Có lúc chúng tôi phải xếp hàng mua "X30 phá lưới"

15:10 29/07/2014

Bất kỳ người cầm bút nào cũng đều mơ ước rằng tác phẩm của mình sẽ trở thành sách gối đầu giường của hàng triệu người. Sao chúng tôi - những nhà văn, nhà thơ Việt Nam lại không mong muốn một ngày tác phẩm của mình hiện diện trên các ngôn ngữ của dân tộc khác chứ?

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều

LTS: Văn học nghệ thuật là con đường bền vững nhất, đáng mơ ước nhất để một đất nước được biết đến trên bản đồ quốc tế. Nhưng Việt Nam vẫn chưa có được tác phẩm nào có tầm như vậy. Đâu là nguyên nhân? Chúng tôi cùng trao đổi với nhà văn Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam.

Tại sao phải dối lòng?

Một nhà văn vẫn nói rằng một ngày nào đó, ông ấy sẽ viết ra cuốn tiểu thuyết đoạt giải Nobel Văn học. Tôi biết có rất nhiều người cười nhạo, chễ giễu nhà văn ấy. Họ cho rằng giấc mơ của ông ta là giấc mơ viển vông nhất trong các giấc mơ. Thưa nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, ông cũng là người cầm bút, vậy ông nghĩ gì về giấc mơ kia? Và hơn hết, ông có giấc mơ đó không?

Bất kỳ người cầm bút nào, dù là một nhà văn với những trang viết còn vụng về, nông cạn thì cũng đều mơ ước rằng tác phẩm của mình sẽ trở thành tác phẩm lay động hàng triệu trái tim, cuốn sách mình viết ra trở thành cuốn sách gối đầu giường của hàng triệu người. Sao chúng tôi - những nhà văn, nhà thơ Việt Nam lại không mong muốn một ngày tác phẩm của mình hiện diện trên các ngôn ngữ của dân tộc khác cơ chứ?

Chỉ tiếc là chúng ta luôn có thói quen giấu đi những giấc mơ của mình và nói ra những lời dối lòng. Chỉ tiếc là chúng ta, thay vì trân trọng giấc mơ của người khác, lại đi cười nhạo họ.

Sao lại chế giễu những giấc mơ đẹp đẽ ấy? Sao lại cho nó là hão huyền? Đấy là một khát vọng chân chính. Đấy là ý thức rõ rệt của một nhà văn. Anh ta phải biết mơ giấc mơ đó. Dù có thể anh ta sẽ không đi đến tận cùng giấc mơ của mình và biến nó thành sự thật. Nhưng nếu anh ta không có một giấc mơ, một hành động và một sự dấn thân tuyệt đối cho giấc mơ của mình thì anh ta sẽ không làm được điều gì cả.

Nhưng điều đó có vẻ còn quá xa vời với các nhà văn Việt Nam, khi mà nền văn học của chúng ta còn quá xa lạ với thế giới, khi mà chúng ta vẫn mòn mỏi chờ đợi một tác phẩm văn học Việt Nam thành kinh điển của nhân loại?

Trước hết phải định nghĩa thế nào là tác phẩm lớn. Tác phẩm lớn là một tác phẩm văn học mà khi người ta đọc xong, nó đã thay đổi họ. Nó mang đến cho họ một thế giới mới hơn, rộng lớn và sâu sắc hơn, thay đổi bên trong họ. Trong một khía cạnh nào đó, con người đó đã được khai sáng, và họ sẽ phải cúi đầu tôn kính cuốn sách ấy như một sự mang ơn.

Nhiều nhà văn lớn trên thế giới cho rằng tác phẩm lớn phải là tác phẩm mà nó mang đến một cuộc cách mạng trong tâm hồn bạn đọc: về tinh thần, về tư tưởng, về trí tuệ, về vẻ đẹp.

Dân tộc ta có thể đã có những tác phẩm làm được điều đó, ví dụ như những tác phẩm của Nguyễn Trãi, của Nguyễn Du...

