lớn lên mới thấy được câu ấy thật chí lý, thật ghê gớm. Hầu như tất cả những ai mượn đôi chân của người khác đi đều sứt đầu, bươu trán cả. Tuy không nói ra, song những tiền đề, định hướng cho mọi hành động đều có xuất phát điểm từ nội dung câu nói ấy.
Mấy suy nghĩ về ảnh hưởng của Phật giáo trong đời sống văn hóa xã hội Huế

HOÀNG NGỌC VĨNHTrong hơn 300 năm từ 1636 đến 1945, với tư cách là Trung tâm chính trị và văn hóa của Đàng Trong và là kinh đô của đất nước thống nhất, Huế trải nhiều thăng trầm nhưng vẫn giữ được những thuần phong mỹ tục và các thành tựu của dân tộc, tiếp thu những tinh hoa của nhân loại, hội tụ được nhiều kỳ tích về nhiều phương diện. Huế bình tĩnh, chắc chắn đi lên và đang hiện đại hóa. Cố đô cổ kính hài hòa trong thành phố mới sôi động, xứng đáng với phần thưởng cao quý mà UNESCO trao tặng trong tháng 8. 1994 "Huế di sản văn hóa của thế giới".
Chợ Đông Ba

XUÂN HUY "Chợ Đông Ba đem ra ngoài giại Cầu Trường Tiền đúc lại xi - moong"
Những đặc trưng của hò Huế

TÔN THẤT BÌNHThừa Thiên Huế vốn là vùng đất miền Trung nổi tiếng về hò. Ngày trước, hò khá phổ biến trên mọi miền đất nước, nhưng đặc biệt ở miền Trung, hò là một đóng góp quan trọng về thể loại dân ca Việt Nam.
“Huế dịu dàng và sâu lắng lắm. Nhưng Huế cũng rất dữ dội...”

LTS: Nhạc sĩ Trần Hoàn là người từng công tác nhiều năm, và có nhiều gắn bó với TTH. Nhân dịp ông vào Huế công tác, phóng viên Nguyễn Việt có cuộc trò chuyện với ông xung quanh những vấn đề về Huế và âm nhạc. Xin giới thiệu với bạn đọc nội dung cuộc trò chuyện này.
Từ đường Qui Đức công chúa bị lãng quên

HỒ VĨNHTừ đường Qui Đức công chúa tọa lạc bên cạnh đường đi lăng Tự Đức thuộc thôn Thượng 2, xã Thủy Xuân, thành phố Huế. Đây là một ngôi từ đường cổ có tuổi thọ trên 100 năm. Bình đồ từ đường có kiến trúc gần vuông, nội thất có 1 gian 2 mái gồm 20 cột gỗ lim, kiền. Ở gian chính giữa treo bức hoành khắc nổi sáu chữ Hán "Qui Đức công chúa từ đường".
Sự tích mới ở eo Hòa Duân

NGUYỄN KHẮC PHÊLâu nay, nhắc đến vùng biển gắn liền với Huế, người ta chỉ biết có Thuận An " bãi tắm Thuận An", " Cảng Thuận An", " nhà nghỉ Thuận An"... còn eo Hòa Duân, nghe như là một địa danh mới nổi tiếng sau cơn lũ lịch sử đầu tháng 11 này.
Di tích cố đô Huế chung sống với lũ

THANH TÙNGSáng 4/11/99, khi còn kẹt ở Đà Nẵng, nối được liên lạc với với Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế Nguyễn Văn Mễ qua Mobi Fone tôi mới biết mức nước ở Huế đã vượt đỉnh lũ lịch sử từ 1 - 1,2 mét.
Bức tranh toàn cảnh quần thể di tích Huế trước cơn đại hồng thủy thế kỷ

QUÍ HOÀNGLăng tẩm trừ lăng Khải Định, Hổ Quyền, trong Hoàng Thành trừ Thái Bình Lâu, Lẩu Ngọ Môn ở vị thế cao nên thoát khỏi nước. Còn tất cả 14 khu di tích khác với hàng trăm công trình kiến trúc đều bị ngập trong biển nước. Chỗ cao nhất trong nội thành cũng ngập 1 mét 50 nước, chỗ ngập sâu nhất của lăng Minh Mạng là trên 5 mét. Nhà bia ở đây nước ngập dần tới mái.
Tôi cũng có một bạn gái xứ Huế

ĐOÀN MINH TUẤNViệt Nam - mảnh đất dài như một chiếc đàn bầu đã là quê hương sản sinh ra chiếc áo dài phụ nữ duyên dáng. Dải đất hình chữ S thắt lưng eo ở Huế, cũng như chiếc áo dài "thắt đáy lưng ong" dịu dàng, e ấp, kín đáo và lộ rõ đường nét: Rõ ràng trong ngọc trắng ngà Dày dày sẵn đúc một tòa thiên nhiên (Nguyễn Du)
Gia Hội khu phố cổ tuyệt vời ở Huế

NGUYỄN ĐẮC XUÂNTừ sau ngày các chúa Nguyễn thiên di thủ phủ xứ Đảng Trong đến Kim Long (1636) và Phú Xuân (1687), do yêu cầu tiêu dùng của phủ Chúa và quan binh, đã hình thành ở Phố Lữ Bao Vinh một khu phố thị. Đến nửa thế kỷ XIX khu phố thị nầy lan dần lên phía chợ Dinh Gia Hội và tồn tại cho đến ngày nay. Kinh thành Huế được UNESCO công nhận là Thành cổ thì khu Gia Hội Chợ Dinh chính là khu phố cổ của Huế.
Lên đồng ở Huế xưa

