Bí mật ngự y triều Nguyễn: Khám chữa bệnh cho vua
Từ năm 2012 đến nay, Hội Đông y Thừa Thiên-Huế đã tiếp cận và giải mã kho tư liệu châu bản triều Nguyễn đang được lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ quốc gia 1 (Hà Nội).
Từ đó, nhiều bí mật về cuộc sống, công việc, vinh nhục của các quan ngự y cũng như bệnh tật của các vua Nguyễn đã phần nào hé lộ.
Thái y viện triều Nguyễn
ThS - lương y Phan Tấn Tô, Phó chủ tịch thường trực Hội Đông y Thừa Thiên-Huế, cho biết từ năm 2012 đến nay, Hội Đông y Thừa Thiên-Huế đã chủ trì thực hiện đề tài khoa học Thu thập, biên dịch và đề xuất hướng sử dụng các bài thuốc của Thái y viện triều Nguyễn. Để thực hiện đề tài này, ông Phan Tấn Tô cùng các cộng sự thuộc Hội Đông y Thừa Thiên-Huế đã vào các thư viện, trung tâm lưu trữ quốc gia ở TP.HCM, Đà Lạt và Hà Nội để sưu tập tài liệu.
Tại Trung tâm lưu trữ quốc gia 1 (Hà Nội), Hội Đông y đã tìm thấy hơn 300 trang châu bản về các bài thuốc của Thái y viện triều Nguyễn, có châu phê của nhà vua, chữ ký của các vị ngự y, đóng dấu Thái y viện, dấu Ngự tiền chi bảo và dấu Cơ mật viện… được lưu trữ. Qua tư liệu châu bản, cùng với những ghi chép trong sách Khâm định Đại Nam Hội điển sự lệ (Quốc sử quán triều Nguyễn) và nhiều tư liệu lịch sử liên quan khác đã cho thấy cơ cấu bộ máy tổ chức Thái y viện, quy trình khám bệnh, bốc thuốc cho nhà vua, hoàng thân quốc thích, cung tần, mỹ nữ cùng quan lại trong triều đình nhà Nguyễn.
Thái y viện triều Nguyễn được hình thành từ khi vua Gia Long lên ngôi năm 1802, đến tháng tư năm Giáp Tý (1804) cơ bản được hoàn chỉnh. Cơ sở Thái y viện ban đầu được xây dựng ở phường Dưỡng Sinh trong kinh thành vào năm Canh Ngọ (1810). Đến thời Minh Mạng dời về phía đông Duyệt Thị đường, trong Tử Cấm thành. Năm Minh Mạng thứ nhất (1820) cơ cấu bộ máy Thái y viện mới hoàn chỉnh, đứng đầu là quan chính ngự y (hàm chánh ngũ phẩm), cấp phó có 2 người quan Phó ngự y (hàm tòng ngũ phẩm), tiếp đến là các quan y chính (12 người, hàm chánh thất phẩm, bát phẩm và cửu phẩm), quan y phó (12 người, hàm tòng thất phẩm, bát phẩm và cửu phẩm), dưới quan y chính là quan chính y sinh (12 người, hàm chánh cửu phẩm) và phó y sinh (30 người, hàm tòng cửu phẩm); ngoại khoa, có 20 người, gồm y chính (2 người, hàm chánh bát phẩm), phó y chính (2 người, hàm tòng bát phẩm) và quan y sinh (16 người, hàm tòng cửu phẩm). Đến năm Minh Mạng thứ 10 (1829) người đứng đầu Thái y viện được nâng lên chức viện sứ, hàm chánh tứ phẩm; đến năm 1823 thì đặt thêm chức viện phán, làm công việc ghi chép sổ sách, công văn của viện.
Nghiêm ngặt quy trình khám chữa bệnh
Quy trình khám bệnh và dâng thuốc cho nhà vua được thực hiện thường xuyên, thể hiện ở châu bản dưới hình thức bản tấu. Thời Gia Long có cả thảy 94 trang châu bản ghi chép các bản tấu dâng thuốc cho nhà vua dùng.
