HỒ VĨNH
Để điều hành đất nước, từ năm 1802-1906, nhà Nguyễn đã thiết lập 6 bộ là: Bộ Lại, Bộ Hộ, Bộ Lễ, Bộ Binh, Bộ Hình, Bộ Công.
Văn bằng của Bộ Quốc dân giáo dục cấp cho ông Nguyễn Trung Hối viết dưới đời vua Bảo Đại. (Ảnh do Hồ Vĩnh chụp từ bản gốc ngày 02.11.2011).
Đến đời vua Duy Tân, cách thức hoạt động của Lục bộ dần dần đã bị biến đổi: biến đổi về số lượng và tên gọi của bộ, biến đổi về thể thức hoạt động của các bộ. Năm 1907 triều đình Huế cho thiết lập một bộ mới, mang tên Bộ Học. Bộ Học ra đời là do sự điều khiển của giới cầm quyền thực dân Pháp, thông qua tổ chức mang tên “Hội đồng Hoàn thiện giáo dục Bản xứ Trung Kỳ” thành lập theo nghị định của Toàn quyền Đông Dương ngày 16.05.1906(1). Sau đây chúng tôi xin giới thiệu một văn bản có liên quan đến Bộ Học; văn bản viết trên giấy gió, chữ Hán, khổ 0,33x0,30m, được phiên âm như sau: Học Bộ vi tuân lục cấp sự. Bản nguyệt nhật phụng chuẩn Ngọc Anh trường giáo sư Võ Quang Đạm (Thừa Thiên phủ, Ngọc Anh xã) thưởng thụ tòng cửu phẩm văn giai, nhưng sung đẳng, nhâm triếp tuân lục cấp. Tuân phụng. Tu chí tuân lục cấp. Tu chí tuân lục cấp giả. Hữu tuân lục cấp. Tòng cửu phẩm văn giai giáo sư Võ Quang Đạm cứ thử. Khải Định tứ niên ngũ nguyệt sơ bát nhật. Tạm dịch: Bộ Học vâng chép tờ cấp. Ngày tháng này, kính vâng chuẩn cho ông Võ Quang Đạm (người ở xã Ngọc Anh, phủ Thừa Thiên) là giáo sư trường Ngọc Anh, được thưởng thụ hàm tòng cửu phẩm văn giai, vẫn sung giáo sư trường ấy. Nhân đó, vâng chép tờ cấp. Hãy kính tuân theo tờ cấp. Trên đây là vâng chép tờ cấp. Tòng cửu phẩm văn giai, giáo sư Võ Quang Đạm căn cứ vào đó. Ngày 08 tháng 05 năm Khải Định thứ tư (1919).
Qua triều vua Bảo Đại thì Bộ Học được đổi tên thành Bộ Quốc dân giáo dục vào ngày 07 tháng 8 năm 1933; ông Phạm Quỳnh được cử làm Thượng thư Bộ Quốc dân giáo dục kiêm sung chức Ngự tiền Văn phòng Tổng lý đại thần(2). Chúng tôi xin cung cấp tiếp một văn bằng do Bộ Quốc dân giáo dục cấp cho ông Nguyễn Trung Hối. Văn bằng này chúng tôi đang lưu giữ được viết trên giấy gió, chữ Hán nét chân phương; khổ 0,52x0,39m, phiên âm như sau: Quốc dân giáo dục bộ Phụng chiếu: Thiệu Trị tứ niên chuẩn định. Phụng chiếu: Tự Đức thập thất, thập cửu, nhị thập lục đẳng niên chuẩn định bổ nghị. Phụng chiếu: Thành Thái tam, tứ, bát, thập nhị, thập nhất đẳng niên bổ nghị. Phụng chiếu: Duy Tân cửu niên bổ nghị. Vi bằng cấp sự. Chiếu chỉ: Nguyễn Trung Hối (Niên canh Nhâm Tuất, thập bát tuế; quán Thừa Thiên phủ, Phú Vang huyện, Sư Lỗ tổng, Nam Trung thôn) hệ Tài chính bộ Tham tri Nguyễn Trọng Tĩnh quý chức chi thân tử, kinh hạch trúng Pháp Việt tiểu học văn bằng, lệ đắc tương vi ấm sinh bằng cấp chấp chiếu, trừ án quán tuân tương hạng ngoại. Tu chí bằng cấp giả. Hữu bằng cấp. Ấm sinh Nguyễn Trung Hối chấp chiếu. Bảo Đại thập tứ niên lục nguyệt nhị thập tứ nhật. Đăng ký đệ: tứ bách tam thập tam hiệu. Tạm dịch: Bộ Quốc dân giáo dục Kính chiếu: Chuẩn định năm Thiệu Trị Thứ tư (1844). Kính chiếu: Chuẩn định bổ nghị các năm Tự Đức thứ mười bảy (1864), mười chín (1866), hai mươi sáu (1873). Kính chiếu: Bổ nghị các năm Thành Thái thứ ba (1891), tư (1892), tám (1896), mười hai (1900), mười bảy (1905). Kính chiếu: Bổ nghị năm Duy Tân thứ chín (1915). Nay cấp bằng. Căn cứ theo đó, ông Nguyễn Trung Hối (sinh năm Nhâm Tuất, mười tám tuổi; quán ở thôn Nam Trung, tổng Sư Lỗ, huyện Phú Vang, phủ Thừa Thiên), là con trai ông Tham Tri bộ Tài chánh Nguyễn Trọng Tĩnh, từng thi đỗ bằng Tiểu học Pháp Việt, theo lệ được xếp vào hạng ấm sinh, hợp làm bằng cấp cho giữ lưu chiếu, trừ vào hạng do làng quán xếp. Hãy tuân theo bằng cấp này. Trên đây là bằng cấp. Ấm sinh Nguyễn Trung Hối giữ làm căn cứ. Ngày 14 tháng 6 năm Bảo Đại thứ mười bốn (1939). Số hiệu đăng ký: 433(3). Tuy nhiên sách Từ điển Bách khoa Việt Nam có viết: “Sau cải tổ Nam triều năm 1933, Bộ Học đổi thành Bộ Quốc gia giáo dục (4). Nhưng căn cứ theo bản gốc được viết dưới triều vua Bảo Đại cho biết chính xác là Bộ Quốc dân giáo dục. Sau khi triều Nguyễn cáo chung, chính phủ nước Việt Nam mới đã tiến hành thiết lập Bộ Quốc gia giáo dục và ông Vũ Đình Hòe - người giữ chức vụ Bộ trưởng Bộ Quốc gia giáo dục trong chính phủ lâm thời đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. H.V (SH275/1-12) -------------------- (1) Dương Kinh Quốc, Chính quyền thuộc địa ở Việt Nam trước cách mạng Tháng Tám 1945, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1988 tr. 157. (2) Dương Quốc Anh, Việt Nam những sự kiện lịch sử 1858-1945, Tập III: 1919-1935, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1988, tr. 352. (3) Lê Nguyễn Lưu dịch. (4) Từ điển Bách khoa Việt Nam, Tập 1, Hà Nội, 1995, tr.261. |
THƠM QUANG
Xưa kia các vị hoàng đế thường chỉ sống trong kinh thành, thỉnh thoảng mới đi tuần thú địa phương, còn việc công du thăm nước ngoài là chuyện hiếm. Vậy mà cuối triều Nguyễn vua Khải Định đã thực hiện được điều này; sự kiện được ghi chép một cách khá rõ trong khối Mộc bản triều Nguyễn - Di sản tư liệu thế giới.
PHÙNG TẤN ĐÔNG
1. Bộ bài chòi - một sản phẩm của giao lưu văn hóa
PHẠM TRƯỜNG AN
Ngày 1/12/2016, “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” chính thức được UNESCO công nhận là “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại”.
TRẦN VĂN DŨNG
Vào ngày 7/12/2017, tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 12 của UNESCO diễn ra tại Jeju, Hàn Quốc, di sản Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Đây là điều ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô (BTDTCĐ) Huế khẳng định sau khi Hải Vân Quan chính thức trở thành Di tích cấp quốc gia, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận.
Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam vừa có ý kiến chỉ đạo về việc gửi Báo cáo tóm tắt Hồ sơ "Khu Di sản thiên nhiên Ba Bể-Na Hang" tới Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đề nghị đưa vào Danh mục dự kiến xây dựng Hồ sơ di sản thế giới.
Tại buổi lễ đón Bằng UNESCO ghi danh “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại”, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Ngọc Thiện đã chính thức công bố Chương trình Hành động Quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” giai đoạn 2017- 2022.
Sở VHTT Hà Nội vừa đã có văn bản số 921/SVH&TT gửi UBND huyện Gia Lâm xung quanh việc các mảng chạm ở bậu cửa sổ di tích đền Phù Đổng, xã Phù Đổng bỗng dưng bị sơn đỏ chót, sai lệch nghiêm trọng so với nguyên gốc và kỹ thuật bảo tồn.
Tối 31/3, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Thuận long trọng tổ chức lễ đón nhận bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt tháp Chăm Hòa Lai và Pô Klong Garai là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt.
Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông là người vạch ra phương hướng và đặt viên đá đầu tiên, nhưng người đứng ra hoàn thành xuất sắc hoài bão ấy chính là Tổ sư Pháp Loa.
Thủ tướng Chính phủ đồng ý Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thay mặt Chính phủ ký hồ sơ “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” trình Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) xem xét đưa vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Dành 20 năm nghiên cứu, hướng dẫn trùng tu một số di sản văn hóa tại Việt Nam như khu phố cổ Hội An, nhà cổ ở Bắc Ninh hay làng cổ Đường Lâm (Hà Nội)…, GS.KTS EJIMA AKIYOSHI (Nhật Bản) cho rằng, việc bảo tồn cần dựa trên nguyện vọng của người dân - chủ thể di sản, và hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan.
Tối 21/3, tại đền Mẫu Âu Cơ, huyện Hạ Hòa (Phú Thọ) đã diễn ra Lễ đón nhận và vinh danh “Tín ngưỡng thờ mẫu Âu Cơ” là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Nhân dịp kỷ niệm 20 năm tái lập tỉnh Quảng Nam (1997-2017), ngày 21/3, thành phố Hội An phối hợp với các ngành chức năng đã khánh thành và đưa vào sử dụng công trình kè bảo vệ Phố cổ Hội An, Di sản Văn hóa Thế giới.
Trong các vũ khúc cung đình còn lại đời Nguyễn, điệu múa cung đình “Bát tiên hiến thọ” thuộc thể loại múa chúc tụng, thường được múa vào những ngày lễ vạn thọ, thánh thọ, tiên thọ.
Di sản Thành nhà Hồ và Khu di tích Phủ Trịnh - Nghè Vẹt tại Vĩnh Lộc, Thanh Hóa vốn có sẵn tiềm năng, nếu được đánh thức, đầu tư bài bản, sẽ trở thành điểm sáng trong phát triển du lịch không chỉ trong tỉnh mà còn ở phạm vi quốc gia, quốc tế.
Bộ VHTT&DL vừa quyết định xếp hạng di tích quốc gia đối với 15 di tích thuộc địa bàn các tỉnh, thành phố: Hà Nội, TPHCM, Quảng Ninh, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Nam Định, Bắc Giang, Hải Phòng, Thái Bình và Đắk Lắk. Trong 15 di tích này có 10 di tích lịch sử và 5 di tích kiến trúc nghệ thuật.
Ông Trần Minh Hà, Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch Bắc Giang khẳng định như trên tại cuộc họp báo về Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt chùa Bổ Đà chiều ngày 6-3 tại Bắc Giang.
Sáng 28/2, tại đền Cửa Ông (thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh) đã diễn ra lễ đón bằng công nhận Lễ hội đền Cửa Ông là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Ngày 23/2, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn, tổ chức công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận các xã An toàn khu, Vùng An toàn khu ở tỉnh Lạng Sơn; đón Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt - Di tích lịch sử Khởi nghĩa Bắc Sơn.