Điểm tương đồng, giao hội giữa Hồ Chí Minh & Phan Đăng Lưu

10:06 28/04/2009

PHAN TÂMQuê hương Phan Đăng Lưu, xã Hoa Thành, huyện Yên Thành, cách Kim Liên, Nam Đàn, quê hương Hồ Chí Minh khoảng 60 km.Hai nhân cách lớn của đất Nghệ An. Không hẹn mà gặp, xuất phát từ lương tri dân tộc, chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, đến chủ nghĩa Mac - Lê nin, thành hai chiến sĩ cộng sản Việt Nam nổi tiếng.

Năm 1928, Phan Đăng Lưu đến Quảng Châu, Trung Quốc, thì Nguyễn Ái Quốc đã sang Liên Xô.
Năm 1941, Hồ Chí Minh về nước thì Phan Đăng Lưu đã hy sinh.
Tuy chưa gặp lãnh tụ, nhưng Phan Đăng Lưu là người sớm có phong cách Hồ Chí Minh.

1, Tiếp thụ văn hoá Phương Đông:
Phương Đông, chủ yếu là Trung Hoa. Đối với nước ta, nói học văn hoá phương Đông là học chữ Hán, học đạo Nho, học Bách gia và Bắc sử. Hồ Chí Minh và Phan Đăng Lưu ra đời vào lúc chữ Hán còn thịnh, được học chữ Hán ít ra là 9, 10 năm rồi sau đó là tự học.
Chữ Hán của Hồ Chí Minh đạt đến nhuần nhị uyên bác, làm thơ bằng chữ Hán đạt đến phong vị thơ Đường, thơ Tống.
Phan Đăng Lưu học chữ Hán viết được hàng 8, từng lều chõng đi dự khoa thi hương cuối cùng năm 17 tuổi (1919).
Rồi, vốn Hán học cùng với tinh hoa văn hoá Phương Đông là cơ sở cho hai con người xứ Nghệ thành những người Phương Đông có bản lĩnh, đậm đà bản sắc dân tộc với tinh thần yêu nước Việt Nam sâu sắc nhất.

2, Học tập văn hoá Phương Tây:
Cuối thế kỷ 19, chủ nghĩa tư bản phương Tây phát triển, đưa văn hoá cùng kỹ thuật công nghiệp và súng đạn ra toàn thế giới. Gió Tây ào ào mạnh mẽ, tưởng chừng thổi bạt cả gió Đông.
Các phạm trù kinh điển Nho giáo truyền từ đời này sang đời khác đã thành những cái khung cứng nhắc bó chặt lấy mọi tầm nhìn.
Phương Đông thích nghi không kịp.
Trung Quốc là nước đầu tiên chạm trán với chủ nghĩa tư bản Phương Tây và bị xâu xé.
Rồi đến Việt Nam. Vua chúa nhà Nguyễn như mê ngủ.
"Sự mê ngủ của một lực lượng được gọi là tiên tri tiên giác, bao giờ cũng là nhân tố hàng đầu của mọi bi kịch lịch sử". (Cao Xuân Huy, Chủ thuyết canh tân của Nguyễn Trường Tộ, tr 356).

Hậu quả là Việt Nam mất chủ quyền quốc gia, mất nước vào tay chủ nghĩa tư bản Pháp.
Hồ Chí Minh (bấy giờ là Nguyễn Tất Thành) chuyển sang học chữ quốc ngữ, học chữ Pháp, đến đầu thế kỉ 20 thì sang hẳn nước Pháp để học tập, tiếp thụ văn hoá Pháp, văn hoá phương Tây, mong hoàn thiện, nâng cao bản lĩnh văn hoá và tầm nhìn cho mình, quá trình đó cũng gọi là "đi tìm con đường cứu nước".
Rõ ràng là với tấm lòng yêu nước không thôi, không thể đương đầu với chủ nghĩa thực dân Pháp.

