Dịch thuật thời đại 4.0 - Vẫn cần dịch giả giỏi
Nhờ sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, các phần mềm dịch thuật miễn phí và có phí ra đời ngày càng nhiều, hỗ trợ tích cực cho quá trình chuyển ngữ. Tuy nhiên, vai trò của dịch giả vẫn không thể thay thế, đặc biệt trong lĩnh vực xuất bản.
Người chuyển ngữ đóng vai trò quyết định chất lượng tác phẩm dịch - Ảnh: vovworld.vn
Phần mềm chỉ là công cụ
Không thể phủ nhận những tác động tích cực của công nghệ đến ngành dịch thuật khi hỗ trợ dịch nhanh hơn, tiết kiệm thời gian và công sức bằng một số công cụ hỗ trợ tích hợp nhiều ngôn ngữ. Công nghệ đã tạo ra sự khác biệt hoàn toàn so với dịch thuật truyền thống, khi tài liệu, ngôn ngữ phải lưu trữ bằng ghi chép thông thường hoặc bằng máy tính thủ công lúc chưa có phần mềm chuyên môn, thậm chí dựa vào trí nhớ của người dịch. Ngày nay, sử dụng phần mềm hỗ trợ, người dịch không phải gõ nội dung giống nhau lần thứ 2 bởi các phần mềm có bộ nhớ lưu lại. Khi được kế thừa từ bộ nhớ, nhiều nội dung, từ ngữ chuyên ngành sẽ được dịch tự động, đồng thời chúng cũng tạo ra tài nguyên dịch thuật dồi dào, liên tục cập nhật.
Chia sẻ tại workshop trực tuyến “Hướng đi cho ngành dịch thuật trong thời đại 4.0” cuối tuần qua, dịch giả Lê Vân, người có 20 năm kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực dịch thuật, cho rằng: Công nghệ tác động nhiều tới công việc của người làm dịch thuật, đặc biệt là với các ngôn ngữ thông dụng như tiếng Anh. Người dịch phụ đề phim không thể thiếu phần mềm làm phụ đề, phần mềm dịch máy hỗ trợ cho công việc của nhóm làm việc có thể thống nhất về thuật ngữ, các khối tài liệu lớn có thể nhất quán văn phong. Ứng dụng công nghệ cũng hỗ trợ người dịch tìm kiếm và đánh giá thông tin... Tuy nhiên, máy móc hiện đại đến đâu cũng chỉ là công cụ, con người vẫn giữ vai trò trung tâm của quá trình dịch thuật.
Còn theo ThS. Lê Huy Hoàng, giảng viên Khoa tiếng Trung Quốc, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, ứng dụng công nghệ đã len lỏi sâu, thậm chí chi phối nhiều hoạt động, trong lĩnh vực xuất bản, dịch thuật cũng vậy. Các công cụ đang phát triển có thể giúp việc chuyển ngữ dễ dàng hơn. Tuy nhiên, dịch thuật là một công việc hết sức con người. Từng dịch nhiều sách khoa học thường thức, tác phẩm văn học... ThS. Lê Huy Hoàng cho biết: “Tôi không sử dụng phần mềm để dịch sách, vì sau khi dùng bản dịch của trí tuệ nhân tạo (AI), dù câu ngắn hay đoạn dài, tôi phải biên tập và công sức bỏ ra còn vất vả hơn tự dịch từ đầu. Nhưng tôi hay sử dụng dịch tự động trong việc khác, như đọc tài liệu những ngôn ngữ mình chưa biết”.
Dù phần mềm dịch thuật ngày càng hoàn thiện, máy móc không thể một sớm một chiều thay thế con người. “Trí tuệ nhân tạo đang cố gắng mô phỏng lại ngôn ngữ tự nhiên của loài người, nhưng vấn đề là loài người còn chưa hiểu biết hết về cơ chế ngôn ngữ của não bộ, mà khi chưa hiểu hết thì không thể làm ra một trí tuệ nhân tạo mô phỏng hoàn toàn ngôn ngữ ấy... Tôi tin rằng trong 10 năm tới, trí tuệ nhân tạo chưa tiến kịp trong lĩnh vực này, trừ khi có bước tiến lớn về ngành khoa học thần kinh và nghiên cứu não bộ” - ThS. Lê Huy Hoàng nhận định.
