Hình ảnh mãng xà hiếm thấy trên Cửu đỉnh nhà Nguyễn
Huế là kinh đô cuối cùng của chế độ phong kiến Việt Nam. Trải qua 143 năm (1802-1945), vương triều Nguyễn đã để lại nhiều công trình văn hóa có giá trị trên vùng đất Phú Xuân (cố đô Huế ngày nay). Một trong những công trình tiêu biểu trong tổng thể các giá trị văn hóa mà vương triều Nguyễn để lại chính là Cửu đỉnh (9 cái đỉnh lớn).
Hình mãng xà được khắc trên Huyền đỉnh
Đó là một công trình đồ sộ được đặt trong đại nội Huế. Đến nay, Cửu đỉnh vẫn còn rất nguyên vẹn được đặt trước Hiển Lâm các, đối diện với Thế miếu. Cửu đỉnh là một cuộc triển lãm những tác phẩm mỹ thuật rất tinh tế của những nghệ nhân tài hoa, là biểu tượng cho sự giàu đẹp, thống nhất của đất nước và ước mơ triều đại mãi vững bền, hùng mạnh.
Tất cả 153 mảng hình trên Cửu đỉnh là 153 bức chạm độc lập, hoàn chỉnh, là sự kết hợp điêu luyện giữa nghệ thuật đúc và chạm nổi đồ đồng nước ta, giữa văn hóa dân gian và văn hóa bác học hồi đầu thế kỷ XIX.
Mỗi đỉnh khắc 17 hình ảnh khác nhau không trùng lắp và có chú thích bằng chữ Hán, mỗi họa tiết không chỉ đơn thuần là những đường nét chạm khắc tinh tế mà đó còn là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Cửu đỉnh được coi là bách khoa thư về cuộc sống con người Việt Nam hồi nửa đầu thế kỷ XIX.
Cửu Đỉnh là di sản văn hóa quý hiếm, có giá trị nhiều mặt của văn hóa Huế nói riêng, cả nước nói chung. Đó còn là sản phẩm thể hiện đỉnh cao trong nghệ thuật đúc đồng của nước ta ở thế kỷ XIX.
Cửu đỉnh được đặt tên theo miếu hiệu của các vua triều Nguyễn, mỗi đỉnh ứng với một vị vua: Cao Đỉnh là miếu hiệu của vua Gia Long, được đặt ở chính giữa, tiếp đó là Nhân đỉnh (Minh Mạng), Chương Đỉnh (Thiệu Trị), Anh đỉnh (Tự Đức), Nghị đỉnh (Kiến Phúc), Thuần Đỉnh (Đồng khánh), Tuyên đỉnh (Khải Định). Riêng Dụ đỉnh và Huyền đỉnh chưa kịp có miếu hiệu của vị vua nào thì triều Nguyễn đã sụp đổ.
Sách “Đại Nam thực lục” chép: “Trên Huyền đỉnh, khắc các hình: mưa, cầu vồng, núi Hoành Sơn, sông Tiền Hậu Giang, sông Thao, núi Thúc Thu, con ngựa, con cà cuống, con mãng xà, hoa lan 5 lá, quả vải, cây bông, sâm nam, cây sơn, cây tỏi, cái xe, ống phun lửa, đều 17 loại”. Chúng ta thấy rằng, Huyền đỉnh cũng như tám đỉnh khác đều khắc rất đa dạng về thiên nhiên đất nước với những hình ảnh tượng trưng cho từng vùng miền cũng như những điểm chung của cả nước.
Đặc biệt, trên Huyền đỉnh có khắc hình ảnh con mãng xà (rắn) được thể hiện rất sinh động. Như ta đã biết, rắn là một trong 12 con giáp theo quan niệm địa chi của người phương Đông. Việc được khắc hình ảnh trên Huyền đỉnh cũng đã cho thấy con vật này có một vai trò quan trọng bởi 153 họa tiết được khắc trên Cửu đỉnh đều là những hình ảnh đặc trưng.
