Chủ nghĩa siêu hiện đại: một dẫn nhập ngắn
Chủ nghĩa siêu hiện đại (meta-modernism) là trào lưu văn hóa xuất hiện vào khoảng nửa cuối thế kỷ XX và hiện đang thịnh hành ở phương Tây, nó xuất hiện trong một sự hồi đáp cũng như phản ứng lại với chủ nghĩa hậu hiện đại (post-modernism).
Ảnh: internet
Chủ nghĩa hậu hiện đại phân mảnh cực hạn nhân vị khiến xã hội chông chênh, dò dẫm; siêu hiện đại xuất hiện để tìm về một thứ đại tự sự mới, ngõ hầu làm cứu cánh cho những hồi đổ vỡ trong tâm tưởng của con người cuối thế kỷ XX nhưng vẫn không làm mất đi tính độc đáo của chủ nghĩa hậu hiện đại.
“Chủ nghĩa siêu hiện đại: Một dẫn nhập ngắn” đã được ấn hành trên tạp chí văn học Berfrois, xuất hiện lần đầu tiên tại phòng trà Queen Mob, phỏng theo cuộc nói chuyện diễn ra ở Royal College of Art vào tháng 11/2014. Luck Turner là nhà nghệ sĩ người Anh và là đồng biên tập viên của trang Notes on Metamodernism (Những ghi chú về chủ nghĩa siêu hiện đại). Turner cũng chính là người đã viết “Tuyên ngôn của chủ nghĩa siêu hiện đại” (The Metamodernist Manifesto).
Bài chuyển ngữ gửi tới bạn đọc dưới đây là sự mở đầu cho loạt bài về siêu hiện đại sẽ được đăng tải ở trên Sông Hương, hy vọng có thể là tờ báo đầu tiên du nhập lý thuyết này về Việt Nam.
SÔNG HƯƠNG
LUKE TURNER
Vào những năm gần đây, chủ nghĩa siêu hiện đại (metamodernism) là thuật ngữ đã giành được nhiều sự quan tâm xem như đó là phương thức chỉ sự phát triển trong văn hóa đương đại, nền văn hóa được coi là đã vượt qua mô hình hậu hiện đại ở cuối thế kỷ XX, và thế hệ của chúng ta xuất hiện để nhìn nhận sự vượt qua này một cách hết sức tự nhiên. Trước sự trỗi dậy của vô số các cuộc khủng hoảng diễn ra vào hai thập niên cuối của thế kỷ trước - như biến đổi khí hậu, khủng hoảng tài chính và sự leo thang của những xung đột toàn cầu - chúng ta đã chứng kiến sự xuất hiện của một ham muốn chung rất rõ ràng, nhắm đến việc thay đổi và vượt qua “hồi kết của lịch sử” như đã được tuyên bố một cách quá vội vã.
Thế hệ chúng ta lớn lên vào khoảng những thập niên 80 và 90, lúc mà khuynh hướng hoài nghi và giễu nhại hậu hiện đại có trong các bộ phim hoạt hình The Simpsons và South Park được coi là cái gì đó ăn sâu trong mỗi người, đến nỗi chúng được xem là đã được lập trình một cách tự động nơi mỗi cá nhân. Tuy nhiên, mong mỏi để đem lại một điều có ý nghĩa - vì lòng thành thật, sự biểu hiện và sự tiến triển mang tính xây dựng - đã đến với chúng ta nhằm thiết lập một mô hình văn hóa thịnh hành trong giai đoạn hiện nay.
Khi mà chủ nghĩa hậu hiện đại được đặc trưng bởi giải kiến tạo, giễu nhại, phỏng tác, thuyết tương đối, chủ nghĩa hư vô và sự loại bỏ các đại tự sự thì tranh luận quay xung quanh chủ nghĩa siêu hiện đại gắn với sự tái xuất của tính chân thật, niềm hy vọng, chủ nghĩa lãng mạn, sự xúc động và tiềm năng dành cho các đại tự sự cũng như những chân lý phổ quát, trong khi vẫn không làm mất đi toàn bộ những gì mà chúng ta đã tiếp thu từ chủ nghĩa hậu hiện đại.