Nguyễn Đình Chiểu (1822 - 1888) "thà đui mà giữ đạo nhà", ghét Tây đến độ đường Tây làm không chịu đi, vải Tây bán không thèm mặc, nổi tiếng với tấm lòng trong sáng "Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm/ Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà", nhưng rồi cụ Đồ chỉ ca ngợi được người nông dân Cần Giuộc, hăng hái chiến đấu chống xâm lược không quản hy sinh tính mạng, "liều mình như chẳng có", còn "mấy thằng gian" là tập đoàn cướp nước Tây dương, thì bút cụ Đồ không đâm nổi, trước hết là vì cụ mù loà, không thấy được mặt mũi quân thù, thứ nữa, quan trọng hơn là cụ không đọc, không viết được chữ quốc ngữ và chữ Pháp.
Việc "đâm mấy thằng gian" ấy rồi sẽ phải nhờ đến Nguyễn Ái Quốc, đến "bút chẳng tà" của Nguyễn Ái Quốc với những bài viết bằng tiếng Pháp, sắc như dao, đăng trên báo Pháp, như "Lời than vãn của bà Trưng Trắc", "Vi hành", "Va - ren và Phan Bội Châu" đến tác phẩm tiêu biểu là "Bản án chế độ thực dân Pháp" xuất bản ngay trên đất Pháp.

Rõ ràng, có học văn hoá Phương Tây, đọc được luận văn của Lê - Nin về vấn đề dân tộc và thuộc địa, Nguyễn Ái Quốc mới thấy ra "cái cần thiết cho chúng ta", mới nhìn ra "con đường giải phóng chúng ta",
Và càng rõ ràng, cách mạng là khoa học, nhà cách mạng phải không ngừng học tập, phải là người có kiến thức, có văn hoá.
Phan Đăng Lưu học chữ Hán đến 17 tuổi, chuyển sang tân học, sau hai năm đã đậu bằng tiểu học ở Vinh, rồi vào Huế học trung học, được mấy năm lại xin vào trường Canh nông Tuyên Quang học hai năm. Ra làm ở Sở thí nghiệm nuôi tằm Đông ba Vĩnh Phú, rồi xin đổi về Diễn Châu rồi vào Vinh.

Gặp phong trào yêu nước đòi thả Phan Bội Châu và truy điệu Phan Chu Trinh, Phan Đăng Lưu hăng hái tham gia, bị mật thám theo dõi, bị đổi từ Vinh đi Linh Cảm, Hà Tĩnh, rồi Phú Phong, Bình Định, đến Đà Lạt, Di Linh, Lâm Đồng, ở đâu Phan Đăng Lưu cũng tỏ thái độ chống Pháp, cuối cùng bị cách chức.
Phan Đăng Lưu về quê một thời gian, rồi vào Huế, bước vào con đường hoạt động cách mạng chuyên nghiệp. Bấy giờ là vào năm 1927, Phan Đăng Lưu 25 tuổi, Đảng Cộng sản Việt Nam chưa ra đời.

Nhờ giỏi tiếng Pháp, Phan Đăng Lưu đọc được các báo chí gửi từ nước ngoài về, đọc Bản án chế độ thực dân Pháp (bằng tiếng Pháp) của Nguyễn Ái Quốc, lại học theo lối gửi thư hàm thụ qua Pháp, nghiên cứu cả lịch sử, chính trị, kinh tế và từ một đảng viên Tân Việt chuyển hẳn sang lập trường đảng Cộng sản.
Không hẹn mà nên, quĩ đạo Phan Đăng Lưu đã trùng với quĩ đạo Nguyễn Ái Quốc. Phan Đăng Lưu còn đọc Tư bản của Mác bằng tiếng Pháp và là một trong những người cộng sản Việt Nam đầu tiên nghiên cứu kinh tế chính trị và học thuyết giá trị thặng dư của Mác.