Trong bài viết “Những họa tiết trên Cửu đỉnh”, nhà nghiên cứu Dương Phước Thu đã lý giải việc mãng xà được chọn để khắc trên Huyền đỉnh như sau: “Mãng xà, tức con rắn to, thuộc bộ có vảy. Nhiều sách chép là mãng vương xà (vua của loài rắn), theo quan niệm dân gian, rắn là vị thần (thần Lốt) ở miền sông nước. Mãng xà lớn nhất trong loài rắn nên gọi là vương xà; mắt nó tròn, mùa xuân và mùa đông ở trên cạn, mùa hạ và mùa thu ngâm mình dưới nước.
Ở Việt Nam, những tỉnh có vùng bán sơn địa, nhiều sình lầy, đầm hồ, mãng xà thường ẩn cư. Thịt mãng xà có nhiều chất bổ, xương của nó được bào chế để làm thuốc chữa trị tê thấp, gân cốt, rất hiệu quả. Rắn (tỵ) được xếp đứng thứ sáu trong địa chi 12 con giáp”. Đó là những nguyên nhân để vua Minh Mạng chọn hình tượng con mãng xà lớn để khắc lên Huyền đỉnh.
Nhưng việc chọn hình ảnh mãng xà để khắc lên Huyền đỉnh cũng là một ngụ ý rất thâm sâu của vua Minh Mạng, bởi chính loài rắn đã có một chỗ đứng trong lịch sử tồn tại của vương triều Nguyễn mà cụ thể là với vua Gia Long - vị vua đầu tiên của vương triều Nguyễn đồng thời là cha đẻ của vua Minh Mạng. Nguyễn Ánh (vua Gia Long sau này) đã đánh đổ được nhà Tây Sơn để lập ra một vương triều thống nhất (triều Nguyễn).
Nhưng ngược lại lịch sử để thấy rằng, ngôi vị mà Gia Long dành được cũng phải đánh đổi bằng nhiều hiểm nguy. Nguyễn Ánh đã nhiều lần bị quân Tây Sơn truy kích, có lúc tưởng như không thể vượt qua nổi, phải bôn ba hết nơi này đến nơi khác, cuối cùng mới giành được chiến thắng.
Đặc biệt, trong những ngày bôn ba để chống lại sự truy đuổi của nhà Tây Sơn, Nguyễn Ánh đã được rắn thần trợ giúp. Đó là khi Nguyễn Ánh bị quân Tây Sơn truy kích phải chạy đến mãi vùng biển Hà Tiên - Phú Quốc. Khi bị truy đuổi, Nguyễn Ánh và những người tùy tùng phải đi thuyền nhỏ ra Hà Tiên, Phú Quốc, trong đêm tối không trông thấy gì, tự nhiên có đàn rắn cõng thuyền vượt bể đi tới Hà Tiên.
Sách “Đại Nam thực lục” đã chép sự kiện này như sau: “Năm 1782, vua đến Hà Tiên, đi thuyền nhỏ qua biển. Đêm tối không thấy rõ, ở gầm thuyền hình như có vật gì đội, tang tảng sáng nhìn ra thì đó là một đàn rắn. Người đi theo đều lấy làm sợ. Vua giục cứ đi, một lát thì đàn rắn đi mất”.
Có lẽ vua Minh Mạng đã dựa vào việc vua cha được rắn thần giúp đỡ trong những ngày gian khó mà cho chọn hình tượng con mãng xà để khắc lên Cửu đỉnh. Đó còn thể hiện được tinh thần dù là một người đứng trên tất cả để cai trị thiên hạ nhưng Minh Mạng vẫn không quên công ơn của vua cha cũng như những điều đã giúp vua cha vượt qua khó khăn. Sự tưởng nhớ đó thể hiện vua Minh Mạng là một vị vua có hiếu, luôn tưởng nhớ đến công ơn của vua cha.
Việc cho khắc hình ảnh con mãng xà trên Cửu đỉnh cũng là sự tri ân của vua Minh Mạng đối với thần rắn đã giúp vua Gia Long trong những ngày mà số phận của vương triều Nguyễn đứng giữa làn danh giới mỏng manh tồn tại hay không tồn tại. Dù sự kiện rắn thần hiện lên giúp đỡ Gia Long có hay không nhưng đối với vua Minh Mạng thì việc đó không quan trọng. Trong một thời điểm loạn lạc như vậy, bất cứ sự giúp đỡ nào cũng là điều mà nhà vua không thể bỏ qua.