Vì thế, điều này phần nào đang báo hiệu cho một cuộc trở lại với các lập trường tư tưởng hiện đại ngây thơ, chủ nghĩa siêu hiện đại cho rằng kỷ nguyên của chúng ta được đặc trưng bởi sự cầm chừng giữa những phương diện của cả chủ nghĩa hiện đại lẫn chủ nghĩa hậu hiện đại. Chúng ta thấy rằng tuyên ngôn này như là một loại hình của tính ngây thơ thuần phác, một chủ nghĩa duy tâm dụng hành, một chủ nghĩa huyền ảo ôn hòa, dao động giữa chân thật và giễu nhại, giữa giải kiến tạo và kiến tạo, giữa tính lãnh đạm và tính dễ xúc động, để cố gắng đạt tới với một vài loại hình của lập trường siêu nghiệm, nếu như điều đó đã có ở trong sự thấu hiểu của chúng ta. Thế hệ siêu hiện đại hiểu rằng chúng ta có thể sở đắc được cả chân thật lẫn giễu nhại trong cùng một thời điểm; nhưng tất nhiên ta sẽ không bị thui chột thành một con người khác.
Việc sử dụng tiền tố meta ở đây lấy từ chữ metaxis của Plato, để mô tả một sự cầm chừng và tính đồng thời giữa và xuyên qua các đối cực mãnh liệt. Lối sử dụng này đã được đề xuất lần đầu tiên bởi những nhà phê bình văn hóa người Hà Lan là Timotheus Vermeulen và Robin van den Akker trong tiểu luận của họ vào năm 2010, Notes on Metamodernism (Những ghi chú về chủ nghĩa siêu hiện đại), mở ra một dự án nghiên cứu và một website cùng tên cũng như rất nhiều những hội thảo và các cuộc triển lãm, với sự tham gia của rất nhiều học giả, nhà văn và các nhà nghệ sĩ đến từ khắp nơi trên thế giới.
Như Vermeulen và van den Akker đã nhận định, sự cầm chừng của chủ nghĩa siêu hiện đại sẽ không được xem như là một sự cân bằng; “đúng hơn, nó là một con lắc đu đưa giữa 2, 3, 5, 10, vô số cực. Ở vào thời điểm mà sự nhiệt huyết siêu hiện đại đưa đến chủ nghĩa huyền ảo thì lực hấp dẫn kéo nó trở lại sự giễu nhại; vào thời điểm sự giễu nhại của nó lắc lư về tính lãnh đạm thì lực hấp dẫn kéo nó trở lại sự nhiệt huyết.”
Sự nhạy cảm siêu hiện đại này có thể được tìm thấy, ví dụ, ở trong những bộ phim của Wes Anderson, Miranda July, và Spike Jonze; trong âm nhạc của Arcade Fire, Bill Callahan, và Future Islands; trong kênh TV từ Parks and Recreation to Breaking Bad; trong các tiểu thuyết của David Foster Wallace, Zadie Smith, và Roberto Bolano; trong thơ của Jasmine Dreame Wagner, Sophie Collins, và loại hình truyền thông đa phương tiện gần như mang tính huyền thoại của Melissa Broder. Trong nghệ thuật thị giác, chúng ta đã thấy được sự thay đổi làm mất đi những đoàn tàu ý niệm không có thực của YBAs, hay những loại đồ chơi châm biếm được thổi phồng một cách ngây ngô, để hướng đến sự tái nối kết với tính cụ thể, tính dễ xúc động và cái cao cả, được tìm thấy ở trong tác phẩm của những nhà nghệ sĩ như Olafur Eliasson, Peter Doig, và Guido van der Werve.