3, Sự nghiệp báo chí :
Viết báo, làm báo là việc quan tâm của Bác Hồ. Ở Pháp, ở Thái Lan, ở Quảng Châu, ở Cao Bằng, ở đâu Hồ Chí Minh cũng làm báo, ra báo, là tác giả hàng ngàn bài báo, bằng tiếng Pháp, tiếng Hán, tiếng Việt, coi công tác tuyên truyền, công tác tư tưởng là nhiệm vụ quan trọng thường xuyên của Đảng cách mạng. Phan Đăng Lưu cũng thế.
Năm 1930, bị giam ở Buôn Ma thuột, Phan Đăng Lưu vừa viết nhật ký, vừa học tiếng Ê đê, ra tờ Doãn đê tù báo.(Doãn tiếng Êđê nghĩa là Việt) để tuyên truyền lính người Thượng.
Khi tù chính trị Buôn Ma Thuột đấu tranh tuyệt thực, địch định để cho chết không ai biết, Phan Đăng Lưu đã bí mật viết tin cho một tờ báo của người Pháp ở Sài Gòn, đưa vụ việc ra công luận, khiến kẻ địch phải nhượng bộ.

Năm 1933, Phan Đăng Lưu viết báo nhờ gửi sang Pháp, việc bại lộ, bị tăng thêm 5 năm tù.
Năm 1936, Chính phủ Bình dân lên cầm quyền bên Pháp, ra lệnh ân xá, Phan Đăng Lưu được thả, đưa về quản thúc ở Huế.
Thời kỳ 1936 - 39, lịch sử cách mạng gọi là thời kỳ Đông Dương đại hội, báo chí công khai của Đảng tuyên truyền đòi dân sinh dân chủ, huy động nhân dân đưa yêu sách đến Gô - Đa, phái viên của Chính phủ Bình dân Pháp.
Đây là thời kì hoạt động báo chí sôi nổi nhất của Phan Đăng Lưu với hàng trăm bài báo, đăng trên các báo Dân, Dân tiến, Dân muốn, Sông Hương tục bản... với các bút danh Đông Tùng, Phi Bằng, Bằng Phi, Sông Hương... (xem Nguyễn Thành, Phan Đăng Lưu, tiểu sử, tác phẩm, NXB Thuận hoá 1998).

Kiến thức rộng, ngòi bút sắc sảo, Phan Đăng Lưu xứng đáng với câu "Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà" Nguyễn Đình Chiểu viết năm 1860, thành một nhà báo cánh tả tiên phong của Cách mạng Việt Nam.
Chẳng hẹn mà nên, quĩ đạo Phan Đăng Lưu lại một lần nữa trùng với quĩ đạo Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh.

4, Bút pháp:
Về bút pháp Hồ Chí Minh thì đã có rất nhiều tác giả, uyên bác và đủ thẩm quyền, với hàng trăm bài viết, tham luận này không nói lại, chỉ xin tóm tắt: Bác Hồ viết ngắn gọn và hài hước.
Hài là sức mạnh của văn học, nhờ bút pháp hài, những bài báo như: Vi hành, Va - ren và Phan Bội Châu đã thành tác phẩm văn học.
Trong sáng tác của mình (xem sách đã dẫn) Phan Đăng Lưu đã sử dụng nhiều thủ pháp hài, trong đó có cách "chiếu radio", ngày nay ta gọi là chiếu điện, chiếu X quang để vạch trần tâm địa đối phương.
Phạm X. lăm le tranh chức Viện trưởng Dân biểu Trung kỳ với Huỳnh Thúc Kháng, là một người nghiện, mồm nói thì hay ho, mà "chiếu radio", trong bụng lại thấy toàn bàn đen và thuốc phiện.

Ông Nghị Y., nhà cầm quyền giới thiệu ra tranh cử, chiếu điện, thấy trong đầu chỉ cái khoang đếm tiền là còn sáng, còn các khoang khác thì chứa toàn bã đậu v.v...
Thủ pháp này về sau Tự lực văn đoàn cũng thường vận dụng trên các báo Ngày nay, Phong hoá.