Trước hết là quan nội giám truyền chỉ cho Thái y viện biết là vua đang mắc bệnh, “long thể bất an”. Nhận được chỉ, Thái y viện họp lại và cử người vào ngự chẩn. Những người xem mạch cho vua hay người trong cung thường được chọn trước. Như năm Minh Mạng thứ 19 (1838) chuẩn lời tâu: “Y chính Viện Thái y là Đặng Văn Giảng, Trần Duy Huân đều là người cẩn hậu, cấp cho bài ngà (thẻ bài bằng ngà voi - PV) để vào cung xem mạch”. Thời Thiệu Trị thì chọn y chính Hoàng Đức Hạ, y phó Nguyễn Văn Đường. Thời Tự Đức chọn Nguyễn Tất Cát, Lê Quang, đều là người lão thành, am hiểu mạch, được đeo bài ngà vào cung xem mạch.
Ngự chẩn xong phải giải thích biện chứng cho vua biết. Sau đó trở về viện họp nghị bàn luận trị. Sau khi “hội chẩn”, Thái y viện làm bản tấu (tờ khải) dâng tiến ngự dược, có tên, chữ ký, khuôn dấu của các ngự y, ấn triện “Thái y viện quan phòng” và tên, chữ ký, dấu triện của quan kiểm thị, cùng tên của người viết bản tấu dâng lên cho nhà vua xem. Xem xong, nhà vua có ý kiến ghi vào bằng nét son gọi là châu phê, với các nội dung là: Dĩ lãm (đã xem), hoặc Tri đạo liễu (đã biết rồi).
Các châu bản thời Gia Long cho thấy nhà vua thường châu phê dài, có tính động viên như: Đã thấy công hiệu thật sự (Dĩ kiến chân hiệu, châu bản ngày 11 tháng 11 năm Gia Long 18); hoặc một tờ khác nhà vua phê: Kính cẩn luận cho được y lý, cốt thấy được công hiệu (Kính cẩn biện lý vụ kiến công hiệu, châu bản ngày 2 tháng 12 năm Gia Long thứ 18).
Ngự y tham gia khám chữa bệnh cho vua, có khi 1 người, có khi 2 đến 4 người, hoặc nhiều hơn, tùy bệnh trạng. Người khám bệnh được chỉ định có thể là quan ngự y, cũng có thể là các quan lại khác am tường về y thuật. Các tờ châu bản còn cho thấy có khi thầy thuốc không phải là người của Thái y viện mà là một vị quan hay thầy lang ở ngoài.
Các ngự y khi khám chữa bệnh cho vua đều cho thấy một tâm thế lo sợ, kính cẩn. Trong bản tấu thường mở đầu với các cụm từ: “Chúng thần ở Thái y viện cúi đầu sát đất, trăm lạy, cẩn tấu, dâng lên đấng bề trên…”.
Theo TNO
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Chiều tối ngày 10/9/2023, tại Nhà hát Duyệt Thị Đường, Ban tổ chức Festival Huế đã tổ chức Khai mạc Festival Nhiếp ảnh Quốc tế - Huế năm 2023.
-
Ngày 5/9, tại thành phố Huế, Uỷ ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên- Huế phối hợp Báo Người lao động tổ chức chương trình Tự hào Cờ Tổ quốc. Tham dự có các đồng chí: Trương Hòa Bình, Nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Nguyên Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ, Chủ tịch Danh dự Chương trình “Tự hào cờ Tổ quốc”; Phan Ngọc Thọ, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy; Nguyễn Văn Phương, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh.
-
Sáng 05/9, hòa chung không khí ngày khai trường trên khắp cả nước, hơn 287.000 học sinh ở địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế đến trường đón lễ khai giảng năm học 2023-2024.
-
Chiều ngày 31/8, UBND tỉnh tổ chức họp báo thường kỳ tháng 8/2023 để thông tin tình hình kinh tế - xã hội tháng 8 và 08 tháng đầu năm; nhiệm vụ trọng tâm triển khai thực hiện những tháng cuối năm 2023.
-
Nhân kỷ niệm 78 năm ngày Cách mạng Tháng Tám (19/8/1945 - 19/8/2023) và Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam (02/9/1945 - 02/9/2023), sáng ngày 31/8, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, UBMTTQVN tỉnh Thừa Thiên Huế đã long trọng tổ chức lễ dâng hoa lên Chủ tịch Hồ Chí Minh và tổ chức triển lãm chuyên đề “Hồ Chí Minh - Chân dung một con người”.
-
Chiều ngày 28/8, Câu lạc bộ Nhiếp ảnh Đăng Huy Trứ phối hợp với Trung tâm Văn hóa thông tin và Thể thao Thành phố Huế tổ chức Triển lãm ảnh nghệ thuật “ Sắc màu quê hương”.