Thời đại của chúng ta cũng là một giai đoạn chứng kiến những mô hình tư duy biện lý dần dần xuất hiện và ngày một thịnh hành, với các loại hình triết học như thuyết duy thực tư biện (speculative realism) và hữu thể học định hướng đối tượng (object oriented ontology), cũng như những trào lưu Occupy, Tea Party, và sự xuất hiện của các bè phái chính trị cực đoan (tốt hơn hoặc xấu hơn), đã thúc đẩy một nền văn hóa liên mạng. Tuy nhiên chủ nghĩa siêu hiện đại tự nó không được chú ý đến như là một triết học hay một trào lưu nghệ thuật, vì nó không định nghĩa hay không phác họa nên một hệ thống tư tưởng chặt chẽ, hoặc ban bố cho bất kỳ một tập hợp các giá trị thẩm mỹ đặc thù nào cũng như phương pháp luận. Chủ nghĩa siêu hiện đại không có tuyên ngôn - mặc dù, chính bản thân tôi là một nhà nghệ sĩ, tôi cũng không thể chịu được sự thúc bách để hình dung về nó nếu như nó đã có, với tuyên ngôn năm 2011 của tôi, một cuộc diễn tập đồng thời đi định nghĩa và uốn nắn tinh thần siêu hiện đại; ở đó có cả sự mạch lạc lẫn sự ngớ ngẩn, một điều đứng đắn nhất và một chút tự đạp đổ, nhưng dù sao, sau cùng, thì nó cũng đem lại cho tôi chút hy vọng và lạc quan.
Như thế chủ nghĩa siêu hiện đại không đề xuất bất kỳ loại hình nào về lối nhìn không tưởng, mặc dù nó tiến hành mô tả hoàn cảnh mà ở đó có sự mong mỏi không tưởng, dẫu cho bản tính vô ích của những điều không tưởng có đến từ phía trước. Diễn ngôn siêu hiện đại vì thế là một mô tả hơn là một chiếu chỉ; bao gồm phương thức của việc thể hiện những sự phát triển bất toàn được liên kết với một cấu trúc cảm nghĩ vì nói đến siêu hiện đại như là một cuộc phê bình hậu hiện đại có thể coi là đã đủ, thế nhưng những nẻo đường trong tương lai của nó thì hãy còn cần được kiến tạo thêm.
Tuệ Đan chuyển ngữ
Nguồn: http: metamodernism.com
(TCSH339/05-2017)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
TRẦN THÙY MAI.Năm giờ sáng, máy bay chở chúng tôi đáp xuống sân bay Incheon. Giọng nói ngọt ngào của nữ tiếp viên vang lên với lời cảm ơn và câu chào tạm biệt, sau khi báo một thông tin làm chúng tôi ớn lạnh: Nhiệt độ bên ngoài là 4 độ C...
-
ĐẶNG NHẬT MINHLà một thương cảng của Nhật Bản, nhưng Fukuoka lại được nhiều người biết đến như một thành phố của nhiều hoạt động văn hoá mang tầm quốc tế. Tôi có duyên nợ với thành phố này từ năm 1991 khi được mời tham dự Liên hoan phim quốc tế Fukuoka lần thứ nhất với bộ phim Bao giờ cho đến tháng 10.
-
PHẠM XUÂN PHỤNGChữ tea trong tiếng Anh là do dùng mẫu tự La -tinh để ký âm chữ trà (âm Hán Việt) mà người Trung Hoa nói rất rõ là chè. Lâu nay cứ tưởng chè là tiếng thuần Việt hoặc là biến âm của trà, hóa ra chè lại là từ gốc của trà. Mẹ mà nhầm là con, vui thật.
-
BÙI NGỌC TẤNLần đầu tiên đặt chân tới Châu Âu, có biết bao nhiêu ấn tượng. Ấn tượng về những nét mặt người, về những dáng người đi, về bầu trời không vẩn bụi trong veo, về những xa lộ, về những chiếc xe phóng với tốc độ 140 kilômét không một tiếng còi, nối nhau trên các con đường tám đến mười làn xe chạy không còn biên giới cách ngăn...
-
NGUYỄN VĂN DŨNGCó người nói Praha đẹp hơn Paris . Tôi không tin. Nhưng bây giờ thì tôi thấy nhận xét ấy không phải không có căn cứ. Praha là thành phố cổ kính nguyên vẹn nhất châu Âu, là “thành phố của trăm tháp vàng”, là “bài thơ bằng đá”, là khúc hát đắm say, là cốc rượu nồng nàn, là bức tranh tuyệt mĩ, là mảnh thời gian còn sót lại... Năm 1992, Praha được công nhận là di sản văn hoá thế giới.