5, Học và sử dụng tiếng Pháp:
Tiếng Pháp, ngôn ngữ sang trọng nhất Tây phương thế kỷ 19, nhiều người cho là khó.
Thời còn thuộc Pháp, ở ta, là ngôn ngữ chính thức, học sinh học tiếng Pháp từ lớp 2, ở một tỉnh ham học như Nghệ An, số người giỏi tiếng Pháp cũng chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Ai cũng biết thấm nhuần được một ngoại ngữ không đơn giản, đó là chuyện "học đổi mạng" (chữ của Phan Ngọc).

Nguyễn Ái Quốc sống giữa lòng nước Pháp, tự mình học tập, nhờ bền gan bền chí, đến chỗ làm chủ được ngôn ngữ Pháp, để dùng nó như một công cụ, một phương tiện hoạt động cách mạng.
Phan Đăng Lưu ở trong nước, miệt mài tự học là chính.
Huỳnh Thúc Kháng viết : Ông Lưu là người rất chăm học.
Ngay ở trong tù, thấy mẩu giấy, tờ báo, đều nhặt lên, có chữ thì đọc, không có chữ thì cất làm giấy viết.
Ông học thuộc cả từ điển Pháp.
Căn cứ vào các bài viết còn để lại, có thể nói Hồ Chí Minh và Phan Đăng Lưu là hai nhà cách mạng giỏi tiếng Pháp ở Việt Nam và đó cũng là điểm tương đồng, giao hội giữa Hồ Chí Minh và Phan Đăng Lưu.

6, Phong cách:
Tố Hữu viết: Anh Lưu tập nhu thuật, ăn uống đạm bạc mà vẫn mạnh khoẻ, nằm xuống là ngủ được.
Phan Đăng Tài viết: Phan Đăng Lưu sống lạc quan, giản dị, ăn uống đạm bạc, quần áo sơ sài, không nhằm lợi ích riêng mà hướng về một mục tiêu duy nhất: phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân.
Lê Duẩn viết: Phan Đăng Lưu là một trí thức cách mạng tiêu biểu, là tấm gương về phẩm chất, đạo đức cách mạng.

7, Bức thư cuối cùng:
Khi bác Lưu còn ở nhà, tôi chưa ra đời. Nay vào nhà lưu niệm, xem ảnh, thấy thật giống anh Tề, con trai bác.
Đến khi đọc đến Bức thư cuối cùng thì thật ngỡ ngàng.
Thư viết trong khám tử hình, gần một tháng trước ngày hy sinh, vừa biện hộ cho mình, vừa tố cáo chế độ, vừa an ủi gia đình, nghĩa lớn, tình riêng, được diễn đạt bằng một thứ Pháp văn điêu luyện, xao xuyến lòng người.
Xem thư, tôi như "thấy" được bác Lưu rõ hơn là xem ảnh: một trí thức cách mạng, một chiến sĩ anh hùng chịu hy sinh vì độc lập dân tộc ở tuổi đời 39.

Bức thư chỉ hơn 400 chữ, hiện được lưu giữ ở Bảo tàng cách mạng ở Hà Nội, là tư liệu có giá trị như một tác phẩm văn học, là anh linh còn lại của Phan Đăng Lưu.
Hiện đã có bản dịch ra tiếng Việt mà xem ra chưa xứng với nguyên tác.
Như một sự trùng hợp:
Trong nhà tù Tưởng Giới Thạch, Hồ Chí Minh viết Ngục trung nhật kí bằng chữ Hán. Trong khám tử hình Sài Gòn, Phan Đăng Lưu viết bức thư cuối cùng bằng Pháp văn. Hai nhân vật, một cách làm, bác học mà không ai cho là phi dân tộc.