Trước năm 1975, có một số tác phẩm quan trọng làm thay đổi nền văn học VN, thay đổi cách đọc của độc giả VN. Có những nhà văn nhà thơ xứng đáng là một số tác giả lớn như Hàn Mặc Tử, Vũ Trọng Phụng, Chế Lan Viên, Nam Cao...

Tác phẩm của những nhà văn này đã tác động lên đời sống xã hội một cách sâu sắc, làm cho con người có những thay đổi lớn lao trong tinh thần sống của họ. Nhưng với tôi, tôi vẫn đợi những tác phẩm văn học Việt Nam hiện đại có thể ảnh hưởng đến những nền văn hoá khác, đến những bạn đọc khác.

Trọng trách này giờ được giao cho các nhà văn đương đại của chúng ta. Lợi thế của họ là họ được tiếp nhận rất nhiều thông tin so với cha anh họ. Họ cũng đã được tiếp xúc cơ bản những tác phẩm tiêu biểu của thế giới dịch ra tiếng Việt. Thậm chí có những người có thể đọc nguyên bản bằng tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nga... Nhưng cái khó của họ là nền văn học sau năm 1975 bị che khuất bởi đời sống đa phương tiện và bởi đòi hỏi của bạn đọc hiện nay ngày càng khắt khe.

Trước đây người ta có thể xếp hàng hoặc phải có giấy giới thiệu để mua cuốn "X30 phá lưới". Nhưng ngày nay chuyện đó không còn xảy ra nữa, ngay cả với nhưng cuốn sách tình báo rất hay về điệp viên - Anh hùng Phạm Xuân Ẩn. Bởi vì thông tin đó họ đã được nạp ở đâu đấy, bằng cách nào đấy. Và nhu cầu giải trí, nhu cầu đọc của họ đã được giải quyết trên nhiều phương tiện như truyền hình, facebook, báo mạng và quá nhiều các loại hình giải trí khác....Đó là thách thức với nhà văn.

Chúng ta đã mất cảm hứng sống

Có bao giờ ông thử ngồi cắt nghĩa tại sao chúng ta lại chưa đạt được những thành tựu thực sự vĩ đại trong văn học không?

Mới đây, tôi có cuộc trao đổi với một số nhà quản lý văn học nghệ thuật về việc làm thế nào để chúng ta có thể có những tác phẩm đỉnh cao.

Theo cách nhìn của tôi (và nếu ai không nhìn với cách nhìn của tôi thì tôi khuyên là hãy bình tĩnh, hãy lùi lại để suy nghĩ về cách nhìn đó), đó là chúng ta đã đánh mất cảm hứng sống. Những năm tháng chống Pháp, chống Mỹ, cảm hứng sống của dân tộc này vô cùng lớn lao. Và các nghệ sỹ như là những giai điệu trong một bản giao hưởng lớn của dân tộc. Chính thế mà các nhà văn nhà thơ thời đó đã viết trong một cảm hứng lớn của dân tộc.

Rất nhiều các nhà văn ở các thế hệ khác nhau đang sống và viết bây giờ đã đánh mất cảm hứng sống. Họ bị hơi nóng của những sự vụ mang tính xã hội thường nhật ảnh hưởng vào trang viết.

Họ bước qua những run rẩy trên mỗi bậc cửa nhỏ bé từ ngôi nhà riêng của họ cho đến con đường rộng lớn ngoài thế gian mà không hề để ý. Họ đã vô tình biến họ thành những nhà báo "thiếu thông tin" trong các tác phẩm có ghi một thể loại văn học nào đó. Không ít các nhà văn coi những lãng mạn, những giấc mơ, những thì thầm trong đời sống quanh họ là những thứ phù phiếm và cũ mèm. Họ đã sai. Càng đi như thế họ càng rời xa nghệ thuật.

Một lẽ đương nhiên là, nhà văn có cảm hứng sống đến đâu thì cảm hứng sáng tạo sẽ đến đó. Một người sống 10 phần thì sẽ viết được 10 phần. Một người chỉ sống được 3 phần thì tức khắc chỉ viết được 3 phần.