Săn tìm dịch giả giỏi
Có công nghệ trợ giúp, nhưng người làm công việc dịch thuật ngày nay vẫn đối mặt với những áp lực không nhỏ. Theo ThS. Lê Huy Hoàng, nếu so với dịch giả đầu thế kỷ XX, gồm dịch giả tiếng Pháp và chữ Hán, trình độ của họ cao, nhưng xem xét bản dịch với nguyên tác, nhiều tác phẩm được lược dịch, nhiều câu chữ dịch giả sửa theo ý của mình (dù không phải họ không biết nghĩa chính xác của từ). Dịch giả hiện tại thường ít khi lược dịch, sửa câu chữ lệch quá nhiều so với bản gốc.
Sản phẩm của ngành dịch thuật nhiều, nhu cầu trong lĩnh vực dịch thuật ở Việt Nam khá lớn, các đơn vị xuất bản vẫn săn tìm dịch giả giỏi, bởi có nhiều tác phẩm tốt của thế giới độc giả Việt chưa tiếp cận được.
Hơn thế, những năm gần đây, vẫn có một số cuốn sách khi ra mắt bị đánh giá chất lượng không tốt, thậm chí gọi là “thảm họa” dịch thuật. Cũng có người dùng phần mềm dịch một số tác phẩm ăn khách của nước ngoài đưa lên internet, không chỉn chu về câu từ, chuẩn xác về nội dung, không có trách nhiệm với bản dịch...
Những người trong nghề cho rằng, để mang lại những tác phẩm dịch chất lượng, người dịch phải có kỹ năng ngôn ngữ gồm cả 2 ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích, hiểu biết về chuyên môn. Những người học chuyên ngành ngoại ngữ, phần ngoại ngữ có thể tương đối ổn, nhưng tiếng Việt lại không được quan tâm trau dồi.
Mỗi cuốn sách được chuyển ngữ, ấn hành sẽ đến tay nhiều bạn đọc. Trình độ ngoại ngữ của công chúng ngày càng cao, có điều kiện so sánh bản gốc - bản dịch, nên dịch giả hiện nay càng có áp lực hơn trong việc chuyển ngữ chính xác, làm vừa lòng và tôn trọng người đọc. Theo dịch giả Lê Vân, người chuyển ngữ cũng có áp lực về sự hiểu biết trong lĩnh vực chuyển ngữ. Nếu phạm vi nhận thức còn giới hạn, việc dịch sẽ không thể chuẩn xác. Do đó, sự tò mò về tri thức, liên tục mở rộng kiến thức nền, biết cách tìm và đánh giá thông tin, luôn nghi ngờ trước những từ dù quen nhưng có thể mang nghĩa khác khi đặt trong bối cảnh lạ, cẩn trọng và dành hết tâm sức khi chuyển ngữ tác phẩm... vẫn được coi là những phẩm chất quan trọng của dịch giả thời hiện đại.
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Thuở hàn vi, nhà sử học, nhà văn Ngô Thì Sĩ (1726 - 1780) “túi rỗng bếp lạnh”, “một đồng tiền cũng chẳng dính tay” có viết Bài văn trách ma nghèo tuyệt hay.
-
Được mệnh danh là nhà thờ lớn và đẹp nhất vùng Đông Bắc Việt Nam, nhà thờ Trà Cổ (TP Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh) đã bị phá bỏ ngày 9/3/2017 để xây mới.
-
Thời gian qua, vấn đề dạy chữ Hán (tức mảng từ Việt Hán) trong nhà trường được báo chí đề cập nhiều lần và dư luận quan tâm.
-
Khi nhắc đến tranh chép hay công việc chép tranh, nhiều ý kiến khắt khe cho rằng, chính những bức tranh chép đã làm lũng đoạn thị trường hội họa và ảnh hưởng xấu đến nền mỹ thuật nước nhà.