8, Kết luận:
Tôi là kẻ hậu sinh, hậu học, đến với đề tài Phan Đăng Lưu, không chừng bị đàm tiếu: Thấy người sang bắt quàng làm họ.
Thật ra, Phan Đăng Lưu họ Mạc, dòng dõi Mạc Đĩnh Chi, chi họ này mới đến Hoa Thành từ thế kỷ 17.
Còn họ chúng tôi, dòng dõi tiến sĩ Phan Tất Thông đã ở Nghệ An hơn 600 năm nay.
Tuy vậy, cũng có liên quan: Cụ Phán, thân sinh ông Lưu, với cha tôi là con o con cậu, nhà ở liền xóm. Cụ Phán là người "giao chỉ" (hai ngón chân cái khuỳnh ra, giao vào nhau), người thông minh khoáng đạt, đến quan huyện quan phủ cụ cũng xem thường. Cụ bà là người cực kỳ hiền lành, cả đời không làm hại ai. Có vậy mới sinh được ông Lưu, ông Tài.

Cha tôi kể: Khi còn ở nhà, bác Lưu hay sang nhà tôi chơi, ngồi chõng tre, ăn khoai luộc, uống nước chè xanh. Bác đậm người, rất hiền, hay cười, đọc sách cả ngày.
Cha tôi kể: Trên chuyến xe lửa Hà Nội - Sài Gòn năm ấy, bác mặc áo dài tàu, đội mũ tàu, nói tiếng Quảng Đông.
Mật thám tưởng người Hoa, đã bỏ đi, sau vì có chỉ điểm nó mới quay lại và bắt bác.
Đó là ngày 22 - 11 - 1940.
Hôm sau thì nổ ra khởi nghĩa Nam Kỳ.
Khởi nghĩa không thành, bị đàn áp, máu xương tràn vào tận Ngọc Hiển, Cà Mau.
Phan Đăng Lưu bị chính phủ Pê - tanh xử tử hình tại Hóc Môn ngày 25 - 5 -1941 tức là ngày 29 tháng tư năm Kỉ Dậu.
Gia đình lấy ngày 29 tháng tư năm âm lịch hàng năm làm ngày giỗ.

Bằng phẩm chất con người xứ Nghệ và ý chí cách mạng, Phan Đăng Lưu đã tự đi vào con đường Hồ Chí Minh, như cành cây vươn về phía ánh sáng và đã có những cống hiến nhất định, nêu tấm gương toàn tâm toàn ý phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân, chịu sự hy sinh cao nhất, thành một liệt sĩ cách mạng tiền bối, một tia sáng đẹp bên cạnh hào quang Hồ Chí Minh.
Hồ Chí Minh (1890 - 1969) hơn Phan Đăng Lưu (1902 - 1941) một giáp.
Trong lịch sử, từng xuất hiện một cặp Nghệ - Tĩnh cũng hơn kém nhau một giáp: Nguyễn Huệ (1753 - 1792) và Nguyễn Du (1765 - 1820), dẫu bất tương đồng mà đều đạt đến những giá trị vĩnh cửu, đỉnh cao dân tộc.

P.T
(168/02-03)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Lê Trường Danh -vị quan thanh liêm trải bốn triều vua Nguyễn

Hòa giải và hóa giải ba loại nhà thơ hôm nay

INRASARA1. Lạm phát thơ, ra ngõ gặp nhà thơ, người người làm thơ nhà nhà làm thơ, thơ nhiều nhưng nhà thơ không có bao nhiêu… Đã thấy khắp nơi mọi người kêu như thế, từ hơn chục năm qua(1). Kêu, và bắt chước nhau kêu. Kêu, như thể một phát âm rỗng, vô nghĩa, hết cả sức nặng. Từ đó tạo thành thói quen kêu, nhàm và nhảm.
Con đường văn học Việt Nam vào Hoa Kỳ: con đường từ trái tim

TÔ NHUẬN VỸ(Nhân hội thảo con đường văn học Việt Nam vào Hoa Kỳ tổ chức tại Hà Nội từ 31/5 đến 3/6)
Nhìn từ năm 2009, một số “căn bệnh” văn chương

KHÁNH PHƯƠNGMột năm, trong tiến trình văn học, thường không có ý nghĩa đặc biệt nếu không nén chặt các sự kiện nghề nghiệp quan trọng, mà không phải năm nào cũng có được duyên may đó.
Từ bài thơ hậu hiện đại đến tâm thế thơ hôm nay