Trong quan niệm của người phương Đông nói chung và người Việt nói riêng, hình tượng con rắn không được thân thiện như những con vật khác. Nhiều người thường xem rắn là con vật nguy hiểm có thể đe dọa đến tính mạng.
Chính vì vậy mà khi thấy rắn là người ta chỉ muốn đánh chết nên dân gian có câu: “Đánh rắn là phải đánh dập đầu”, hoặc khi nói đến một người không tốt, có tâm địa hiểm ác, người ta lại nói: “Khẩu phật tâm xà”... Sự kỳ thị của nhân gian đối với loài rắn là như vậy nhưng rắn vẫn chi phối nhiều trong đời sống xã hội như dùng rắn ngâm rượu hay dùng rắn để chữa bệnh.
Với vua Minh Mạng, rắn là ân nhân của vương triều Nguyễn. Việc chọn mãng xà để khắc lên Huyển đỉnh trong Cửu đỉnh đã thể hiện vị trí quan trọng của loài vật này bởi có rất nhiều loài vật khác được dân gian có quan niệm tốt hơn nhiều nhưng loài rắn vẫn được chọn để đại diện cho những tinh túy nhất.
Chuyện hình tượng mãng xà được khắc trên Cửu đỉnh là một điều làm cho nhiều người hiếu kỳ muốn khám phá. Qua đó để ta thấy được rằng, loài rắn cũng có một chỗ đứng quan trọng trong đời sống cộng đồng của người Việt. Chúng ta sắp bước sang năm Quý tỵ, điều đó càng làm cho hình tượng mãng xà trên Cửu đỉnh thú vị hơn và để hiểu sâu hơn về sự tri ân của triều Nguyễn đối với loài rắn.
Nguồn: Petrotimes
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
(SH) - Đó phát biểu của nghệ sĩ Dennis Tan đến từ Trung tâm The Artist Village, Singapore trong buổi giới thiệu và trình diễn nghệ thuật sắp đặt âm thanh vào chiều 04/7 tại 15 Lê Lợi, TP Huế.
-
(SH) - Chiều ngày 03/7, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Ngô Hòa chủ trì buổi họp về tình hình triển khai Festival Huế lần thứ 8 - 2014. Tham dự có các thành viên Ban chỉ đạo và một số cơ quan, ban ngành liên quan.
-
(SH) - Tạp chí Sông Hương tổ chức kỷ niệm 30 năm ra đời có thể nói là rất hoành tráng. Hơn 200 cộng tác viên của tạp chí từ các miền của đất nước đổ về Huế.
-
(SH) - Nhìn lại chặng đường đã qua, mọi người và du khách đến Huế hôm nay đều rất vui mừng khi nhận thấy công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Huế đã có những bước tiến khá xa. Và Huế hôm nay chẳng khác nào một nàng công chúa ngủ trong rừng đang được đánh thức với nhiều tiềm năng vốn có.
-
(SH) - Người dân sống khu vực Thượng thành Huế đã phải sống treo 20 năm chờ giải tỏa. Đó cũng là nguyên nhân dẫn đến môi trường sống bị ô nhiễm trầm trọng, nhếch nhác với rác thải và chuột. Đây là vấn đề nhức nhối cho cả người dân và cơ quan chức năng, khi khu vực Thượng thành nằm trong Quần thể di tích Cố đô Huế cần được trùng tu và bảo tồn.
-
(SH) - Theo dự thảo đề án “Xây dựng nếp sống văn minh đô thị và nông thôn” sắp trình HĐND tỉnh tại kỳ họp giữa năm 2013 xem xét quyết định thông qua, có một tiêu chí mà chúng tôi cảm thấy rất tâm đắc, đó là “không sử dụng trang phục thiếu lịch sự đến những nơi tôn nghiêm, di tích lịch sử văn hóa”.
-
(SH) - Chiều ngày 30/6 (nhằm ngày 23/5 ÂL) Ban điều hành Phổ Nghĩa Vĩnh (tức Miếu Âm hồn) đã tổ chức lễ khánh thành, an vị và lễ tế âm hồn tưởng nhớ anh linh những người đã tử nạn trong biến cố thất thủ kinh đô vào ngày 23/5 năm Ất Dậu 1885.
-
(SH) - Đó là hàng nghìn bài thơ, văn chạm khắc trên các cung điện và văn bia ở hoàng thành, các lăng vua ở cố đô Huế.