-
Nhờ facebook, tôi mới biết ngày hôm qua là Ngày Hạnh phúc. Chợt bần thần nhớ lại những kỷ niệm về hạnh phúc, vào cái thời ở ta chưa có ngày nào được gọi là Ngày Hạnh phúc...
-
Chúng ta không im lặng, chúng ta phải lên tiếng trước những điều tồi tệ, vô nhân đạo, nhất là khi chúng liên quan đến những đứa trẻ ngây thơ chưa đủ nhận thức để tự bảo vệ mình. Nhưng...
-
Mạng xã hội đang ngày càng phổ biến trong đời sống và không chỉ là kênh kết nối chia sẻ, giao lưu giữa các cá nhân. Trên thực tế, mạng xã hội đang có những tác động lớn đến hoạt động kinh doanh của các tổ chức, doanh nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung.
-
Sức hút của “lễ hội hoa hồng” đang diễn ra ở Hà Nội có lẽ không ảnh hưởng đến những người làm văn nghệ. Họ đang quan tâm tới những thông tin xung quanh việc xét giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Hình như chưa đợt xét giải thưởng nào lại náo động như lần này.
-
Đó là những trăn trở của Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Thành Phong tại buổi làm việc với Sở Văn hóa Thể thao, Sở Du lịch cùng giám đốc các bảo tàng trên địa bàn TP hôm 2.3.
-
Nhiều bức tường xám xịt, loang lổ nắng mưa trên các con hẻm, con đường Sài Gòn đang được các “họa sĩ đường phố” khoác lên những sắc màu mới.
-
Trong dịp tết vừa qua, tại TPHCM, sàn diễn cải lương khá heo hút. Ngoại trừ chương trình nghệ thuật Ba thế hệ về lại cội nguồn do NSƯT Kim Tử Long đứng ra thực hiện, có bán vé tại rạp Công Nhân vào ngày 6-2, cùng với vài buổi diễn của các nghệ sĩ Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang ở cơ sở thì không còn nơi nào tổ chức.
-
Nhiều tác giả cám cảnh người đọc đìu hiu ở các khu trưng bày tác phẩm trong Ngày thơ Việt Nam lần thứ 15 tại TP HCM.
-
GS Đỗ Quang Hưng, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Tôn giáo - UBTƯMTTQ Việt Nam và TS Trần Hữu Sơn - Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam đều cho rằng: "Lễ hội không có tội mà một bộ phận con người đã lợi dụng và làm hỏng nó đến mức này như một căn bệnh trầm kha khó chữa đã 15 năm nay".
-
Nhiều người trẻ cả tin, mê tín “cúng” tiền cho thầy bói để rồi lo âu, thấp thỏm...
-
VĨNH AN
Trong bài viết trên báo Nhân dân số 2082, ngày 28/11/1959, ký tên Trần Lực, Bác Hồ đã phát động “Tết trồng cây”: “Chúng tôi đề nghị tổ chức một ngày “Tết trồng cây”. Việc này ít tốn kém mà lợi ích rất nhiều”. -
Văn Miếu - Quốc Tử Giám những ngày này gây sốt bởi di tích rêu phong được thay bằng màu xám trắng mới tinh. Mặc lời trấn an của những người có trách nhiệm, công chúng vẫn có quyền đặt câu hỏi.
-
“Tại sao trong lựa chọn giữa bảo tồn và phát triển đô thị thì phần thua thiệt thường rơi về phía bảo tồn?”, TS khảo cổ học Nguyễn Thị Hậu đặt câu hỏi trong Hội thảo quốc tế Việt Nam học ngày 15 - 16.12 tại Hà Nội.
-
Thiết chế văn hóa đang hàng ngày, hàng giờ đồng hành với đời sống nhân dân và là một phần không thể thiếu của xã hội. Có thể kể đến một số thiết chế văn hóa phổ biến ở đô thị nước ta như bảo tàng, thư viện, nhà hát, rạp chiếu phim…
-
Sự biến mất của Hanoi Cinémathèque, một địa chỉ xem phim nghệ thuật đã có lịch sử gần 15 năm giữa lòng thành phố, đặt ra câu hỏi về sự thân thiện và nhạy cảm với văn hóa của các chính sách phát triển đô thị.
.png)
.png)