Chúng ta chưa tạo ra được một đời sống lớn trong toàn bộ xã hội. Chính bởi vì thế chúng ta chưa tạo ra một đời sống đầy trung thực và dâng hiến trong thế giới của các văn nghệ sĩ. Chúng ta đang tàn phá thiên nhiên, huỷ hoại môi trường, chúng ta đang sống ích kỷ, mưu mô và vô cảm. Chủ nghĩa ích kỷ chưa bao giờ lại thống trị con người như bây giờ. Chỉ nói về tội phạm, chưa bao giờ sự man rợ trong hành vi phạm tội lại kinh khủng như bây giờ. Cũng là loại tội phạm giết người, buôn lậu, ăn cắp, nhưng sao bây giờ lại có thể man rợ thế? Sự man rợ đã đi đến vạch giới hạn cuối cùng của nó. Sự băng hoại của con người đã leo lên mức cao nhất.

Ngay cả trong làng văn cũng vậy, có không ít các nhà văn, nhà thơ ngày ngày xuất hiện các mạng xã hội để thóa mạ và bôi nhọ đồng nghiệp. Chúng ta khó nhìn thấy những cuộc trao đổi mang tính học thuật thực sự. Còn trên các tờ báo thường là những bài viết chung chung, với những lời nhận xét chung chung, nhàn nhạt, một chút khen, một chút chê. Chính đời sống không trung thực đó, một đời sống thiếu sự sáng tạo, thiếu cảm hứng đó sẽ vô cùng khó khăn để sinh ra những tác phẩm lớn. Không thể nào trên một mảnh đất hoang hoá, khô cằn lại có thể sinh ra những mùa màng trù phú.

Trong lúc đói kém, dân tộc bị đe doạ, bị áp bức, lúc đó người Việt nhìn thấy kẻ thù một cách rõ ràng nhất. Đó cũng là lúc họ thấy tự trọng của mình bị chà đạp, là lúc họ thấm thía nỗi đau của một dân tộc bị áp bức. Những ngay đó, con người sống với con người trong một tinh thần hoàn toàn khác. Lúc đó văn hoá Việt là một nền tảng quan trọng tạo nên thái độ sống của họ.

Còn ngày nay, chúng ta phải chiến đấu với kẻ thù rất khó lường: thân xác của chúng ta. Tôi đã viết một bài tiểu luận có tên: Chúng ta là những kẻ đồng tính của chính mình.

Chưa bao giờ chúng ta chiều chuộng những ham muốn, những vuốt ve, những đòi hỏi của chính ta như bây giờ. Nhiều năm trước chúng ta nói nhiều đến chủ nghĩa thực dụng phương Tây và coi nó như một con quỷ. Nhưng đến bây giờ, chúng ta đón nó vào, chung sống với nó, ái ân với nó trên chính cái giường đời sống của chúng ta.

Nó đã đè bẹp khát vọng sống, ý tưởng, sự run rẩy trong sáng và những giấc mơ đẹp đẽ...trong mỗi con người. Khi những điều đó mất đi trong con người nhà văn thì không bao giờ họ có thể nói được điều gì tương tự trong tác phẩm của họ.

Theo Tô Lan Hương - Vietnamnet

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Ra mắt hai cuốn sách kỷ niệm 100 ngày mất của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh

Thông tin từ Nhà xuất bản (NXB) Phụ nữ Việt Nam cho biết, kỷ niệm 100 ngày mất nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, NXB phát hành hai cuốn sách mới, trong đó có một cuốn được coi như tiểu hồi ký của nhà văn và một cuốn do các nhà văn bạn bè viết về ông.
Nỗi nhớ cố hương, niềm thương đất lạ

“Bay qua những khoảng trời ước mơ” (NXB Lao động) của Quyên Gavoye, tập sách gần 30 tản văn, đầy đặn cảm xúc, dày dặn trải nghiệm và nhiều lắm những tiếng lòng của một người con bôn ba xa xứ.
“Người bán than ở Chí Linh”: Thăng trầm cuộc đời Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư

Truyện ngắn "Người bán than ở Chí Linh" giúp người đọc hiểu hơn về một gia đoạn lịch sử hào hùng của đất nước, hiểu hơn về một vị danh tướng lẫy lừng thời nhà Trần – Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư.
Thương tiếc nhà văn Nguyễn Quốc Trung

Hung tin Đại tá nhà văn Nguyễn Quốc Trung từ trần do Covid 19 làm tôi bàng hoàng. Mới đây, Nguyễn Quốc Trung còn nhắn tin hỏi thăm tôi. “Bác ở đâu? Giữ gìn sức khỏe nhé, con Covid ghê gớm quá”. Trung không quên dặn tôi: “Ráng tập trung hoàn thành trường ca về Mẹ nhé".
Mãi cùng nghệ thuật

Cuốn sách “Sân khấu - Nghệ sĩ và một góc nhìn cuộc sống” (NXB Sân khấu, 2021) của NSND, họa sĩ, nhà thơ Lê Huy Quang chứa nhiều cảm nhận, cảm xúc qua nhiều năm tháng làm nghệ thuật của tác giả. Qua ba phần - Sân khấu, Nghệ sĩ và Góc nhìn cuộc sống, thêm phần Phụ lục, tác giả, người đọc nhận ra cách mà nhiều nghệ sĩ đã cống hiến cho nghệ thuật nước nhà.
Nhà văn, nhà thơ Trần Hữu Lục qua đời vì COVID-19

Nhà văn, nhà thơ Trần Hữu Lục, tác giả “Tượng đài Sông Hương”, “Đưa đò’, “Vạn Xuân”, “Sông Hương ngoài biên giới”…đã qua đời tại TP.HCM do nhiễm COVID-19.
Đại tướng, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp qua những tác phẩm văn học tiêu biểu

Những tác phẩm văn học có giá trị lịch sử, nhân văn sâu sắc đã khắc hoạ rõ nét cuộc đời, sự nghiệp của vị tướng huyền thoại của dân tộc Việt Nam - Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Chân dung không chỉ từ hai phía

“Hai phía chân dung” (NXB Nghệ An, 2021) là một tập “ngẫu văn”. Bằng giọng thủ thỉ tâm tình, tác giả đưa ta đến với nhiều địa danh.
Vũ Hạnh, ngòi bút nhiệt thành và một nhân cách lớn

Giữa lúc tình hình dịch Covid-19 tại TP Hồ Chí Minh căng thẳng, nhà văn Vũ Hạnh (trong ảnh) bị tai biến, phải nhập viện. 6 giờ sáng 15/8 ông qua đời, hưởng thọ 96 tuổi (1926 - 2021). Biết ông từ lâu, và mươi năm gần đây được gần gũi ông, hiểu ông, càng thêm yêu quý ông về tài năng và nhân cách. Thương tiếc vĩnh biệt một nhà văn lớn, đa tài, đầy nhiệt huyết với lý tưởng sống và lý tưởng nghệ thuật của mình!
Ra mắt bộ sách chân dung văn học của các nhà văn lớn

Nhà xuất bản Kim Đồng vừa cho ra mắt bộ sách Bạn Văn Bạn Mình, tập hợp những cuốn sách chân dung văn học đặc sắc nhất của các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng viết về những người bạn, cũng là những văn nghệ sĩ tài ba, qua đó, giúp độc giả cảm nhận gần gũi hơn về tác phẩm, tác giả và cung cấp những tư liệu dồi dào, chân thực về lịch sử văn chương...
Nhà thơ Tế Hanh: Một đời thơ da diết với quê hương

Lẽ ra, nếu không có sự bủa vây của đại dịch Covid-19, nhiều hoạt động để tưởng nhớ 100 năm Ngày sinh nhà thơ Tế Hanh (20/6/1921 – 20/6/2021) đã được tổ chức trong tháng 6 vừa qua.
Ra mắt cuốn sách “Người lữ hành lặng lẽ” của nhà văn Hữu Mai