(Tường thuật từ Hội thảo “Thơ đến từ đâu” ở Tạp chí Sông Hương)
Văn xuôi Bình Trị Thiên những năm gần đây

LÊ XUÂN VIỆTHơn bảy năm qua, kể từ ngày Bình Trị Thiên hợp nhất tỉnh. Trong thời gian ấy, hiện thực cách mạng đã diễn ra trên mảnh đất anh hùng này thật sôi động, lớn lao. Văn xuôi Bình Trị Thiên đã góp phần cùng với các loại hình văn học nghệ thuật khác phản ánh hiện thực đó, tạo nên món ăn tinh thần quý giá động viên, cổ vũ nhân dân xây dựng cuộc sống mới. Để thấy rõ hơn diện mạo của văn xuôi, chúng ta thử nhìn lại sự phát triển của nó.
Một vài suy nghĩ về thể ký

HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGCó một người bạn cùng nghề, cùng lứa, một nhà văn viết truyện ngắn mà tên tuổi không xa lạ lắm đối với bạn đọc, có lần đã tâm sự với tôi như thế nầy: “Tôi không bao giờ muốn viết bút ký. Dẫu có những cái nó là thực đến một trăm phần trăm, nó là ký rõ ràng, thì tôi vẫn cứ uốn nắn nó lại đôi chút để thành truyện ngắn”.
Tiểu thuyết lịch sử đương đại với quan niệm nghệ thuật về con người

NGUYỄN THỊ KIM TIẾNTiểu thuyết lịch sử là một loại hình tiểu thuyết viết về đề tài lịch sử. Khác với các xu hướng tiểu thuyết khác ở đối tượng và cách tiếp cận hiện thực đời sống, tiểu thuyết lịch sử đã đưa đến một cách lý giải con người dựa trên cơ sở vừa lấy lịch sử làm “đinh treo” vừa tận dụng kết hợp những đặc trưng thuộc về thể loại tiểu thuyết, mang lại một kiểu tư duy văn học trong tiểu thuyết lịch sử nói riêng nhiều phương diện mới mẻ.
Ám ảnh thời gian trong thơ Trương Đăng Dung

HOÀNG THỊ QUỲNH ANHTrương Đăng Dung dạo vườn thơ khi mới ngoài 20 tuổi, lúc đang còn là một sinh viên du học ở nước ngoài. Năm 1978, ông đã trình làng bài thơ “Âm hưởng mùa hè” trên báo Văn nghệ. Nhưng rồi công việc nghiên cứu và dịch thuật văn học khiến ông neo thơ vào lòng, ấp ủ bấy lâu nay.
Cần sửa lại một thuật ngữ dịch sai trong lí luận và nghiên cứu văn học của ta

TRẦN ĐÌNH SỬ“Cốt truyện” là thuật ngữ quen dùng trong nghiên cứu văn học Việt Nam, chỉ một đặc điểm của tác phẩm tự sự có từ lâu đời, được dịch từ tiếng Nga siuzhet, tiếng Anh plot, tiếng Pháp sujet.
Tản mạn về phê bình văn học

ĐỖ LAI THÚY1. Ở ta không biết tự bao giờ, trong số đông, đã hình thành một hệ giá trị: lý luận là nhất, nghiên cứu thứ hai, còn phê bình thì đứng đội bảng. Bởi thế mở nghiệp bằng phê bình và dựng nghiệp bằng nghiên cứu là đại lộ quen thuộc của nhiều người.
Hình dung tiểu thuyết là gì?