-
PHẠM THỊ CÚCCó người nghĩ rằng, ở các nước giàu, thì ít người thất nghiệp. Không đâu, ở Pháp, người thất nghiệp cũng khá nhiều, mà đâu phải vì không có bằng cấp mà thất nghiệp, đa số họ đều có bằng kĩ sư, cử nhân, cả thạc sĩ hẳn hoi.
-
NGUYỄN VĂN DŨNGAmazon là tên khu rừng lớn nhất thế giới. Amazon cũng là tên con sông, theo khảo sát mới đây, là con sông dài nhất thế giới. Amazonas, quê hương của hai Amazon kia, là bang rộng nhất trong 26 tiểu bang của Brasil - rộng hơn cả diện tích của nước Anh, Đức, Pháp, Ý cộng lại. Còn Manaus, là kinh đô của Amazonas miên man núi rộng sông dài.
-
NGUYỄN VĂN DŨNG Tôi thật sự xúc động khi đứng trước ngôi mộ của Lý Tiểu Long. Trước đây tôi hình dung nơi an nghỉ cuối cùng của anh phải là một ngôi đền cực kỳ tráng lệ cho xứng với tên tuổi lẫy lừng của anh. Sau khi anh mất, một tờ báo ở Sài Gòn hồi đó viết đại loại trong thế kỷ XX, anh là một trong ba nhân vật nổi tiếng nhất châu Á.
-
NGUYỄN VĂN DŨNGVới Phật giáo, Linh Thứu là ngọn núi thiêng. Sau khi thành đạo, một thời gian dài Linh Thứu là trú xứ của đức Phật và các đệ tử của Ngài. Tại đây Ngài đã giảng kinh Pháp Hoa và nhiều bộ kinh quan trọng khác. Linh Thứu còn là nơi khởi phát dòng Thiền Ấn Độ để rồi từ đây hạt giống Thiền được gieo trồng khắp nơi trên trái đất.
-
PHẠM PHÚ PHONGTrong lịch sử đất nứơc Trung Hoa có sáu nơi được chọn làm thủ đô, theo thứ tự Lạc Dương, Tây An, Nam Kinh, Khai Phong, Hàng Châu và Bắc Kinh là thủ đô thứ sáu, tồn tại cho đến ngày nay. Bắc Kinh đầu tiên là kinh đô của nước Yên, nên còn gọi là Yên Kinh, sau đó đến thời Minh Thành Tổ cho xây dựng trở thành Bắc Kinh ngày nay. Với diện tích 18.826 km2, Bắc Kinh rộng gấp 18 lần so với thủ đô Hà Nội, được mệnh danh là thành phố bốn nhiều: nhiều người, nhiều xe, nhiều cầu vượt, nhiều di tích...
-
Từ một trại lính đầy vết đạn ở vùng California (Hoa Kỳ) đã xuất hiện một tu viện Phật giáo - Tu viện Lộc Uyển - do nhà sư gốc Huế - Thiền sư Thích Nhất Hạnh - gầy dựng. Tại đây, ảnh hưởng của Thiền học Việt Nam đã tạo được một sự chuyển hóa đầy thử thách: biến trung tâm luyện tập bắn súng trở thành thiền đường đầy ánh sáng và tình thương, có ảnh hưởng rất lớn đối với nhiếu người ở Hoa Kỳ.Sông Hương xin giới thiệu bài viết của Teresa Wattanabe đã đăng trên tờ Los Angeles Times, tờ nhật báo lớn hạng ba của Hoa Kỳ, với bản dịch của Làng Mai và ảnh của Nguyễn Đắc Xuân để giới thiệu với bạn đọc như một dòng chảy của văn hóa Phật giáo xứ Huế.
-
TRẦN THÙY MAICác quan chức ngành khí tượng Nhật Bản đã cúi gập mình xin lỗi toàn dân: Hoa anh đào sẽ nở ngày 23 thay vì 16 - 3 như dự báo. Đến sân bay Narita vào đúng sáng 24, tôi tự nghĩ mình đến rất kịp thời, nên khi cậu cảnh sát làm thủ tục nhập cảnh hỏi về mục đích đến Nhật, tôi đã không ngần ngại trả lời chắc nịch: “Ngắm hoa anh đào”. Cậu cảnh sát khoanh cái rụp vào lời khai của tôi và “OK” ngay với một nụ cười trên môi.