Được sự đồng ý cho phép của gia đình nhà văn Hữu Mai, Nhà xuất bản Tổng hợp TP Hồ Chí Minh vừa tái bản cuốc sách “Người lữ hành lặng lẽ” của nhà văn Hữu Mai. Đây là một là một trong số ít tiểu thuyết ký sự thành công lớn và được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh cũng như nhận được nhiều tình cảm của người đọc.
Nhà văn Sơn Tùng: Trọn đời một chí hướng

Tin nhà văn Sơn Tùng từ trần đến với tôi trong một đêm tháng 7. Trời mưa rả rích, mùi hương trầm tri ân các anh hùng, liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc như đang dâng tràn trong không gian man mác. Hình ảnh ông ngồi trước trang viết với bàn tay bị thương co quắp cầm chặt chiếc bút, hiện rõ trước mặt tôi. Dáng đi của ông với một bên chân chới với, một bên chân đã từng bị liệt đang cố nhích từng bước xa dần vào hư ảo…
Nhà văn trong mắt nhà văn

Những cuốn sách chân dung văn học đặc sắc nhất của các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng viết về những người bạn, cũng là những văn nghệ sĩ tài ba, qua đó, giúp độc giả cảm nhận gần gũi hơn về tác phẩm, tác giả và cung cấp tư liệu dồi dào, chân thực về lịch sử văn chương...
Ngập tràn hơi thở cuộc sống với Người yêu ơi

Là một trong bốn tác phẩm của Đỗ Bích Thúy vừa ra mắt trong bộ sách có tên chung Vị, tiểu thuyết Người yêu ơi đã đem đến cho người đọc nhiều cảm xúc thật đẹp.
90 chân dung văn hóa qua “đôi mắt xanh” của GS Phong Lê

Trong thời gian gần 60 năm nghiên cứu, bằng “đôi mắt xanh” của mình, GS Phong Lê đã dày công khắc họa 90 chân dung văn hóa - văn chương Việt Nam.
Ra mắt sách “Về Nguyễn Huy Thiệp”

Ngày 4.7, Công ty CP Văn hóa và Truyền thông Liên Việt phối hợp với NXB Dân trí và Gallery 39 tổ chức lễ ra mắt cuốn sách trực tuyến “Về Nguyễn Huy Thiệp”.
Tái bản hai tiểu thuyết “sóng gió” của nhà văn Lê Lựu

Thời xa vắng và Sóng ở đáy sông đều là những tác phẩm nổi bật trên văn đàn, được cho là đã mạnh dạn đi trước thời đại, mạnh dạn nhìn vào những ấu trĩ, bê bối, giáo điều của thời xã hội chuyển giao với những tàn dư dai dẳng trong tư tưởng và tâm hồn con người trong xã hội Việt Nam ở cả nông thôn và thành thị. Hai tiểu thuyết gắn với tên tuổi của nhà văn Lê Lựu vừa được "gặp mặt" bạn đọc thế hệ hôm nay với một diện mạo mới.
Những nguyên mẫu “bất đắc dĩ” trong “Sóng ở đáy sông”

Cùng với Thời xa vắng, Sóng ở đáy sông là tiểu thuyết làm nên tên tuổi của nhà văn Lê Lựu. Nếu như Thời xa vắng ngay khi mới xuất bản đã gây tiếng vang, thu hút sự chú ý của bạn đọc trong nước, thì Sóng ở đáy sông chỉ được dư luận chú ý đến sau thành công vang dội của phim truyền hình cùng tên.
Thương tiếc nhà văn, nhà báo Lê Minh

Trong số những nhà văn nữ trưởng thành trong bão táp của cách mạng và hai cuộc kháng chiến, nhà văn Lê Minh là người mở đầu, và là con chim đầu đàn viết về đề tài công nhân, công nghiệp và chân dung của các chiến sĩ cách mạng từ Bác Tôn, chị Minh Khai, chị Tư Già đến Kim Ðồng…