NGUYỄN DƯƠNG CÔNThể loại tiểu thuyết đã ra đời và có lịch sử vận động khá lâu dài. Ít nhất, ở châu Âu, thể loại này đã có từ gần năm thế kỷ.
Vài ý kiến về Công giáo với văn hóa Việt Nam

CHƯƠNG THÂUNói về sự nghiệp đấu tranh bảo vệ tổ quốc, chúng ta dễ dàng ghi nhận những thành tích của giáo dân, đặc biệt của các nhân sĩ trí thức, anh hùng liệt sĩ “kính Chúa yêu nước”.
“Tôi đã nhìn thấy tuổi thanh xuân của thế giới”

Viện sĩ A-lếch-xan-đơ Đa-ni-lô-vích A- lếch- xan- đrốp là một nhà toán học lỗi lạc, đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ khi ông mới 24 tuổi, sau đó nhiều năm giữ cương vị hiệu trưởng trường Đại học tổng hợp Lê- nin- grát. Ngoài toán học ra, ông còn quan tâm tới nhiều lãnh vực khoa học khác như đạo đức học, triết học, khoa học... Viện sĩ ưa thích làm thơ, và điều đặc biệt thú vị là ở tuổi 70, ông đã leo lên tới một trong những đỉnh núi của dải Thiên Sơn hùng vĩ... Sau đây là cuộc trao đổi giữa viện sĩ và phóng viên tờ “Nước Nga Xô viết”
Bài học lịch sử quý giá từ vè thất thủ kinh đô

LGT: Sau hơn chục năm nghiên cứu kết hợp với nhiều chuyến điền dã, ông Lê Quang Thái đã ghi chép lại Vè thất thủ Kinh đô (kể cả dị bản) trên cơ sở chú giải tỉ mỉ và cặn kẽ nhằm mở ra cho độc giả một cái nhìn bao quát về bối cảnh Kinh đô Huế ngày thất thủ và những năm tháng kế tục.Trân trọng tâm huyết và công lao của tác giả, Sông Hương xin giới thiệu tới bạn đọc một chương khá quan trọng trong công trình kể trên của ông Lê Quang Thái, hiện công tác tại Trung tâm Liễu quán Huế.S.H
Thanh Tịnh và những trang viết nặng tình “quê mẹ”

LƯU KHÁNH THƠ“Hàng năm cứ vào cuối thu lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường... Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp”.
"Phê bình chập mạch"

NGUYỄN TRỌNG TẠO(Nhân đọc một bài viết của Lê Quý Kỳ)
Những ảnh hưởng của văn học phương Tây đối với văn học Việt Nam hiện đại

HÀ VĂN LƯỠNG 1. Trên hành trình của văn học Việt Nam hiện đại mà nói rộng ra là văn học Việt Nam thế kỉ XX, bên cạnh việc phát huy và giữ gìn bản sắc và những truyền thống văn hóa dân tộc thì nhu cầu giao lưu, tiếp thu văn học nước ngoài, đặc biệt là văn học phương Tây để góp phần hiện đại hóa nền văn học dân tộc trở thành một nhu cầu cần thiết.
Muốn có bản sắc trước hết phải hay

NGUYỄN KHẮC THẠCHVấn đề bản sắc địa phương trên tạp chí văn nghệ tỉnh nhà chúng ta đã có dịp bàn bạc, trao đổi nhưng chưa ngã ngũ. Có lẽ trong trường lực báo chí, tờ văn nghệ vẫn là chỗ nhạy cảm nhất về phương diện văn hóa. Hẳn nhiên, trong địa hạt ấy, tờ văn nghệ cũng là nơi khả kiến nhất về phương diện nghệ thuật. Câu hỏi đặt ra ở đây là bản sắc địa phương của tờ báo được xét theo phương diện nào? văn hóa hay nghệ thuật?
J.P.Sartre và câu hỏi: Văn học là gì?

THANH THẢOCâu trả lời có vẻ đơn giản: văn học là... văn học. Nhưng trả lời như thế chính là đặt tiếp một câu hỏi, và lại một câu hỏi nữa, mà câu trả lời đâu như còn thấp thoáng ở phía trước.
Đặng Huy Trứ- nhà trí sĩ yêu nước trăn trở trước công cuộc bảo vệ đất nước và ý chí duy tân tự cường

TRẦN THỊ THANHĐặng Huy Trứ là một trong những gương mặt nổi trội của các nhà trí thức lớn Việt Nam ở thế kỉ XIX. Tài năng và trí tuệ tuyệt vời đã hội tụ trong con người ông.