-
Sáng ngày 28/8, tại Trường Cao đẳng Du lịch Huế, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức Lễ Khai mạc Hội giảng Nhà giáo giáo dục nghề nghiệp tỉnh tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2023.
-
Chiều ngày 24/8, Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế phối hợp với Bảo tàng Lịch sử Quốc gia tổ chức trưng bày chuyên đề "Từ Musée Khải Định đến Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế". Tham dự có Phó Bí thư tỉnh ủy Phan Ngọc Thọ.
-
Chiều ngày 23/8, Đồng chí Lê Trường Lưu, UVTW Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh đã có buổi tiếp xã giao Chủ tịch Thượng viện Vương quốc Bỉ - Bà Stéphanie D’Hose. Cùng tham gia tiếp đoàn còn có các đồng chí: Nguyễn Văn Phương, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh; Đôn Tuấn Phong, Phó Chủ nhiệm Ủy ban đối ngoại của Quốc hội.
-
Sáng 23/8, Sở Văn hóa và Thể thao (VH&TT) tỉnh Thừa Thiên Huế phối hợp với các đơn vị tổ chức lễ hội Điện Huệ Nam tháng 7 âm lịch với sự tham dự của hàng nghìn người dân địa phương và du khách.
-
Tối ngày 22/8, tại Không gian Ca Huế thính phòng (Trung tâm Văn hoá Thông tin Thể thao Thành phố Huế, 25 Lê Lợi, thành phố Huế) đã diễn ra chương trình kỷ niệm 40 năm ngày thành lập Câu lạc bộ Ca Huế (20.8.1983 - 20.8.2023) và 10 năm Thính phòng Ca Huế (20.8.2013 - 20.8.2023).
-
Thiết thực chào mừng kỷ niệm 78 năm ngày Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2023), 78 năm Ngày Truyền thống lực lượng Công an nhân (19/8/1945 - 19/8/2023). Chiều ngày 19/8, Đảng ủy, Ban Giám đốc Công an tỉnh Thừa Thiên Huế phối hợp với Liên hiệp các Hội VHNT tỉnh tổ chức lễ bế mạc Trại sáng tác Văn học Nghệ thuật " Công an Thừa Thiên Huế - Vì bình yên cuộc sống "lần thứ II, năm 2023.
-
Sáng ngày 18/8/2023, Ban quản lý chợ Đông Ba tổ chức Lễ khai mạc triển lãm cuộc thi ảnh nghệ thuật, thời sự “ Đông Ba ngày mới”. Triển lãm nhân kỷ niệm 124 năm xây dựng và phát triển chợ Đông Ba (23/8/1899 – 23/8/2023).
-
Thường trực HĐND tỉnh đã ban hành Quyết định triệu tập các đại biểu HĐND tỉnh về dự kỳ họp chuyên đề lần thứ mười ba, HĐND tỉnh khóa VIII, nhiệm kỳ 2021 - 2026. Theo đó, kỳ họp sẽ khai mạc vào lúc 14h00 ngày 21 tháng 8 năm 2023 tại Hội trường tầng 3, trụ sở HĐND và UBND tỉnh.
-
Sáng ngày 16/8, tại Thành phố Huế, Hội Mỹ thuật Việt Nam phối hợp với Liên hiệp các Hội VHNT Thừa Thiên Huế tổ chức Triển lãm Mỹ thuật khu vực IV Bắc miền Trung lần thứ 28 năm 2023.
-
Trong khuôn khổ Lễ hội mùa Thu, Festival Huế 2023, tối 12/8, tại khu vực Công viên Lý Tự Trọng, TP. Huế đã diễn ra Lễ hội áo dài Huế 2023 với chủ đề "Áo dài Huế - chuyện kể từ dòng sông". Tham dự có UVTV Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Nguyễn Nam Tiến; UVTV Tỉnh ủy, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Hoàng Khánh Hùng; UVTV Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nguyễn Thanh Bình và đông đảo du khách trong và ngoài nước.
-
Chương trình “Hue Jogging – Cùng chạy vì cộng đồng” lần thứ 4 - năm 2023 với chủ đề “Nâng bước em đến trường” sẽ được thành phố Huế tổ chức vào sáng sớm 20/8/2023 .
-
Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp với Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Bộ Ngoại giao, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Thông tin và Truyền thông và Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Cuộc thi ảnh nghệ thuật cấp quốc gia “Tổ quốc bên bờ sóng” lần thứ II năm 2023.
.png)
.png)