-
(SH) - Nhà máy bia Huda tại Khu công nghiệp Phú Bài vừa diễn ra lễ ra mắt sản phẩm mới Huda Gold của Công ty Bia Huế. Đến tham dự buổi lễ có ông John Nielsen - Đại sứ Vương quốc Đan Mạch tại Việt Nam, ông Tayfun Uner - Giám đốc điều hành Carlsberg Việt Nam, ông Nguyễn Mậu Chi - Tổng Giám đốc Công ty Bia Huế cùng hàng trăm cán bộ, công nhân viên và người lao động của công ty.
-
(SH) - Sáng ngày 20/6, tại hội trường Khách sạn Duy Tân - TP Huế, Liên hiệp các Hội VHNT Thừa Thiên Huế đã tổ chức Bế mạc Trại sáng tác 5 vùng kinh đô Việt Nam xưa và nay năm 2013.
-
(SHO) - Chiều ngày 19/6/2013, tại hội trường khách sạn Century Riverside Huế, Tạp chí Sông Hương đã long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 30 năm thành lập ( 1983 - 2013), cũng là kỷ niệm 30 năm tạp chí ra số báo đầu tiên. Tham dự buổi lễ có sự có mặt của đồng chí Trần Thanh Bình - Phó Bí thư tỉnh ủy Thừa Thiên Huế và ông Ngô Hòa - Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh.
-
(SH) - Công ty Bia Huế (Huda) vừa trao tặng “Mái ấm tri ân” đầu tiên cho gia đình anh Lê Văn Thân (xã Hải Hòa, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị).
-
(SH) - Cúp FFAV 2013 ( Cúp Bóng đá Cộng đồng Việt Nam lần I) là Cúp bóng đá phong trào có quy mô Quốc tế lớn nhất tại Việt Nam từ trước đến nay được tổ chức với sự phối hợp thực hiện của Liên đoàn Bóng đá Na Uy (NFF), Sở Giáo dục và Đào tạo và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TT Huế, kéo dài từ 08/6 đến 11/6/2013.
-
(SH) - Thứ trưởng Huỳnh Vĩnh Ái đề nghị UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế có sự quan tâm đúng mức đối với công tác truyền thông trước, trong và sau sự kiện, để Festival Huế lần thứ 8 - năm 2014 tạo sức lan toả rộng rãi, thu hút mạnh mẽ du khách đến với Huế, góp phần là động lực thúc đẩu phát triển kinh tế-xã hội.
-
(SH) - Sáng ngày 05/6/2013, tại 26 Lê Lợi - Huế, Ban Tổ chức Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô lần thứ V đã tiến hành họp báo giới thiệu về Thể lệ cũng như Kế hoạch Tổ chức xét trao Giải thưởng VHNT Cố đô lần này. Đến dự có đông đảo các cơ quan thông tấn báo chí Trung ương và địa phương đóng trên địa bàn.
-
(SH) - Sông Hương ngàn năm với hành trình từ nguồn ra biển. Dòng sông mãi mãi là thời sự, khi văng vẳng êm xuôi, lúc ồn ã thịnh nộ theo nguồn cơn tác động vào số phận dòng sông, cũng là số phận của cố đô Huế.
-
Vào 17h chiều 2/6, một vụ tự tử trên cầu Trường Tiền (TP Huế) đã được 2 thanh niên dũng cảm đang đi trên cầu nhảy xuống sông cứu người bị nạn sống sót an toàn.
-
(SH) - Mặc dù thời gian của buổi lễ phát động là 6h30 nhưng ngay từ sáng sớm đã có khá nhiều Đoàn viên, thanh niên, học sinh và đông đảo người dân của các phường trên địa bàn TP Huế tập trung tại công viên Thương Bạc và các khu vực lân cận nơi mà đoàn đi bộ sẽ di chuyển qua.
-
(SH) - Chiều 30/5, tại Trung tâm Văn hóa Pháp tại Huế, số 01 Lê Hồng Phong đã khai mạc phòng triển lãm tranh “4 người chúng tôi”.
-
Ông Lê Trọng Tín người làng Vân Trình, xã Phong Bình, H.Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. CMND số 023622155 cấp ngày 10/09/2007.
.png)
.png)