-
NGUYỄN VĂN DŨNGNằm giữa trung tâm bán đảo Iberia, thủ đô Tây Ban Nha trải rộng trên các ngọn đồi dưới chân rặng Sierra de Guadarrama, ở độ cao 640m so với mặt nước biển - là thành phố cao nhất châu Âu. Diện tích 607 km2. Dân số gần 4 triệu người.
-
KEVIN BOWEN
(Giám đốc WJC)LTS: Trong 25 năm qua tên tuổi nhiều nhà văn, nhà thơ của Trung tâm William Joiner (Đại học Massachusetts - Hoa Kỳ) như Kevin Bowen, Fred Marchant, Nguyễn Bá Chung, Lady Borton, Martha Colline, Bruce Weigl, Lary Heinemann... đã xuất hiện trên Sông Hương cũng như trên nhiều báo chí văn nghệ, văn hoá trong nước với những tác phẩm tâm huyết, mến yêu đất nước Việt Nam cũng như những hoạt động trên các lãnh vực giao lưu văn hoá, giúp đỡ y tế, giáo dục cho Việt Nam sau chiến tranh, như những biểu hiện của sự ân hận, tủi hổ với những gì mà đất nước họ đã gây ra trên mảnh đất này.
-
NGUYỄN BÁ CHUNG
Tháng 10 năm 2007 đánh dấu 25 năm thành lập trung tâm Joiner. Nhưng với tôi, nó đánh dấu một đoạn đường 20 năm nổi chìm với trung tâm, trong đó có 15 năm làm thiện nguyện và 10 năm cuối cùng làm việc chính thức. Hai mươi năm là một thời gian dài đủ để nhìn lại, ghi lại một số kỷ niệm và rút ra một số kinh nghiệm để nhìn tới đoạn đường phía trước.
-
NGUYỄN ĐẮC XUÂNHoạt động yêu nước ở miền Nam từ những năm sáu mươi của thế kỷ trước, tôi không lạ gì nước Mỹ. Thuở ấy, Phan Ch. anh bạn vong niên của tôi làm phiên dịch ở cơ quan MACV ở Huế từng bảo tôi “Người Mỹ giống như một cậu bé con nhà giàu nhưng thiếu lễ độ”.
-
VÕ QUÊNhận lời mời của Hội đồng quốc gia vì nghệ thuật truyền thống Hoa Kỳ (National Council for the Traditional Arts), đoàn nghệ sĩ thuộc Hội Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế đã tham dự Festival dân ca dân nhạc tại thành phố Lowell, bang Massachusetts, Hoa Kỳ từ ngày 25-7-1995.
-
NGUYỄN XUÂN THÂMChúng tôi đến Aten vào cuối tháng chín, mà buổi trưa vẫn còn oi bức như bao trưa miền biển ở Việt . Thanh Tùng và tôi loay hoay mãi vẫn không bắt được taxi để chuyển tiếp đến sân bay nội địa.
-
NGUYỄN VĂN DŨNGSau Cali tôi định đi Dallas, nhưng rồi chuyển hướng, tôi lên Seattle theo vẫy gọi của bạn bè. Ai ngờ cái thành phố nầy dịu dàng, xanh và đẹp đến vậy. Hèn chi người ta gọi nó là “Thành phố ngọc bích” ( Emerald City ), hay “Mãi mãi xanh tươi” ( Evergreen State ).
-
PHẠM THƯỜNG KHANHĐầu năm nay khi biết tôi chuẩn bị đi công tác Trung Hoa, em gái tôi, một người thơ gọi điện từ Huế ra bảo: “Anh cố gắng mà cảm nhận vẻ đẹp rực rỡ của văn minh Trung Hoa. Hình như với bệ phóng vững chắc của nền văn minh hàng ngàn năm ấy, người Trung Hoa đang có những cuộc bứt phá ngoạn mục và trong tương lai dân tộc này còn tiến xa hơn nữa”. Là một quân nhân, tôi đâu có được trí tưởng tượng phong phú và trái tim dễ rung động như em tôi, nhưng 10 ngày trên đất nước Trung Hoa đã để lại trong tôi những ấn tượng thật sâu đậm.
.png)
.png)