VÕ HƯƠNG AN (*)Ngày trước tôi chưa thấy nơi nào nhiều am, miếu, điện, đền như ở Huế. Và cũng chưa thấy nơi nào mà việc lên đồng lại phổ biến và quen thuộc như ở Huế. Nội dọc con đường chạy từ xóm Cầu Đất tới cống Vĩnh Lợi đã có khá nhiều điểm lên đồng, nào am ông Cửu Cường, am bà Thầy Bụi, Phước Điền Điện của ông Giám Hưu, am ông Chấn.v.v nói chi đến những nơi khác nữa.
Vài suy nghĩ về các giá trị văn hóa truyền thống của ngôi làng cổ Phước Tích ở Thừa Thiên Huế

NGUYỄN VĂN MẠNHLàng Phước Tích được thành lập vào khoảng thế kỷ XV, gần với quá trình mở mang bờ cõi về phương Nam của nhà nước phong kiến Đại Việt. Trong gia phả của họ Hoàng - dòng họ khai canh ở Phước Tích có đoạn chép: "Đến đời Lê Thánh Tôn, niên hiệu Hồng Đức thứ nhất và hai (1470 - 1471), ngài thủy tổ họ Hoàng lúc bấy giờ là Hoàng Minh Hùng, tục gọi là Nồi, nguyên người làng Cẩm Quyết, tỉnh Nghệ An, đã thân chinh đánh đuổi quân Chiêm Thành, sau chiến thắng trở về ngài đi xem xét đến nguồn Ô Lâu, bao chiến địa phận từ Khe Trăn, Khe Trái đến xứ Cồn Dương, sau khi xem bói, đoán biết được chỗ đất tươi tốt, ngài liền chiêu tập nhân dân thành lập làng" (1).
Thăm Nhà thờ Tổ nghề Kim Hoàn

NGUYỄN QUANG SÁNG Ký Mỗi lần ra Huế về tôi cứ áy náy là chưa đến viếng Nhà thờ tổ nghề Kim Hoàn, vì cha tôi và anh em tôi đều là thợ kim hoàn. Nghề kim hoàn của cha tôi đã nuôi các anh chị em tôi. Cũng với nghề kim hoàn gia đình tôi đã trải qua biết bao thăng trầm. Mãi đến ngày 05/8/2004 này nhờ sự giúp đỡ của Tạp chí Sông Hương (Nguyễn Khắc Thạch, Vũ Bích Đào, Diệu Trang) tôi đã đến Nhà thờ thuộc làng Kế Môn, huyện Phong Điền.
Hai bài văn bia ca ngợi cảnh đẹp chùa Thánh Duyên núi Thuý Vân

TRẦN THỊ THANH…Núi Thuý Vân và chùa Thánh Duyên vì trước kia được xem là một trong những thắng cảnh của đất Thần Kinh nên các Chúa và các vua Nguyễn thường về đây thưởng ngoạn và làm thơ phú ca ngợi. Tuy nhiên, nổi tiếng hơn cả vẫn là những bài thơ được khắc trong hai tấm bia - một dựng trong chùa, một dựng dưới chân núi…
Khảo sát một số di tích trên sơn phận xã Dương Xuân Thượng xưa

HỒ VĨNHĐồi Vọng Cảnh nằm cách thành phố Huế 7km về phía tây nam, vùng sơn phận này gồm nhiều núi đồi gối đầu lên nhau trong một khu vực rộng khoảng 2.400 ha diện tích đất tự nhiên. Về mặt địa hình của ngọn đồi, từ vị trí của tấm bia cổ Lý Khiêm Sơn (núi gối hậu của Khiêm Lăng - Tự Đức) kéo dài lên Vọng Cảnh là một dãy liên hoàn.
Chiều trong vườn thư pháp chùa Huyền Không

NGUYỄN QUANG HÀChùa Huyền Không Sơn Thượng tan trong non xanh và lá xanh. Dẫu đang còn tranh tre mộc mạc, nhưng thanh thoát, duyên dáng và thảnh thơi như lòng người ở đây. Đúng như nhà sư Minh Đức Triều Tâm Ảnh tâm sự: “Cảnh là tơ duyên của đời”. Đến Huyền Không Sơn Thượng cảm giác đầu tiên của tất cả du khách là thấy lòng mình ấm lại.
Chùa Linh Mụ một miền tâm thức và tình cảm của người dân Huế

MINH ĐỨC TRIỀU TÂM ẢNHChùa Linh Mụ đẹp quá, nên thơ quá. Nói vậy cũng chưa đủ. Nó tịnh định, cổ kính, an nhiên, trầm mặc. Nói vậy cũng chưa đủ. Phải nói nó là một bài thơ Thiền lồng lộng giữa không gian mây nước, giữa khói sương, giữa mênh mang dâu bể và lòng người. Nó là bức tranh thủy mặc thuộc họa phái Sumiye, Nhật Bổn, mà, nét chấm phá tuy giản phác nhưng lung linh, ảo diệu; vượt thời gian và đi vào vĩnh cửu. Nó là bài kinh vô ngôn, tuy không nói một chữ, mà đã làm lắng đọng trăm ngàn xôn xao của cuộc thế; và, gợi nhắc vô biên cho con người hướng đến điều chân, lẽ thiện...
Văn hóa ẩm thực cung đình Huế

NGÔ MINHHuế trên 350 năm là thủ phủ Chúa Nguyễn Đằng Trong và Kinh Đô của Đại Việt đã tích tụ nhân tài, vật lực cả quốc gia tạo ra một hệ thống Di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc và nổi tiếng như nhã nhạc, lễ hội dân gian, văn hóa ẩm thực... Trong Di sản văn hóa ẩm thực Huế, Văn hóa ẩm thực Cung đình là bộ phận tinh hoa nhất, giá trị nhất!